کندوکاوی درباره مساله تهاجم به ارتفاعات مشهد که معضل بزرگ این روزهای کوهنوردان شده است
مرتضی اخوان - ورزش کوهنوردی در حالی این روز‌ها به رشته‌ای محبوب بین خانواده‌ها تبدیل شده که معضل کوه خواری پیش از پیش این رشته مفرح و جذاب را تهدید می‌کند. پیش چشم خودمان در مشهد، هرروز شاهد پیش‌رفتن ساختمان‌های زشت و سازه‌های شهری در دل کوهستان هستیم. اتفاقی که نه‌تن‌ها سیمای شهر و آب هوای آن را نشانه گرفته، بلکه برای اهالی ورزش نیز رخداد تلخی است. کوهنوردان فعال شهر، چه آن‌هایی که حرفه‌ای هستند و چه آن‌هایی که کوه‌نوردیشان به روزهای تعطیل خلاصه می‌شود، سخنان زیادی از نیست‌شدن بلندی‌هایی دارند که روزی مسیر کوه‌نوردیشان بود. از بلندی‌های ده‌غیبی بگیرید تا قله‌زو و چین‌کلاغ و این اواخر کمرمقبولا که همگی روزی میعادگاه عاشقان کوهنوردی بودند، اما حالا هرکدام به دلیل و به بهانه‌ای، دیگر نمی‌توانند مقصدی جذاب برای گردشگران و کوهنوردان باشند. جا‌هایی که برای خیلی‌هایشان، فعالان طبیعت حتی دست به تجمع هم زدند، اما آب از آب تکان نخورد. بدتر اینکه این روند همچنان ادامه دارد و این‌گونه که پیش می‌رود، در سال‌های آینده مسیر جذاب کوه‌های اطراف مشهد که یکی از ویژگی‌های ممتاز این شهر بوده و هست، جولانگاه افرادی خواهد شد که معلوم نیست از جان طبیعت چه می‌خواهند. انگار کوه‌خواری، هر روز بیشتر از کوهنوردی در گوش طبیعت زمزمه می‌شود. دیگر بلندی‌های خلج، از هیولای دکل‌ها و معدن‌های بی‌حساب و کتاب در امان نیست. دیگر برای بلندی‌های جنوبی هم تصویری بیش از ساختمان‌های سربه‌فلک‌کشیده به‌جانمانده است.
وقتی کوهی باقی نمانده است
کوهنوردی حرفه‌ای ست. بر فراز اورست ایستاده، اما دلش برای کوه‌های مشهد می‌سوزد که دیگر نمی‌تواند آنجا چای آتشی دم کند. وقتی می‌گوییم روز کوه و کوه‌نورد مبارک، نیش‌خندی می‌زند و می‌گوید: «دیگر کوهی باقی نمانده است...» شاید درست می‌گوید. دیگر نه از بلندی‌های جنوبی خبری است و نه بلندی‌های خلج، جان طبیعت دارند! جواد نوروزی، کوه‌نورد حرفه‌ای و پُرسابقه مشهدی در این‌باره می‌گوید: «وقتی پول و ثروت جای همه ارزش‌ها را می‌گیرد، سلامت و تفریح جامعه دیگر جایی ندارد! الان کسی که پول داشته باشد، می‌تواند هرطور دلش می‌خواهد، به جان طبیعت بیفتد. وی می‌افزاید: «ارتفاعات خلج را ببینید. ارتفاعاتی که پُر از دکل‌هایی شده که هیچ‌کدام خصوصی نیست و هرکدام متعلق به یک سازمان است. بخشی از این دکل‌ها و سیم‌خاردار‌ها شاید مربوط به منطقه امنیتی باشد که ایراد ندارد، اما اکثر آن‌ها مربوط به این سازمان و آن سازمان است!» نوروزی، داستان غم‌انگیزی را تعریف می‌کند. داستان حکایت از بی‌قانونی محض دارد. او می‌گوید: «برای پرونده یکی از دکل‌های ارتفاعات خلج با دوستان منابع طبیعی به منطقه رفته بودیم. از دوستان می‌پرسیدیم که مگر حریم هر دکل چقدر است و وقتی پرونده را آوردند، دیدند اصلا مشخص نیست این حریم ۱۰۰۰ متر است یا ۲۰۰ هزار متر؟!» حمید نظام‌دوست، مسئول کارگروه حفاظت از محیط کوهستان هیئت کوهنوردی خراسان رضوی هم می‌گوید: «اینجا هرکسی یک طرح می‌آورد و به نام اشتغال‌زایی و سازندگی و این حرف‌ها مجوز می‌گیرد! مجوز‌های معدنی که وزارت صنعت و معدن صادر می‌کند، بی‌حساب و کتاب است و منابع طبیعی هم به فکر نیست که بعد از پایان کار معدن برود سراغ معادن و از آن‌ها بخواهد که طبق قانون محیط را ترمیم کنند. اوضاع در همه‌جا خراب است. خلج، طرقبه، شاندیز، ویرانی، سد کارده، جاده سرخس، دشت مشهد. همه‌جا کوهستان در معرض تخریب و نابودی قرار دارد.»
مهدی نیا: اعمال کنترل می‌کنیم
محمدهادی مهدی‌نیا، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی مشهد، درباره این تخلفات و کار‌هایی که باید انجام شود، می‌گوید: «ما از طریق اداره نظارت بر حریم شهر، اعمال کنترل می‌کنیم. این ارتفاعات یکی از مهم‌ترین پتانسیل‌های محیطی مشهد است و مورد توجه رهبر معظم انقلاب هم بوده و هست. بر همین مبنا اداره نظارت، بر آن کنترل جدی دارد. ما در همین راستا به دنبال اجرای کمربند سبزجنوبی هستیم تا عملا از توسعه ناموزون شهر جلوگیری کنیم. در گذشته برخی مصوبات قانونی مانند اراضی ذکریا و آبادگران تصویب شده است که اگرچه مجوز کمیسیون ماده ۵ را داشته، اما همان زمان ضوابط شهرسازی رعایت نشده است. ساختمان‌هایی که در این مناطق مجوز ساخت به آن‌ها داده شده است، بیشترِ زمین‌هایش در اختیار دولت بوده و دولت هم در این زمینه دست و دلبازی کرده است!»
مسیر‌هایی که حالا نیستند
کوه‌خواری، قصه پرغصه‌ای است که در یک گزارش و مطلب نمی‌گنجد، زیرا پیچیده‌تر از حضور چند سازمان دولتی و غیردولتی است و پای مافیایی در میان است که برای سودجویی، از هیچ کاری ابایی ندارد. هیولایی که درحال نابودکردن کوه‌های اطراف مشهد است، به افعی ۸ سری می‌ماند که زدن هر سرش، همتی عالی می‌خواهد. شاید عمق فاجعه‌ای که کوه‌خواران برای کوه‌های شهرمان ایجاد کرده‌اند، مرور مسیر‌های جذاب کوهنوردی باشد که روزی بودند و امروز نیستند.
منطقه ده‌غیبی به هفت‌حوض، مسیری برای کوهنوردی بوده که امروز معادن مجاز و غیرمجاز زیادی در آنجا سبز شده است!
مسیر آب و برق به قله‌زو، امروز گرفتار کمربند جنوبی شده و شکاف عمیقی بینشان ایجاد شده است.
منطقه چین‌کلاغ را یک سازمان دولتی تصرف کرده و تازگی‌ها بر زمین‌خواری‌اش افزوده است.
منطقه سنگ‌سیاه خلج را هم سازمانی دولتی تصرف کرده که دستور آزادسازی آن توسط دادستانی داده شده، اما عملی نمی‌شود!
سنگ‌نگاره‌های هزاران‌ساله «کمر مقبولا» در طرقبه هم امروزه گرفتار معدنی شده که در فاصله چندمتری آن ساخته شده است.