علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز - کافی است بخواهید در یک جمع درباره پروژه شبکه ملی اطلاعات صحبت کنید و از این طرح دفاع کنید. ناگهان همه در برابر این طرح گارد می‌گیرند و آن را مساوی با قطع ارتباط با اینترنت بین‌الملل و به طور کلی یک هیولای بی‌شاخ‌ودم می‌نامند. این تصوری است که در سال‌های گذشته پررنگ‌تر هم شده و باعث واهمه خیلی از مردم از ایجاد شبکه ملی اطلاعات شده است. اما این تصور تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟ حالا که وزیر جدید ارتباطات و فناوری اطلاعات قول تکمیل این پروژه را در چند سال آینده داده است، بد نیست نگاه بی‌طرفانه‌ای به آن بیندازیم و ببینیم با اجرایی شدن شبکه ملی اطلاعات، دقیقا چه اتفاقی قرار است در کشور رخ دهد.
ایجاد شبکه ملی اطلاعات از سال ۱۳۸۴ با نام «شبکه ملی اینترنت» در دستور کار مجلس قرار گرفت، اما تا امروز که بیش از ۱۵ سال از آن زمان می‌گذرد، هنوز اجرای آن به طور کامل عملی نشده است.
ابتدا قرار بر این بود که در یک بازه زمانی سه‌ساله، طرح اینترنت ملی به سرانجام برسد. بعد‌ها با توجه به الزامات سند چشم‌انداز بیست‌ساله در سال ۱۳۸۹ موضوع شبکه ملی اینترنت با نام جدید «شبکه ملی اطلاعات» به صورت جدی‌تر مطرح شد، به طوری که کلیات موضوع در ماده ۴۶ برنامه پنجم توسعه مطرح و تصویب شد. در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اقدامات اولیه و راه‌اندازی فاز‌هایی از این طرح صورت گرفت و امروز با راه افتادن کشتی دولت جدید، وزیر ارتباطات دولت سیزدهم وعده داده است این پروژه را تا پایان دوران وزارتش به پایان برساند و به طور کامل اجرایی کند.
شبکه ملی اطلاعات کشور شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت (IP) به همراه سوئیچ‌ها و مسیریاب‌ها و مراکز داده‌ای است، به صورتی که درخواست‌های دسترسی داخلی و دریافت اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به‌هیچ‌وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم آید.
اگر بخواهیم کمی ساده‌تر مفهوم این شبکه را تشریح کنیم، فرض کنید همه دستگاه‌های دولتی و نظامی کشور بخواهند در بستری آنلاین به یکدیگر متصل شوند و تبادل اطلاعات داشته باشند. بعضی اطلاعات این مراکز محرمانه تلقی می‌شود و معقول نیست که ارتباط این دستگاه‌ها با یکدیگر بر بستر اینترنت جهانی برقرار شود، چون در اینترنت جهانی امکان هک‌شدن و رسیدن اطلاعات حساس کشور به دست دیگران وجود خواهد داشت. اینجاست که شبکه ملی اطلاعات وارد می‌شود و نقش بستری امن و بومی را برای ارتباط دستگاه‌ها و نهاد‌های مختلف بازی خواهد کرد.
برخلاف شایعاتی که مخالفان این پروژه در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌کنند، داشتن شبکه‌ای ملی برای تبادل داده‌های حساس، اصلا به معنی ایجاد حصر در دنیای اینترنت نخواهد بود. براساس اهداف شبکه ملی اطلاعات، اتصال از خارج از کشور به سایت‌های داخلی با محدودیتی روبه‌رو نمی‌شود و هم‌چنان اتصال کاربران خارج از کشور به سایت‌های داخلی هم برقرار است. با توجه به این مسئله، مشخص می‌شود که شبکه ملی اطلاعات به هیچ عنوان قرار نیست ارتباط ما را با دنیا قطع کند بلکه تنها بستری برای تبادل داده‌ها در داخل کشور خواهد بود که در کنار اینترنت جهانی، به کاربران خدمات خواهد داد. گواه این مسئله هم وجود شبکه‌های ملی برای تبادل اطلاعات در بسیاری از کشور‌های پیشرفته دنیاست. در واقع، بر خلاف همه شایعات مطرح‌شده، این پروژه نه‌تن‌ها جایگزینی برای اینترنت جهانی نیست، بلکه اساسا توان جایگزین شدن با آن را هم ندارد و بیشتر خدماتی که به کاربران می‌دهد در حوزه‌ای جداگانه قرار خواهد گرفت.
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات دولت سیزدهم، هم در صحبت‌هایش اعلام کرد که به هیچ عنوان در پی قطع اینترنت جهانی و ایجاد محدودیت در فضای مجازی و کسب‌وکار‌های فعال در آن نیستند و تنها می‌خواهند این فضا را نظام‌مند کنند.
«شبکه ملی اطلاعات» بر اساس تعریف افزایش استقلال شبکه، دست‌کم در ۳ لایه تعریف می‌شود:
در این لایه از شبکه لازم است به صورت زیرساختی، میزان استقلال به بیشترین میزان خود برسد. زمینه‌سازی برای ایجاد مراکز داده به منظور میزبانی داده‌های داخلی، افزایش سطح دسترسی عمومی به شبکه، افزایش تاب‌آوری شبکه از طریق ایجاد رینگ در اتصالات داخل شبکه و ... در این لایه قرار دارند. هم‌چنین طرح‌هایی با جهت‌گیری تبدیل کشور به قطب داده یا گذرگاه ترانزیت داده در منطقه می‌تواند ویژگی نخست استقلال یعنی «افزایش اثرگذاری» را نیز تقویت کند.
در لایه دوم و به فرض وجود زیرساخت مناسب، لازم است کسب‌وکار‌ها و خدماتی روی این شبکه عرضه شوند و از سوی کاربرانی مورد استفاده قرار گیرند. به این ترتیب تقویت کسب‌وکار‌های داخلی که در سال‌های آینده و با رشد اینترنت اشیا اصلی‌ترین گردآورنده و کنترل‌کنندگان داده‌ها خواهند بود، بخش عمده‌ای از «شبکه ملی اطلاعات» خواهند بود. این کسب وکار‌ها نه‌تن‌ها میزان استقلال خدمت‌رسانی به شهروندان را افزایش می‌دهند، بلکه می‌توانند با حضور در بازار‌های جهانی و منطقه‌ای، به اصلی‌ترین منبع اثرگذاری یا صادرات داده تبدیل شوند.
محتوای دیجیتال که در ساده‌ترین حالت دیجیتالی‌کردن محتوای موجود و گذاشتن روی وب است، سومین لایه از «شبکه ملی اطلاعات» است. نسبت استفاده از محتوای بومی به محتوای جهانی معیاری برای سنجش میزان استقلال محتوایی هر کشور به شمار می‌رود. هرچند دوباره باید تکرار کرد استفاده از محتوای جهانی اصل بدیهی در دنیای امروز است، می‌توان با ایجاد تنوع در محتوای داخلی موجود در شبکه ملی اطلاعات، سهم کاربران کشورمان در استفاده از شبکه ملی اطلاعات را به مرور بیشتر کرد.
اگر علاقه‌مند به اخبار فناوری هستید، حتما می‌دانید شبکه ارتباطی داخلی موجب افزایش سرعت اینترنت می‌شود. خوب است بدانید کره جنوبی پرسرعت‌ترین اینترنت جهان را در اختیار کاربرانش قرار می‌دهد. اینترنت ملی یکی از دلایل اصلی سرعت پیشرفته اینترنت در این کشور است. ۸۰ درصد پهنای باند این کشور داخلی است، به این معنی که ۸۰ درصد شبکه اینترنت این کشور بی‌نیاز از ارتباطات خارجی است و ارتباطات و انتقال اطلاعات آن در داخل شبکه به گردش درمی‌آید.
با عملیاتی شدن طرح شبکه ملی اطلاعات در کشورمان، حتی در صورتی که اینترنت در فضای جهانی به هر دلیلی با مشکل روبه‌رو شود، کاربران در داخل کشور می‌توانند از شبکه ملی استفاده و نیاز خود را بر طرف کنند. به این ترتیب، وابستگی به منابع خارجی اینترنت از بین می‌رود و استقلال در این زمینه برای کشور به دست می‌آید. از آنجا که یکی از اهداف مهم جمهوری اسلامی دستیابی به استقلال است، این موضوع اهمیت بسیاری دارد.
یکی دیگر از فواید شبکه مورد بحث این است که باعث کاهش هزینه اینترنت خواهد شد. بنابراین، یکی از جنبه‌های مهم این طرح، بعد اقتصادی آن است که به نفع دولت و مردم است. به عبارت دیگر، اینکه اطلاعات پرطرف‌دار به طور مستقیم روی شبکه داخلی به گردش درآید و یک بار به خارج و داخل کشور برنگردد، به سود همه خواهد بود.
واقعیت این است که اکنون با نداشتن شبکه ملی اطلاعات، به قدرتمند شدن سایر کشور‌ها در برابر خودمان از طریق دسترسی آن‌ها به اطلاعات کاربران ایرانی کمک می‌کنیم. در این شرایط، در رقابت دنیای اینترنتی، بازی را به طرف مقابل واگذار کرده‌ایم. به این ترتیب، ضرورت دارد در راستای عملیاتی شدن این طرح گام برداریم و به قدرتمندی هرچه بیشتر خودمان کمک کنیم.
با توجه به اقدامات خرابکارانه گسترده دشمنان کشورمان در حوزه سایبری، باید تدابیری در این زمینه اندیشید. شبکه ملی اطلاعات بستری ایجاد می‌کند که بتوان جلو این خرابکاری‌ها را تا حد زیادی گرفت. به این ترتیب، درخواست‌هایی که از خارج کشور فرستاده می‌شوند از طریق یک درگاه مشخص وارد می‌شوند و قابل کنترل و مسدود کردن خواهند بود. با این روش، می‌توانیم امنیت اطلاعات کاربران را تضمین کنیم و فضای امن‌تری برای آنان به وجود بیاوریم.