سید محمدرضا هاشمی | شهرآرانیوز؛ جغرافیای نوروز هرچند پهنه‌ی کمتری از جغرافیای زمین را در بر می‌گیرد، اما سابقه تاریخی این جشن و دلیل گرامی داشت آن که آغاز بهار است، باعث شده نوروز نه تنها در جغرافیای خود بلکه در سرزمین‌های دورتر نیز تأثیر خود را بگذارد. نوروز علاوه بر ایران در افغانستان و تاجیکستان هم گرامی داشته می‌شود، البته با تفاوت‌هایی که به آداب و رسوم مردم آن سرزمین باز می‌گردد. علاوه بر این کشور‌ها مردم ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، عراق، ترکیه، پاکستان، هندوستان، روسیه، آلبانی، چین و آذربایجان هم نوروز را گرامی می‌دارند. گفته می‌شود که همه ساله بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در نقاط مختلف دنیا نوروز را جشن می‌گیرند.
گرامی داشت از نوروز در افغانستان سابقه‌ای طولانی دارد، این جشن از هزاران سال بدین سو در افغانستان تجلیل می‌شود، در مورد چگونگی و زمان پیدایش نوروز در این کشور اسناد موثقی در دست نیست، اما عده‌ای عمر آن را هم اندازه‌ی پیشینه اقوام آریایی می‌دانند.
جشن «میله گل سرخ» از مهمترین جشن‌های مردم افغانستان بخصوص شهروندان شهر مزارشریف در شمال این کشور است که چهل روز را در بر می‌گیرد. میله گل سرخ یک جشن خاص است که به مناسبت روییدن گل‌های سرخ و آغاز بهار بر پا می‌شود. مردم زیادی از نقاط مختلف افغانستان، کشورهای همسایه و دیگر کشور‌ها برای دیدن این جشن به مزارشریف می‌آیند.
گل سرخ، گل‌های خود رو و قرمز (شقایق) است که با آغاز بهار دشت‌های شمال افغانستان را پر می‌کند و گویی فرشی سرخ بر زمین پهن شده است. براساس روایت تاریخی و فلکلور در افغانستان، هزاران سال قبل آریایی‌ها هم این میله را برگزارمی‌کردند.
بلند کردن «جَنده» در شهرهایی، چون کابل و مزارشریف از جمله مهمترین آیین‌های مردم افغانستان در روز اول بهاراست. جَنده عَلمی بلند است که با پارچه‌های رنگی تزیین می‌شود. در شهر مزارشریف این مراسم با حضور مقامات دولتی، میهمانان خارجی و مردم با شکوه خاصی در محل زیارت سخی برگزار می‌شود. مردم افغانستان اعتقاد دارند که اگر جَنده در هنگام برافراشته شدن بدون کجی بالا رود، سال پیش‌رو سالی خوش برای مردم افغانستان است و اگر به سمت چپ از زمین بلند شود سال جدید با اتفاقات خوبی همراه نخواهد بود.
برگزاری جشن دهقان از دیگر آیین‌ها و فرهنگ نوروزی در افغانستان است. در این مراسم که در روز اول سال اجرا می‌شود کشاورزان به شهر‌ها می‌آیند و تولیدات خود را به نمایش می‌گذارند. در سال‌های اخیر این مراسم تنها در کابل و برخی شهر‌های بزرگ اجرا می‌شود و حتی شخصیت‌های بلند پایه حکومتی نیز در تماشای آن شرکت دارند.
بازی‌ها و سرگرمی‌های نوروزی یکی دیگر از مهمترین ویژگی‌های روز‌های اول سال و جشن نوروز در افغانستان می‌باشد.
بزکشی، کشتی پهلوانی، تخم مرغ جنگی، گودی پران بازی، چهارمغز بازی، کبک جنگی و خروس جنگی از بازی‌ها و سرگرمی‌های نوروزی در میان مردم افغانستان است.
روز اول نوروز در افغانستان تعطیل رسمی است، آنان بر این اعتقاد هستند که نباید روز اول نوروز را در خانه ماند، به همین خاطر آن‌ها زیباترین و پاکترین لباس‌های خود را در اولین روز بهار به تن می‌کنند و علاوه بر اینکه به دیدار بزرگان فامیل و زیارت اموات از دست رفته می‌روند، سعی می‌کنند تا پایان روز در بیرون از خانه‌های خود باشند.
در بسیاری از نقاط افغانستان جشن نوروز با شکوه خاصی برگزار می‌شود، در مزارشریف این مراسم تجلی خاصی دارد، در شهر کابل پایتخت افغانستان نیز جَنده‌های نوروزی درمحلاتی همچون خواجه صفا، شاه شهید، دامنه سخی، کاریز میر، تپه زیبای استالف بر افراشته می‌شود. همچنین در تپه‌ی گلغندی در شهر چاریکار استان پروان در اولین روز‌های بهار مردم از شهر‌های مختلف برای بادبادک بازی به آنجا می‌آیند.
در شهر هرات در غرب افغانستان نیز مردم در روز‌های اول، چهارشنبه اول سال و نیز در سیزدهمین روز از نوروز در تفریحگاه‌های داخل و خارج شهر گردهمم می‌آیند و جشن نوروز را گرامی می‌دارند.
هرچند که انفجار‌های پی در پی در سال‌های اخیر بسیاری از افغان‌ها را رنجانده، اما مردم افغانستان به بهانه‌هایی، چون نوروز، عیدفطرو عیدقربان سعی می‌کنند، غم‌های زندگی را فراموش کنند.
شهروندان کابل مانند دیگر هموطنان خود البته آن‌هایی که نوروز را گرامی می‌دارند، در اولین روز بهار از خانه بیرون می‌آیند و به مکان‌های تفریحی شهر همچون پغمان، بادام باغ، زیارت سخی، باغ بابر، تپه وزیر اکبرخان و جا‌های تفریحی دیگر می‌روند. در نزدیکی مکان‌های تفریحی دوره گردان و فروشندگان خوراکی بازار گرمی دارند. تپه وزیرمحمداکبرخان از صبح میزبان جوانان و نوجوانان است. کابلی‌ها رسم دارند که در روز‌های عید وتعطیل بادبادک یا گودی پرانی برای خود مهیا کنند و آن را به آسمان بفرستند. آسمان کابل در روز‌های بهار پر می‌شود از بادباک‌های رنگی که فضای شهر را عوض می‌کند.
عکس: سیدمحمدرضا هاشمی