محمدرضا تاجیک: دولت ناکارآمد، نه بخشی از راه حل مشکلات، که خودش قسمتی از مشکل است
به گزارش شهرآرانیوز؛ در ماه‌های پایانی هر دولت، این پرسش میان نخبگان و کارشناسان سیاسی مطرح می‌شود که چرا دولت مستقر نتوانسته است همه ایده‌ها و برنامه‌هایی را که مد نظر داشته است، پیش ببرد و اجرایی کند؟ درواقع پرسش اساسی این است که چرا دولت‌ها نمی‌توانند چنان‌که باید، کارآمد باشند؟ همه دولت‌های پس از انقلاب اسلامی در زمینه‌هایی توفیقاتی داشته‌اند و در زمینه‌هایی نیز رگه‌هایی از ناکارآمدی در کارنامه‌شان دیده می‌شود. اما چگونه می‌توان دولت‌ها را بیشتر کارآمد کرد؟ بدون شک نخستین گام در راه پاسخ به این سؤال، آسیب‌شناسی درست از وضعیت ناکارآمد است.
برخی نظیر غلامرضا ظریفیان، استاد تاریخ دانشگاه تهران، این مهم را تاریخی می‌دانند و معتقدند که پدیده دولت از ابتدای شکل‌گیری در ایران، نارس بوده است و این موضوع به لحاظ ساختاری همواره سیکل معیوبی را برای دولت‌ها با خود همراه کرده است. برخی نظیر محمد قوچانی، یکی از تئوریسین‌های جریان اصلاحات، فقدان اقتدار لازم دولت را عامل ناکارآمدی می‌دانند و برخی دیگر نظیر علی مطهری، نماینده ادوار مجلس، نهاد‌های موازی و نبود شایسته‌سالاری را. اما تازه‌ترین اظهار‌نظر در این زمینه را محمدرضا تاجیک، استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید‌بهشتی، در گفتگو با ایسنا مطرح کرده است.
دولت کارآمد، کنشگری سیاسی آزاد را زنده نگه می‌دارد
تاجیک در بخش‌هایی از مصاحبه مفصل خود با ایسنا، درباره اهمیت و لازمه کارآمدی برای دولت گفت: «دولت چیزی نیست جز کارکرد و کارویژه‌اش و این کارکرد و کارویژه باید کارآمد باشد، و‌گرنه ما با یک نام مواجه هستیم نه بیشتر و به تعبیری با یک دولت بدون دولت مواجه هستیم. آن چیزی که به دولت هویت و فلسفه وجودی می‌دهد، کارکرد و کارآمدی‌اش است. جامعه انسانی دولت را براساس قراردادی خلق کرده است و یک «شر کوچک» ایجاد کرده تا آن‌قدر کارآمد باشد که سایه «شر‌های بزرگ» را از جامعه برطرف کند.»
وی با نقد «ادبیات مرسوم دانشگاهی به‌عنوان خوشه توصیفات کارآمدی دولت‌ها»، درباره کارآمدی دولت گفت: «از نظر من دولتی کارآمد است که امکان و استعداد این را دارد که منطقه الفراغی ایجاد کند برای بازی و بازیگری سوژه‌های متفاوت و متکثر سیاسی. این دولت می‌تواند دامن خود را جمع کرده و فضا‌هایی ایجاد کند که دیگر کنشگران سیاسی بتوانند هم‌عرض او وارد فعالیت شوند. من از دولتی صحبت می‌کنم که قدرت خود را در همه ساحت‌ها گسترش نمی‌دهد و برخی ساحت‌ها را برای بازیگری سایر کنشگران سیاسی آزاد نگه می‌دارد.»
تغییر جامعه را از ریزبدنه‌ها شروع کنیم
تاجیک در‌نهایت راهکار دستیابی به یک دولت کارآمد را نه توجه به دولت و ساختار آن، بلکه توجه به بازسازی جامعه می‌داند و می‌گوید: «راهکار برمی‌گردد به آگاهی و خودآگاهی جامعه. به یک معنا از ماست که بر ماست. ما باید تلاش کنیم که تغییر جامعه را از ریزبدنه‌ها شروع کنیم و مناسبات و رفتار‌های اجتماعی، فرهنگ عمومی و حالات و احوال مردم و خودمان را تغییر دهیم؛ در‌این‌صورت سیاست و سیاست‌مداران ما هم تغییر می‌کنند، در‌غیر‌این‌صورت این توالی را خواهیم داشت؛ زیرا «دیگری بزرگ» را می‌طلبیم و وقتی در خیابان جمع می‌شویم تا تغییری ایجاد کنیم، دست طلب به «دیگری بزرگ» دیگری دراز می‌کنیم تا او مشکل اکنون ما را رفع کند. دنبال یک شاهزاده با اسب سفید هستیم تا بیاید ما را از این وضعیت نجات دهد. ما باید تغییرات اجتماعی را معطوف به آگاهی جمعی خود ایجاد کنیم.»