نمایش «بنگاه تئاترال» نوشته استاد علی نصیریان، بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون ایران، در دهه ۵۰ خورشیدی به روی صحنه برده شد و برای اولین بار در تاریخ تئاتر مشهد، روی صحنه می‌رود. در ادامه گزارشی از شب اول این نمایش را همراه با گفتگو‌هایی با محمدعلی لطفی‌مقدم و عباس رثایی می‌خوانید.
لیلا کوچک‌زاده | شهرآرانیوز - سوت‌وکوری سالن‌های تئاتر مشهد، با اجرای نمایش «بنگاه تئاترال» به کارگردانی
عباس رثایی، در هتل دیپلمات مشهد شکسته شد. بازیگر باسابقه تئاتر مشهد که اوایل تابستان با حضور غافل‌گیرانه در برنامه عصر جدید، مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت و این حضور را نوعی اعتراض به همه نادیده گرفتن‌ها در تئاتر مشهد دانست، حالا با نمایش قصه کهن ایرانی در فضایی متفاوت حضور یافته است.
نمایش «بنگاه تئاترال» نوشته استاد
علی نصیریان، بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون ایران، در دهه ۵۰ خورشیدی به روی صحنه برده شد و برای اولین بار در تاریخ تئاتر مشهد، روی صحنه می‌رود. نمایشی تخته‌حوضی و پر از موسیقی و آواز و شوخی و خنده و نقد اجتماعی که نزدیک به نوروز و با گذران از یک سال غم‌بار کرونازده می‌خواهد تا ۶۰ روز، مردم مشهد را سر ذوق و کیف بیاورد. در ادامه گزارشی از شب اول این نمایش را همراه با گفتگو‌هایی با محمدعلی لطفی‌مقدم و عباس رثایی می‌خوانید.
استاد گفتند بسازید و ما هم اطاعت کردیم
عباس رثایی با همان انرژی و هیجان ویژه خود، پیش از شروع نمایش، رو به استاد محمدعلی لطفی‌مقدم، پدر تئاتر خراسان که در شب اول اجرای نمایش «بنگاه تئاترال» حضور دارد، می‌گوید «خاک پای شما هستم» و این اثر را به او تقدیم می‌کند. اثری که اتفاقا ساخت آن، سفارش و توصیه لطفی‌مقدم به رثایی بوده است و باتوجه به اشراف رثایی به اجرا‌های صحنه‌ای و اندوخته‌هایی در زمینه سیاه‌بازی، مورد قبول استاد لطفی و البته مخاطبان قرار می‌گیرد. رثایی به عنوان کارگردان و بازنویس نمایش «بنگاه تئاترال»، رو به حاضرانی که در سالن بزرگ هتل، یک‌درمیان نشسته‌اند در معرفی این کار می‌گوید: شما امشب کلی شادی و شعف خواهید دید، اما این اجرا کار بسیار سختی بود که با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی ساختیم.
دوماهونیم تمرین
بازیگر باسابقه تئاتر مشهد، این نمایش را بازنویسی و خلاصه نمایش «بنگاه تئاترال» نوشته علی نصیریان معرفی می‌کند و می‌گوید: نمایش تئاترال چندین دهه پیش بر مبنای مضحکه و سیاه‌بازی نوشته شده بود. چیزی که در ایران به نام نمایش‌های تخته‌حوضی معروف است و ما سعی کردیم با احترام به پایه‌ها و چارچوب آن نمایش، خلاصه‌تر و جمع‌وجورتر اجرا کنیم.
او اضافه می‌کند: دوماهونیم در کتاب‌فروشی طرفه و با حضور افرادی، چون جواد محمدزاده، پیشکسوت تئاتر در نقش پهلوان کچل، حسین شیبانی از باتجربه‌های نمایش سنتی ایران و در نقش مبارک، مرجان حسین‌زاده از دیگر قدیمی‌های تئاتر و در نقش اکت‌خوان و بازیگر نقش وروره‌جادو، آیدا ملکوتی‌فر، ناهید داوودی‌فر و جواد مشرف از بازیگران خوش‌آتیه تئاتر شهرمان و از همراهی نوازنده تنبک، علی‌رضا دیهیم و ایلیا دیهیم، ویولون‌زن بهره بردیم و تمرین کردیم. اما من از استاد لطفی‌مقدم اجازه خواستم که شیوه اجرا، نمایش‌نامه‌خوانی یا برصحنه‌خوانی باشد. بعد هم تلاش کردیم که حرکت و خوانش روی صحنه، همراه با هم باشد.
کار طرب ریشه ما، مسخرگی تیشه ما
هوای مطبوعی از پنجره‌های تالار هتل، پرده‌ها را به داخل می‌کشاند. چراغ‌های روشن، صندلی‌های رنگی و کارگردانی که با همه خوش‌وبش می‌کند.
بازیگران نمایش، چای عصرانه را که می‌خورند، تئاتر هم شروع می‌شود. فضا ساده و صمیمی است و قطعا مخاطبان با دیدن لباس‌های گلدار جواد محمدزاده که تجربه روی صحنه رفتن را با استاد نصیریان در دهه ۴۰ شمسی داشته و در این نمایش، نقش پهلوان کچل را بازی خواهد کرد و لباس ساتن قرمز شخصیت سیه‌چرده مبارک با بازی حسین شیبانی، خود را برای نمایشی شاد آماده می‌کند. حدود ۷۰ مخاطب در سالن حضور دارند که یک‌درمیان روی صندلی‌ها نشسته‌اند. آن‌طور که رثایی می‌گوید، ظرفیت این سالن تا ۶۰۰ نفر است که برای اجرا، تا ۲۰۰ نفر می‌توانند با فاصله‌گذاری مناسب یعنی یک سوم ظرفیت سالن، حضور یابند.
قصه جادو شدن «نوش‌آفرین»
همان ابتدای نمایش، ریتم تند کوبه‌های تنبک و صدای زیر ویولون، با صدای بازیگران همراه می‌شود: «کار طرب ریشه ما، مسخرگی تیشه ما، لودگی اندیشه ما... دنیای بهتر، کیسه پرزر. نه اهل اینور نه اهل اونور. بزن به سیم آخر». حاضران هم با دست‌زدن‌های خود به خوبی با هم‌خوانان و موسیقی، همراهی می‌کنند. اما قصه کهن ایرانی، داستان جادوشدن «نوش‌آفرین» به دست «وروره جادو» است و قصه عشق «شلی» پسر محتکرالدوله به نوش‌آفرین برای نجات دادن محبوبش. قصه‌ای که با بازنویسی متن اصلی از سوی رثایی، نقد اجتماعی به شرایط امروز جامعه هم دارد.
حرف از گرانی است و تحریم‌ها و ظریف و حتی ترامپ و بایدن که با زبان شوخی و مضحکه که از ویژگی‌های این گونه نمایش است، اجرا می‌شود. نیمی از نمایش «بنگاه تئاترال»، به ساز و آواز و شوخی‌های پهلوان کچل و مبارک می‌گذرد که حسابی تماشاگران را سر ذوق می‌آورد. رثایی پس از اجرا براین باور است که باید کمی زمان نمایش را کوتاه‌تر کنند تا از هیجان نیفتد و البته از اینکه از مخاطب خنده گرفته، راضی است.
رثایی به عنوان یکی از ۱۱بازیگر این نمایش، در خواندن آواز‌ها گروه را همراهی می‌کند و البته صدای بلندتری درمقایسه با دیگران دارد و آن روحیه بذله‌گویش نیز در همراهی بهتر بازیگران و حتی تماشاچیان مؤثر است.
ترانه «ای دل بلایی دلبر» عماد خراسانی شاعر خوش‌محضر و خوش‌سیمای خراسان به گمان اخوان ثالث، حسن ختام این نمایش می‌شود و خوش هم می‌نشیند و شاید حاضران باور نمی‌کنند که پس از یک سال کرونایی، هنوز هم می‌توانند به شوخی و خنده‌ها واکنش نشان بدهند و بلندبلند بخندند.
اجرای شادی که حرفی برای گفتن دارد
اما محمد لطفی‌مقدم در پایان اجرا، نظر خود را درباره نمایش «بنگاه تئاترال» به شهرآرا این‌گونه بیان می‌کند: امشب دلهره من از اجرای آقای رثایی از بین رفت و او به‌خوبی و با اطلاع از این شیوه بازی، کار را به روی صحنه برد. نمی‌خواهم بگویم کار بی‌نقص بود. اما برای شب اول، قابل قبول بود.
او در توضیح این ژانر نمایشی نیز می‌گوید: ما در ایران سه ژانر نمایشی داریم. تئاتر وارداتی که از اروپا آمده است، نمایش‌هایی براساس باور‌های قدیم مردم که روحوضی و تخته‌حوضی نام داشتند و کار‌های مذهبی و درباره سیدالشهدا که ایرانی‌ها به عنوان تئاتر نمی‌شناسند، اما دنیا آن را به عنوان تراژدی‌های مذهبی ایران می‌شناسد. اما این کار امشب در ژانر تخته‌حوضی قرار می‌گیرد که البته با تغییراتی اجرا شد.
به گفته استاد پیشکسوت تئاتر مشهد، آوردن نماد‌های تخته‌حوضی بسیار دشوار است، اما آقای رثایی و همکارانشان به‌خوبی به تماشاچیان حرف کارگردان را القا کردند و در این زمینه موفق بودند.
استاد پیشکسوت تئاتر مشهد ابراز خوشحالی می‌کند که در این روز‌های دلگیر تئاتر مشهد که هنرمندان از در خانه ماندن رنج می‌برند، این تئاتر بارقه امیدی است و می‌تواند لحظات خوشی را برای مردم و برای صحنه تئاتر مشهد رقم بزند. اجرای شادی که به گمان او حرفی برای گفتن دارد و ماندگار خواهد شد.
فرصتی برای تماشای تئاتر تخته‌حوضی
به نظر می‌رسد اجرای عباس رثایی، فرصتی خوب برای علاقه‌مندان به نمایش‌های تخته‌حوضی و تجربه دیدن این‌گونه آثار را فراهم کرده است که باتوجه به فضای شاد و سرگرم‌کننده آن می‌تواند لذت‌بخش هم باشد. در این بین توجه پیشسکوتان تئاتر به این نمایش هم درخور توجه است. چنانکه شب گذشته رضا صابری از مفاخر درام‌نویسی کشور هم برای تماشای این نمایش حضور یافته است. اما قرار است نمایش «بنگاه تئاترال» تا ۶۰ روز و به‌جز روز‌های سوگواری، در هتل دیپلمات واقع در بولوار شهید کامیاب اجرا شود و بلیت‌ها نیز از طریق سایت «گیشات» برای عموم مردم خریدنی است.