رضاریاحی | شهرآرانیوز؛ اوضاع و احوال زادگاه فردوسی چندان خوشایند نیست و اهالی روستا حتی برای جمع‌آوری زباله‌های خود با مشکل روبه‌رو هستند. در چنین اوضاع و احوالی بنیاد فردوسی در نظر دارد با احیای روستای پاژ به عنوان یک روستای سبز و فرهنگی و درختکاری در مسیر پاژ تا توس، احوال زادگاه فردوسی را کمی سامان ببخشد. در این پروژه که براساس برنامه زمان‌بندی ۵ سال طول خواهد کشید و «دالان پردیس» نام دارد، ده‌ها هزار اصله درخت سرو، کاج و توت در مسیر ۱۸ کیلومتری غرس خواهد شد.
دراین باره گفتگو کرده‌ایم با پروین خاکپور، مدیر بنیاد فردوسی در خراسان رضوی و دکتر علیرضا قیامتی، شاهنامه‌پژوه و عضو هیئت مدیره و هیئت علمی بنیاد فردوسی که در ادامه به آن می‌پردازیم.
زیرساخت‌های لازم برای طرح «دالان پردیس»
فرزین خاکپور، مدیر بنیاد فردوسی در استان خراسان رضوی با بیان اینکه طرح سبز کردن روستای پاژ و جاده منتهی به شهر توس و آرامگاه فردوسی با عنوان «دالان پردیس» در دست مطالعه قرار گرفت یادآور شد: «مهر امسال بود که نقشه کلی روستا و موقعیت جغرافیایی زادگاه و آرامگاه فردوسی و مسیری را که این دو مکان را به هم متصل می‌کند به آلمان فرستادیم. دکتر خالقی مطلق و پروفسور کنعانی که از اعضای هیئت مدیره بنیاد فردوسی هستند و در آلمان زندگی می‌کنند به همراه تعدادی از کارشناسان کشاورزی روی این پروژه بررسی‌های لازم را انجام دادند و بعد از ۶ ماه به ما اعلام کردند که پروژه «دالان پردیس» از چه مسیری آغاز شود، چه درخت‌هایی می‌توان کاشت و زیرساخت‌های لازم برای اجرای هرچه بهتر پروژه چیست.
برای اجرای بهتر پروژه ابتدا باید زیرساخت‌های روستا تا حدودی بهبود پیدا کند، به عنوان مثال زباله‌های روستا جمع‌آوری نمی‌شود، پیش‌تر هر خانواده‌ای ۱۰ هزار تومان به پیمانکار جمع‌آوری زباله پرداخت می‌کرد تا زباله‌های روستا را هفته‌ای یکبار جمع‌آوری کند، این موضوع به نتیجه نرسید، مردم مجبور بودند زباله‌های خود را در بیابان‌های اطراف روستا رها کنند، بنیاد فردوسی درحال رایزنی با شهرداری مشهد است که بتواند تعدای مخازن جمع‌آوری زباله را در روستا مستقر کند.
هم‌سطح‌سازی مسیر کاشت درختان از دیگر کار‌هایی است که با همکاری اداره راه انجام می‌گیرد. با نظر کارشناسان کشاورزی خاکی که قرار است درختان را در خود نگه دارد نیز تقویت می‌شود.
هر ایرانی، یک درخت
فرآیند نام‌گذاری درختان این مسیر هم جالب است، در اصل شعار این پروژه «هر ایرانی یک درخت» است، اما بنیاد فردوسی از هر شهروندی که به فردوسی و شاهنامه علاقه دارد و می‌تواند دراین پروژه شرکت داشته باشد، دعوت می‌کند که در این فستیوال بین‌المللی که تنها هدفش شادکردن روان بزرگ‌ترین حماسه‌سرای دوران است بپیوندد.
پروین خاکپور در توضیح نام‌گذاری درختان می‌گوید: «جای خوشحالی و افتخار است که به شما بگویم کمتر کشوری در جهان است که شهروندان ایرانی آن دراین طرح عظیم حضور نداشته باشند. به عنوان مثال چندین مدرسه در شهر ونکوور کانادا درخواست داشته‌اند که به نام دانش‌آموزان ایرانی که در آن مراکز تحصیلی در حال آموزش هستند، درختی به یادگار کاشته شود یا در همین مشهد خودمان مدرسه سپهر آفرینش با ۱۲۰ دانش آموز به همراه والدینشان در روز ۲۲ اسفند در روستای پاژ حضور پیدا کردند و هر دانش‌آموز به نام خود نهالی را به یادگار کاشت کرد. همچنین شهروندی درختی را به نام همسرش بر زمین نشاند یا دیگری به یاد پدری که دیگر در قید حیات نیست یا به نام فرزندی که هنوز به دنیا نیامده است. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که بنیاد فردوسی برای تمام افرادی که برای اعتلای فرهنگ حماسی گامی برداشته‌اند، شاهنامه‌پژوهان بنام، نقالان و شاهنامه‌خوانان از جمله دکتر خالقی مطلق، دکتر کزازی، دکتر سراجی، دکتر خطیبی، دکتر یاحقی، دکتر قیامتی، شهرام ناظری، محمدرضا شجریان، همایون شجریان، حافظ ناظری و حتی امام علی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان که از علاقه‌مندان و شیفتگان فردوسی و شاهنامه است درختی به یادگار کاشته است.»
روستای سبز پاژ تا پایان ۱۴۰۰
این گام ابتدایی پروژه دالان پردیس است که ۷۰۰ اصله درخت سرو، کاج و توت سه ساله، ۵ ساله و ۱۰ ساله در زمینی به مساحت ۴ هزار مترمربع کاشته شد. مدیر بنیاد فردوسی در استان خراسان خاطرنشان کرد: «در گام نخست پروژه که از سه‌راهی کارده تا ورودی‌های جاده کلات به داخل روستای زادگاه فردوسی انجام گرفت، بیش از نیم میلیارد ریال هزینه شد. هدف بزرگ این پروژه این است که «دالان پردیس» تمام مسیر ۱۸ کیلومتری تا آرامگاه فردوسی را شامل شود که براساس برنامه زمان‌بندی حدود ۵ سال طول خواهد کشید، اما در فاز ابتدایی در روستای زادگاه فردوسی فعالیت خواهیم کرد و در تمام کوچه پس‌کوچه‌ها و مسیر‌هایی که به قلعه کهنه و قلعه نو منتهی می‌شود درخت می‌کاریم. براین اساس درنظر داریم تا پایان سال ۱۴۰۰ بیشتر از ۳ هزار درخت دیگر در داخل روستا غرس کرده تا اینکه محدوده تاریخی و گردشگری «پاژ» به عنوان سبزترین روستای نه‌تن‌ها خراسان بلکه شرق کشور بدرخشد.»
شناسایی درختان با بارکد گوشی همراه
این بانوی علاقه‌مند به فردوسی درباره شناسنامه‌دار بودن و شناسایی درختان با بارکد گوشی همراه توضیح می‌دهد: «یکی از وجوه تمایز این درختان، پلاک‌های فلزی است که روی آن‌ها نصب می‌شود و درحقیقت شناسنامه درخت است. روی این پلاک‌ها، نام کسی که درخت به نام او اهدا شده، کد رهگیری و بارکد شناسایی درخت حک شده و شما می‌توانید با دانلود برنامه بارکدشناس روی تلفن همراه خود و روشن کردن آن، درختی را که به نام شما کاشته شده است شناسایی و پیدا کنید.»
ضرورت نگهداری و آبیاری بموقع درختان
پروین خاکپور به ضرورت نگهداری و آبیاری بموقع درختان کاشت شده اشاره کرده و می‌کوید: «یکی از مواردی که در پروژه «دالان پردیس» بسیار مهم است، بحث مراقبت و نگهداری از درختان است، همان طور که گفتم زیرساخت‌های لازم از جمله تقویت خاک قبل از کاشت درختان انجام شده است، اما درختان به‌طور ۲۴ ساعته توسط گروهی که وظیفه نگهداری فضای سبز موجود را دارند نگهداری شده و فعلا به‌وسیله آبیاری تانکری، هفته‌ای یکبار آبیاری می‌شوند. ضمن اینکه تثبیت خاک و کوددهی درختان هم به طور مرتب اجرایی خواهدشد.»
رعایت حریم جاده
عضو بنیاد فردوسی با بیان اینکه فاصله درختان از حریم جاده حفظ شده است، خاطرنشان می‌کند: «درختان در فواصل دومتری از یکدیگر کاشته شده‌اند. ذکر این نکته هم الزامی است که انجام تمام مراحل کاشت درختان با هماهنگی اداره راه مشهد انجام شد و از آنجایی که احتمال دارد این جاده کناره در آینده گسترش و عریض شود، ما ۱۷.۵ متر از میانه آسفالت و ۱۰ متر از ابتدای آسفالت به سمت شانه خاکی جاده فاصله گرفته‌ایم تا دراین زمینه هم تمام ضوابط اداره راه اجرا شود.»
باور‌های ایرانیان از درخت سرو
دکتر علیرضا قیامتی، شاهنامه‌پژوه و عضو هیئت مدیره بنیاد فردوسی به اهمیت درخت در شاهنامه اشاره کرده و تصریح می‌کند: «قرار است در ۱۸ کیلومتر مسیری که امروز راه فرعی است، مسیری باعنوان «دالان پردیس» به همت بنیاد فردوسی با سایه‌سار درختان دل‌انگیز شود، این درحالی است که درخت در فرهنگ ایران جایگاه ویژه‌ای دارد همچنین درخت در شاهنامه جایگاه بسیار پسندیده و مقدسی دارد و اصلا ریشه انسان از درخت بوده است. گیاه ریواس دوشاخه شده و «مشی» و «مشیانه» که نیاکان انسان‌ها هستند و ما از نسل آن‌هاییم به وجود می‌آییم.
در شاهنامه آمده است «درختی همه برگ و بارش خرد». با این پیشینه و جایگاه، درخت در شاهنامه نماد سرسبزی، پویایی، نشاط و آزادگی است، به ویژه درخت سرو که ایرانی‌ترین درخت است و در باور‌های ما ایرانی‌ها خداوند این درخت را از بهشت آورده است. از این رو اولین درختی که در پروژه «دالان پردیس» مدنظر قرار گرفت درخت «سرو» بود.
استفاده از درخت توت در پروژه
قیامتی به استفاده از درخت توت در پروژه «دالان پردیس» اشاره کرده و می‌گوید: «دیگر درختی که در این پروژه ۵ ساله از آن بهره خواهیم جست درخت «توت» است، درختی که برای ثمردهی کاشت شده است و نماد باروری و حاصل‌خیزی است. درخت توت از جمله درختانی است که سال‌ها در فرهنگ و تمدن ایران به‌ویژه خراسان خودنمایی کرده است و در تار و پود مردمان این خطه وجود داشته است.»
او در پایان می‌گوید: امیدوارم این پروژه آغازی باشد برای توجه بیشتر به پاژ و توس که به عنوان زادگاه و آرامگاه فردوسی هستند.