رفتار‌هایی مثبت و منفی که خواسته یا ناخواسته شرایط زندگی را در دوران قرنطینه و بحران همه گیری بیماری کرونا برای ما رقم زده است و کم کم دارد به سبک خاصی از زندگی تبدیل می‌شود. تنها درصورتی که آگاهانه و با برنامه ریزی با آن برخورد کنیم، می‌تواند به فرصتی ارزشمند برای داشتن زندگی بهتر در سال‌های بعد تبدیل شود.
معصومه متین نژاد | شهرآرانیوز؛ «به جون خودم! اگه کرونا تموم بشه، تا یک سال حموم که نمی‌رم هیچ، دستام رو هم نمی‌شویم!» و «این قد ماسک زدم که چهره بدون ماسکم رو خودم هم به یاد نمی‌آرم! چه برسه به بقیه!» لابد شما هم از این دست جمله‌های نغز از اطرافیانتان زیاد شنیده اید. چند روز پیش، یکی از دوستانم در شکایت از تغییر رفتاری که کرونا به اجبار در این یک سال در ما ایجاد کرده است، به شوخی این حرف‌ها را می‌زد.
این درددل از تغییر رفتار در سبک زندگی ما در این مدت حکایت دارد، رفتار‌هایی مثبت و منفی که خواسته یا ناخواسته شرایط زندگی را در دوران قرنطینه و بحران همه گیری بیماری کرونا برای ما رقم زده است و کم کم دارد به سبک خاصی از زندگی تبدیل می‌شود. تنها درصورتی که آگاهانه و با برنامه ریزی با آن برخورد کنیم، می‌تواند به فرصتی ارزشمند برای داشتن زندگی بهتر در سال‌های بعد تبدیل شود.
دورهمی ها، دورتر از هم یا نزدیک‌تر به یکدیگر
این روز‌ها کمتر کسی را می‌توان یافت که نگوید: دلش برای در آغوش گرفتن فلان دوست و عزیز تنگ نشده است یا دلش نمی‌خواهد یک بار دیگر به یاد گذشته‌ها و البته بدون دغدغه در کنار عزیزانش و درجمع‌های فامیلی بنشیند و ساعتی را با آ ن‌ها سپری کند. واقعیت این است: کرونا هر بدی‌ای داشت، یادآوری کرد وقت گذاشتن برای دیدار با دوستان، بستگان و اعضای خانواده یک نیاز اساسی عاطفی و ارتباطی است، چیزی که شاید تا پیش از این کم اهمیت می‌پنداشتیم.
این موضوع سبب شده است این روز‌ها گمانه زنی‌ها درباره دوران پساکرونا زیاد شود. برخی معتقدند به زندگی و ارتباط از طریق فضای مجازی خو می‌گیریم و ارتباطات بین فردی از آنچه پیش از این بوده است کمتر می‌شود. برخی هم معتقدند قدر این دوربودن‌ها از یکدیگر را می‌دانیم و ارتباطاتمان را قوی‌تر می‌کنیم. پاسخ درست هرچه باشد نمی‌توان چشم‌ها را بر این نیاز آدمی بست و نادیده گرفت. چنانچه سبک حاکم بر زندگی ماشینی در غرب هم نشان می‌دهد، خلأ این کمبود عاطفی همیشه با آدمی می‌ماند.
آموزش مجازی، فرصت تحصیل برابر برای همه
تا پیش از دوران کرونا، آموزش در کشورمان حضورمحور بود، یعنی باید کلاس و میز و نیمکتی می‌بود تا اصل تحصیل امکان پذیر باشد. هرچند در مراکز به اصطلاح «آموزش از راه دور» تا اندازه‌ای تجربه آموزش مجازی را داشتیم، کرونا و تعطیلی مراکز آموزشی و پژوهشی به اجبار فرصتی ایجاد کرد که دانش آموزان و دانشجویان در سراسر کشور بتوانند برای نخستین بار با شرایط تقریبا مشابه از فرصت آموزشی موجود بهره لازم را ببرند. هرچند این تجربه یک ساله نشان داد برای دانش آموزان مقطع ابتدایی به ویژه پایه‌های اول و دوم دبستان، به دلیل کاستی‌هایی که وجود دارد، آموزش حضوری بیشتر جواب می‌دهد.
نکته مثبت و برجسته این به اصطلاح آموزش از راه دور این است که به ناچار زیرساخت‌های لازم برای این نوع آموزش فراهم شده است و بعد از این دوران، امکان تحصیل بچه‌ها حتی در دورافتاده‌ترین و محروم‌ترین نقاط کشور یا درصورت داشتن محدودیتی مانند بیماری، در خانه فراهم است. هم چنین فرصت تحصیلات تکمیلی برای بزرگ سالان به روش آموزش از راه دور بیش از قبل فراهم خواهد شد تا فرصت‌های شغلی فدای محدودیت‌های تحصیلی نشود.
دورکاری، زمینه حضور پررنگ‌تر مادران در خانواده
شیوع گسترده کرونا در دنیا ناگهان ده‌ها میلیون نفر را خانه نشین کرد و باعث شد کارفرمایان برای استفاده بهینه از وقت و نیروی کار به دورکاری رو بیاورند، فرصتی که قابلیت انجام دورکاری را برای برخی مشاغل برجسته کرد و نشان داد می‌توان با صرفه جویی‌های بیشتر و البته با مدیریت قوی تر، همان کارایی گذشته را داشت. کاهش هزینه‌های حمل ونقل و ترافیک‌های روزانه، صرفه جویی در انرژی و درخواست کمتر برای مرخصی نیرو‌های انسانی بخش کوچکی از مزایای این دورکاری بود.
نتایج یک نظرسنجی اینترنتی نشان می‌دهد ۴۲ درصد افراد از دورکاری و شرایط تازه خود بسیار راضی هستند و ۷۸ درصد از این افراد معتقدند کارایی شان در خانه بیش از محل کار است. در این بین، زنان بیش از مردان از دورکاری استقبال کردند، زیرا فرصت بیشتری برای حضور آن‌ها در خانه و در کنار فرزندانشان ایجاد شده است. این موضوع سبب می‌شود بسیاری از دغدغه‌ها و نگرانی‌های روزانه مادران درباره بچه‌های کوچک‌تر درخانه کاسته شود، فرصتی که می‌تواند یک تجربه خوب برای اشتغال زنان به یژه مادران در دوران پساکرونا هم باشد.
پزشک آنلاین، گسترش خدمات بهداشتی و درمانی
ترس از ابتلا به بیماری کرونا در این یک سال سبب شد مردم کمتر به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کنند و بیش از قبل به دنبال استفاده از روش‌های غیرحضوری برای نیاز‌های بهداشتی و درمانی شان باشند، مانند نوبت گیری برخط یا مشاور‌های غیرحضوری. هم چنین تا حد زیادی از حجم عمل‌های زیبایی و غیرضرور نیز کاسته شد. خیلی‌ها که تا دیروز برای کمترین مشکلی مانند سردرد و سرماخوردگی به پزشک مراجعه می‌کردند، از ترس ابتلا به کرونا به سراغ استفاده از روش‌های جایگزین و ایمن رفته اند تا جعبه دارو‌های خانگی در این روز‌های قرنطینه کمی نفس بکشد. به موازات آن، زیرساخت‌های خوبی هم در مراکز بهداشتی و درمانی ایجاد شد تا پروژه‌هایی که سال‌ها درباره آن‌ها فقط حرف زده می‌شد، عملیاتی شوند، مانند حذف دفترچه‌های بیمه که به زودی شاهد آن هستیم و ارائه خدمات پزشکی در بستر اینترنت.
هم چنین توانمندی‌های بخش بهداشتی و درمانی کشورمان بسیار بیشتر از قبل شکوفا شد و یک بار دیگر اعتماد به جامعه پزشکی برگشت. خلاصه اینکه کرونا در بخش بهداشت و درمان کشورمان و ارتقای سطح بهداشتی و اطلاعاتی مردم بیش از هر زمان و بخش دیگری اثر مثبت داشته است.
کسب وکار‌های مجازی، فرصت اشتغال و پویایی بیشتر
شیوع کرونا در جامعه و بحران‌های اقتصادی‌ای که به همراه آورد، ترس از گسترش روزافزون بیکاری در جامعه را بیش از هر دوره دیگری به وجود آورد، اما دیری نپایید که این مسئله هم راه خودش را پیدا کرد. یعنی بسیاری از مشاغل تغییر ماهیت دادند و راه خودشان را به دنیای مجازی باز کردند. به موازات آن، مشاغل دیگری هم که تا دیروز تعریفی برای آن‌ها نداشتیم، مانند برگزاری کلاس‌های آموزشی آنلاین، ایجاد شدند.
خلاصه اینکه فضای مجازی توانست برای بیشتر افرادی که توانایی کار با این فناوری قرن بیستم را دارند، اشتغال زایی کند. افزون بر این، در این بستر فضای مناسب برای آموزش دیدن و حرفه‌ای شدن هم بسیار راحت‌تر از گذشته فراهم شد تا ایرانی‌ها بسیار بیشتر از قبل جنبه‌های مثبت کارکرد فضای مجازی را هم ببینند و از آن استفاده کنند، فرصت ارزشمندی که برای دوران پساکرونا نیز می‌تواند مغتنم باشد.
شرایط بحرانی، فرصت سازی برای دست گیری بیشتر از هم
یکی از ویژگی‌های ما آدم‌ها هم بستگی بیشتر هنگام سختی و بحران است، درست مانند وقتی که سیل یا زلزله‌ای می‌آید. شرایط کرونایی هم یک بار دیگر خاطرات خوب هم بستگی مردم در سال‌های دفاع مقدس را برایمان زنده کرد. هم چنین زمینه‌ای به وجود آورد که خیلی‌ها که تا دیروز از یکدیگر غافل بودند، یاد هم بکنند، مانوری که ما را برای شرایط مشابه بعد از این هم آماده‌تر خواهد کرد.
ایجاد گروه‌های امدادی و داوطلبانه برای حضور در خط مقدم مبارزه با کرونا، ایجاد خیریه‌های موقتی و خودجوش در هر محله، بخشیدن کامل یا بخشی از اجاره‌های املاک، توزیع رایگان بسته‌های معیشتی و اقلام بهداشتی در سراسر کشور و تبدیل به احسن شدن نذورات مردمی در این روز‌ها تنها بخشی از نمود‌های همدلی است که این شرایط سخت برای ما رقم زد.
محدودیت‌های دوره کرونا، فرصت یا تهدید بیشتر
تغییری که محدودیت‌های دوران کرونایی در سبک زندگی ما ایجاد کرده است درست به شمشیر دودمی می‌ماند که می‌تواند یک فرصت باشد یا تهدید. برای نمونه، چگونگی استفاده از وقت اضافی‌ای که این روز‌ها در خانه داریم یا استفاده بیشتر از اینترنت. برای درک بهتر موضوع، در ادامه، نگاهی می‌اندازیم به برخی از این فرصت‌ها یا محدودیت‌ها که شرایط کرونایی رقم زده است و هر کسی به شکل متفاوتی از آن استفاده می‌کند.
اوقات فراغت بیشتر = همراهی بیشتر با خانواده یا افزایش نزاع‌های زناشویی، فرصت بیشتر برای مطالعه کتاب‌های مختلف یا به بطالت گذراندن وقت با دراز کشیدن بیست وچهار ساعته جلو تلویزیون، زمان برای انجام کار‌های عقب مانده و یادگیری یک حرفه جدید یا گشت وگذار بی هدف در فضای مجازی و ....
استفاده بیشتر از اینترنت = انجام کار‌ها به صورت مجازی و صرفه جویی در وقت و کاهش هزینه‌های غیرضرور در زندگی مانند خرید اینترنتی و به دنبال آن کاهش ترافیک و آلودگی هوا یا وب گردی و گشت وگذار در سایت‌های مختلف و دنبال کردن اخبار هرز و ناگوار، فرصت بیشتر برای به جا آوردن صله رحم و جویا شدن از حال یکدیگر یا داشتن بهانه برای فاصله گرفتن بیشتر از بستگان و خویشاوندان و ....