«خورشید» یکی از مهم‌ترین و بهترین آثار سال‌های اخیر سینمای ایران است. از فیلم شریفی صحبت می‌کنیم که از ایده‌های انسانی سرشار است و به دور از نمایشگری، اجرای سینمایی منحصربه‌فردش را تقدیم مخاطب می‌کند.
محمد عنبرسوز | شهرآرانیوز - سی‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر در شرایطی محل نخستین اکران‌های «خورشید» بود که فیلم در آخرین دقایق به جشنواره رسید و معادلات سیمرغ‌های آن سال را بر هم زد. پس از آن رویداد سینمایی بود که «خورشید» ماجرا‌های پر فراز و نشیبی را از سر گذراند و در ماه‌های اخیر، از عرش بخت اسکار بودن به فرش لو رفتن نسخه قاچاق افتاد. با تمام این اوصاف، شکی وجود ندارد که «خورشید» یکی از مهم‌ترین و بهترین آثار سال‌های اخیر سینمای ایران است. از فیلم شریفی صحبت می‌کنیم که از ایده‌های انسانی سرشار است و به دور از نمایشگری، اجرای سینمایی منحصربه‌فردش را تقدیم مخاطب می‌کند.
بازگشت به مجیدی
اگر جزو آن دسته از مخاطبانی باشید که اطلاعات درباره سینمای ایران، مصاحبه‌ها و جراید را پیگیری می‌کنند، با دسته‌بندی‌های مختلفی که برای نسل‌های کارگردانان ایرانی ارائه می‌شود، آشنایی دارید. جدا از اینکه کدام تقسیم‌بندی را بپسندیم، چاره‌ای جز این نخواهیم داشت که مجید مجیدی را، به عنوان یکی از مهم‌ترین فیلم‌سازان نسل خودش، تصدیق کنیم. مجیدی که در اواخر دهه سی خورشیدی متولد شده، بیش از چهار دهه فعالیت در سینما را از سر گذرانده است و در این مدت طولانی موفق شده آثار ماندگاری همچون «بید مجنون»، «رنگ خدا»، «بچه‌های آسمان» و «آواز گنجشک‌ها» را خلق کند.
نکته مهم، اما این است که اهمیت «خورشید»، علاوه بر کیفیت هنری بالایش، به تأثیر زیاد این فیلم در کارنامه مجید مجیدی مربوط می‌شود؛ فیلمی که کارگردانش را، پس از یک دوره طولانی رکود، احیا کرده. مجیدی که در فاصله سال‌های ۷۵ تا ۸۶ در اوج اقتدارش به عنوان یک فیلم‌ساز قرار داشت، پس از «آواز گنجشک‌ها»، با افول در مسیر فیلم‌سازی خود روبه‌رو شد. برخی مسائل حاشیه‌ای و سیاسی کارنامه مجیدی را در اواخر دهه هشتاد تحت تأثیر قرار دادند و مجیدی که حسابی به‌هم ریخته بود، سعی کرد به شکلی دیگر مسیرش را ادامه دهد.
فعالیت‌های این کارگردان باسابقه در دهه نود، به تولید دو فیلم «محمد رسول‌ا...» و «آن سوی ابرها» محدود می‌شود که اولی، به دلیل حاشیه‌ها و بودجه‌اش، بیشتر مورد قضاوت‌های مغرضانه قرار گرفت و دومی که فیلمی ساخته شده در کشور هند بود، کشش داستانی و اجرایی مورد انتظار از مجیدی را نداشت. سال‌های میانی دهه نود در حالی سپری شدند که بسیاری از طرف‌داران سینما فکر می‌کردند کار مجیدی تمام است، اما ققنوس این فیلم‌ساز، از دل آتش سال‌هایی سربرآورد که تا آستانه نابودی پیش رفته بود.
بیشتر بخوانید:
سینمای بومی انسانی
سینمای مجید مجیدی، به نحوی که در خورشید منعکس شده، یک سینمای -به تمامی - ایرانی و منحصربه‌فرد است. به طور خاص، موضوع بچه‌های کار که در ماجرا‌های گروه دوست داشتنی بچه‌ها تنیده شده، نمونه تازه و به‌روزرسانی شده همان سینمای مجیدی در آثار دهه‌های هفتاد و هشتاد اوست.
کیفیت بازی گرفتن از بچه‌های نابازیگر که در سکانس پیدا کردن «بسته» از سوی روح‌ا... زمانی به اوج خود می‌رسد، خصلت مهم سینمای بومی مجیدی است و در «خورشید» کارگر می‌افتد. شیوه فیلم‌برداری و هدایت دوربین در میزانسن‌های خاص، امضای شخصی مجیدی پای پلان‌های مختلف «خورشید» است و آن‌قدر زنده و جذاب ظاهر می‌شود که در سکانس‌های جشن، سبک کاری این فیلم‌ساز را به مخاطب قدیمی‌تر یادآوری می‌کند. اضافه شدن نیرو‌های قدرتمند امروز سینمای ایران به تیم «خورشید»، دیگر عنصر موفقیت این اثر است. حضور نیما جاویدی، کارگردان بااستعداد فیلم «سرخپوست»، در مقام نویسنده این اثر، شاخصه‌های امروزی مهمی را به سینمای مجیدی تزریق کرده که ارزش‌های خودش را در فرم کلی نشان می‌دهد و البته فیلم‌برداری هنرمندانه هومن بهمنش هم از دیگر نقاط قوت فیلم است.
ببینید:
در بخش بازیگری، حضور هنرپیشه‌هایی همچون علی نصیریان، طناز طباطبایی و مهم‌تر از همه جواد عزتی که در سکانس تحویل گرفتن شخصیت زهرا غوغا می‌کند، جلوه دوچندانی به فیلم مجید مجیدی بخشیده؛ به طوری که از یاد می‌بریم او آثار کم‌ستاره‌ای را روانه پرده نقره‌ای کرده است. در کنار همه این‌ها، خصلت انسانی خود فیلم و نگاه شرافتمندانه‌اش به موضوع کودکان کار و معضلات اجتماعی، در تاروپود اثر تنیده شده و حاکی از بینش پخته و بلوغ خالق آن است.
از موفقیت‌های پیاپی تا اکران سرد
«خورشید» که در آخرین لحظات، به جشنواره سی‌وهشتم فجر رسید، توانست در این رویداد سینمایی ۱۰ نامزدی سیمرغ را به خود اختصاص دهد و سه سیمرغ بهترین طراحی صحنه، بهترین فیلم‌نامه و بهترین کارگردانی را از آن خود کند. پس از این رویداد، «خورشید» در هفتادو‌هفتمین دوره جشنواره فیلم ونیز هم اکران شد و توانست به رقابت بخش اصلی راه پیدا کند و روح‌ا... زمانی هم، برای ایفای نقش در این فیلم، برنده جایزه استعداد جوان بازیگری در جشنواره ونیز شد؛ هرچند خود زمانی، به دلیل ابتلا به کرونا، نتوانست در این جشنواره حضور یابد.
پس از آن و در شرایطی که همه منتظر اکران پررونق و امیدوارکننده «خورشید» در گیشه سینمای ایران بودند، طرف‌داران فیلم اواخر سال گذشته در بهت انتشار نسخه قاچاق آن فرو رفتند. عوامل فیلم هم چاره‌ای نداشتند جز اینکه در اولین فرصت و با بیشترین شتاب ممکن، برای اکران فیلمشان اقدام کنند تا جلوی زیان بیشتر گرفته شود. حالا «خورشید» در اکران نوروزی تمام تلاشش را به خرج داده، اما سایه شوم ویروس کرونا به این زودی‌ها از سر سینمای ایران کم نخواهد شد. بدین ترتیب، «خورشید» استقبال و فروش کم‌رمقی را تجربه کرده و شاید به زودی راه اکران آنلاین را در پیش بگیرد؛ این اتفاق اما، چیزی از ارزش‌های فیلم و تأثیری که می‌تواند بر جان مخاطب بگذارد، کم نمی‌کند.