سعید سبزه‌محمدیه - کارشناس‌مسئول دبیرخانه کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استانداری خراسان رضوی
در ده‌ماهه امسال، ۹۶۳۶عدد اسباب بازی قاچاق به ارزش ۱۰۰میلیون تومان و در قالب ۴پرونده، کشف شد. این آمار در مدت مشابه سال گذشته از این قرار بود: ۵ پرونده، ۴۷۸۲عدد اسباب بازی به ارزش ۷۸میلیون و ۸۰۰هزار تومان.
دلیل رشد ارزش ریالی کشفیات طی امسال معلوم است؛ ارزش‌گذاری کشفیات بر‌اساس نرخ دلار در روز کشف انجام می‌شود و می‌دانیم که امسال این نرخ بالاتر از پارسال بوده است.
اما درباره افزایش تعداد اسباب‌بازی‌های کشف‌شده چطور باید فکر کرد؟ آیا الزاما افزایش کشفیات یعنی فعالیت ناظران، شناسایی‌ها و گشت‌هایشان بهتر شده یا میزان قاچاق اسباب بازی به داخل کشور افزایش پیدا کرده است؟ تجربه ما در دبیرخانه کمیسیون قاچاق می‌گوید که با این دو داده نمی‌توان به سؤال یادشده جواب قطعی دارد. به بیان دیگر افزایش کشفیات نه به‌معنای افزایش حتمی قاچاق است و نه بهبود فعالیت‌های مقابله با آن. باید به صورت ریزتر و موردی آن را بررسی کرد.
این آمار فقط یک معنی روشن دارد؛ اینکه با وجود افزایش نرخ دلار و کاهش قدرت اقتصادی مردم، همچنان انگیزه برای ورود غیررسمی اسباب بازی وجود دارد. چرا؟ چون از یک طرف میزان تولید اسباب بازی، از نظر تنوع و کمیت به اندازه‌ای نیست که تمام نیاز‌های بازار داخل را تأمین کند و از سوی دیگر واردات رسمی اسباب بازی از پارسال ممنوع شده است؛ بنابراین برای گروهی از مردم، اسباب بازی خارجی، هر‌چند قیمت آن بالا باشد، همچنان جذابیت دارد.
سؤال بعدی که در حوزه اسباب بازی باید به آن پاسخ داد این است که با توجه به ممنوعیت واردات آن، آیا می‌توان هر آنچه را از اسباب بازی‌های خارجی در بازار وجود دارد به چشم قاچاق نگاه کرد؟ باز هم به این سؤال نمی‌توان پاسخ قطعی داد. ممکن است این کالا‌ها بخشی از موجودی فروش‌نرفته انبار‌ها باشد، اما با‌توجه‌به گردش مالی این صنعت، ظن به قاچاق‌بودن این کالا‌ها قوی است.
و، اما یک پرسش دیگر؛ آیا این کالا‌ها آن‌طور‌که برخی می‌گویند از مبادی رسمی وارد می‌شود؟ نه فقط درباره اسباب بازی، بلکه درباره همه کالا‌هایی که انگیزه قاچاق آن‌ها وجود دارد، می‌توان یکی از راه‌های ورود را گمرک دانست. این کار به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود که بداظهاری، یکی از آن‌هاست. به بیان دیگر، قاچاقچی، بار اسباب بازی را به‌عنوان کالای دیگری اظهار می‌کند. این تنها راه ورود نیست. ته لنچی‌ها از استان‌های جنوبی و رسوب کالای ترانزیتی و خروج کالا از مناطق آزاد و ویژه هم هستند در‌مقابل این روزنه‌های نفوذ، تلاش ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز و کمیسیون‌های استانی این است که ورودی‌ها، مسیرها، انبار‌ها و سطح عرضه را کنترل و نظارت کند.
اسباب بازی به‌دلیل ابعاد اقتصادی و فرهنگی آن، در‌زمره ۱۶گروه کالای هدف ستاد استان است، اما نه در اولویت‌های نخست. این به‌دلیل کم‌اهمیت‌بودن موضوع اسباب بازی نیست، بلکه اولا به کاهش انگیزه‌های اقتصادی قاچاق اسباب بازی برمی‌گردد که خود‌به‌خود اولویت‌ها را جا‌به‌جا می‌کند و ثانیا ناشی از محدودیت امکانات و شرایط خاص کالا‌های دیگری است که در شرایط امروز، باید با اولویت مضاعف رصد شوند؛ کالا‌هایی مثل مواد غذایی، دارو‌ها و دخانیات که به‌صورت مستقیم با سلامت مردم ارتباط دارند، نیز کالا‌های ممنوعه‌ای مثل مشروبات الکلی.