صنعت گردشگری در جهان براساس بازدید از تنوع‌ها و تفاوت‌ها شکل گرفته‌است. ازجمله پهنه‌های موردتوجه بازدیدکنندگان خاص، محلات حاشیه شهرهاست که باتوجهبه اهداف مختلف، در دسته گردشگری فرهنگی، گردشگری سیاه و... قرار می‌گیرد. یکی از ظرفیت‌های محلات حاشیه شهر مشهد، تولید سوغات است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
مشهد هرساله میزبان حدود ۲۵ میلیون زائر و مسافر از اقصانقاط کشور و از دیگر کشور‌های مسلمان و هم‌جوار است. این موضوع مهم علاوه‌بر جنبه‌های معنوی، در ابعاد اقتصادی نیز فرصت خوبی برای اشتغال و کارآفرینی فراهم می‌کند؛ زیرا اگر درصد کوچکی از زائران و گردشگران مشهد‌الرضا بخواهند رهاوردی از این سفر معنوی به‌عنوان سوغات یا برخی مایحتاج خود به همراه داشته باشند، زمینه اشتغال‌زایی و تولید بسیاری از کالا‌ها و محصولات ایجاد خواهد شد.
اهمیت این موضوع از آن جهت دوچندان خواهد بود که با غفلت از این فرصت، با واردات بی‌رویه کالا‌های خارجی و ارائه به گردشگر داخلی، نه‌تن‌ها شاهد به‌فراموشی‌سپرده‌شدن نماد‌ها و فرهنگ‌های بومی هستیم، که خروج سالیانه میلیون‌ها دلار ارز از کشور را نیز نظاره می‌کنیم. نکته‌ای که در اینجا باید به آن توجه شود، وجود نماد‌های وارداتی بی‌کیفیت و گاه ضدفرهنگی است که زمینه‌های انتقال فرهنگ بیگانه را فراهم می‌کند.
درباره میزان گردش مالی خرید سوغات در مشهد، ارقام متفاوتی گفته می‌شود. براساس تخمین‌ها سالانه عددی در حدود ۲۰ میلیاردریال به این موضوع تخصیص می‌یابد. عمده‌ترین سوغات شهر مشهد عبارتند از: زعفران، زرشک، مهر، تسبیح، نبات، خشکبار، پوشاک، صنایع دستی و کفش. بخشی از این محصولات تولیدات خارجی است؛ درحالی‌که تولیدات داخلی به دلایلی، چون شکل بسته‌بندی، کیفیت محصول و... مشتری‌پسند نبوده یا از نظر قیمت قابل رقابت با محصولات خارجی نیستند.
برخی دلایل این موضوع عبارتند از: کمبود نیروی انسانی متخصص، هزینه فراوان نیروی کار، اجاره زیاد فروشگاه‌ها و نمایشگاه‌ها در مرکز شهر مشهد و.... علاوه‌بر این باید گفت جای سوغات فرهنگی در میان سوغاتی‌های تولید داخل در مشهد خالی است. درراستای رفع مشکلات یادشده و بهره‌مندی از مزایای عرضه سوغات به گردشگران و زائران، می‌توان ایجاد بازارچه‌های گردشگری حاشیه شهر را به‌عنوان مراکز تولید سوغات و محرک توسعه در محلات پایین شهر مشهد پیشنهاد کرد. دلایل توجیهی این پیشنهاد عبارتند از:
قیمت و اجاره ارزان ملک در حاشیه شهر
وجود نیروی کار ارزان و فراوان در حاشیه شهر
حضور گروه‌های قومی و نژادی آشنا به سنت‌ها و صنایع دستی بومی مناطق مختلف استان و کشور در حاشیه شهر
در‌صورت نظارت بر بازارچه‌های گردشگری حاشیه شهر، شرایط فوق موجب تولید و عرضه سوغات ارزان و قابل رقابت به گردشگران و زائران خواهد بود. از‌طرفی این بازارچه‌ها پس از ایجاد، خود به جاذبه‌ای برای بازدیدکنندگان تبدیل می‌شوند.
مزایای دیگری که بازارچه‌های یاد شده می‌توانند داشته باشند، عبارتند از:
کمک به تحقق عدالت اجتماعی در ارائه خدمات و امکانات شهری. با حضور بازارچه، لازم است زیرساخت‌های خدماتی نیز در پایین‌شهر فراهم شود. همچنین این بازارچه‌ها موجب جذب فعالیت‌های مکمل می‌شوند که در‌نتیجه آن، محله توسعه‌یافته و دسترسی ساکنان محدوده به خدمات جدید فراهم خواهد شد
توزیع عادلانه امکانات، خدمات و فرصت‌های توسعه، در راستای فقرزدایی از نواحی محروم، ولی دارای ظرفیت
توانمندسازی دهک‌های پایین جامعه با بهره‌گیری از ظرفیت‌های اشتغال وکارآفرینی در حوزه صنایع دستی وابسته به فرهنگ بومی
تمرکز‌زادیی از مراکز خدماتی و گردشگری مرکز شهر مشهد، در پاسخ به مشکل ترافیک در هسته مرکزی شهر و خدمات‌رسانی بهتر به زائران و بازدیدکنندگان
تنوع‌بخشی به فضا‌های گردشگری شهر مشهد و ارائه خدمات میزبانی بهتر
عرضه مستقیم و ارزان سوغات، بدون واسطه، با امکان مدیریت کیفیت محصولات و حمایت از اقشار ضعیف اقتصادی
تبادل فرهنگی و آشناسازی زائران و مجاوران با فرهنگ و هویت شهر مشهد
تولید سوغات شاخص مشهد و برندسازی آن در سطح بین‌المللی
تنوع‌بخشی به محصولات گردشگری
ایجاد احساس تعلق در عموم شهروندان، زائران و گردشگران نسبت‌به هویت فرهنگی مشهد
افزایش حس کرامت انسانی در جمعیت بومی حاشیه شهر
مقابله با تهاجم فرهنگی کالا‌های وارداتی
ممانعت از خروج ارز از کشور
در مجموع و باتوجهبه شرایط کنونی، بازارچه‌های گردشگری حاشیه شهر دارای مزیت‌هایی است که آن را برای تولید و عرضه سوغات در قیمت و کیفیت کالا و برند شدن محصول رقابت‌پذیر کرده است.
لازم به یادآوری است که فعالیت در صنایع دستی در محلات فقیرنشین جنوب و جنوب شرق آسیا سابقه داشته‌است. چنان‌که محلات زاغه‌نشین کلکته و بمبئی از مراکز تولید زیورآلات در جهان هستند. شکل‌گیری بازار‌های خودجوش یافت‌آباد در تهران و بازار شلوغه (گلشهر، منطقه ۵)، بازار شهرک عرب‌ها (مجتمع شهید‌بهشتی، منطقه ۶) و تاجرآباد (حر ۸۶، منطقه ۶) در مشهد را می‌توان گونه‌های سازمان‌نیافته و ابتدایی بازارچه‌های گردشگری حاشیه شهر به شمار آورد.
امید است ایجاد چنین بازارچه‌هایی موجب دستیابی به اهداف اشتغال‌زایی، محرومیت‌زدایی، ارتقای فرهنگ، هویت‌بخشی، توسعه و تنوع‌بخشی به فضا‌ها و محصولات گردشگری، ارتقای کیفیت سوغات شهر مشهد، ایجاد رضایت و ضریب بالای بازگشت مجدد گردشگران شود.