به گزارش شهرآرانیوز - عصر غیبت صغری برای امامیه دوران پرچالشی بود. نخستین تجربه‌های غیبت امام در‌حالی‌که حتی ولادت آن حضرت برای عموم شیعه، مشخص نبود، شیعیان امامی را در سرگردانی فروبرد که از آن به «حیرت» تعبیر می‌شود. در چنین اوضاعی، وکلای امام عسکری (ع) که در زمان غیبت، وکالت امام‌دوازدهم (عج) را برعهده داشتند، وظیفه خطیری برعهده گرفتند. در این دوران وکلا توسط چهارتن که به‌ترتیب سرپرستی دیگر وکلا را برعهده داشتند، رهبری می‌شدند. با‌این‌حال آنچه اوضاع را دشوارتر می‌ساخت، ظهور مدعیانی بود که به‌دلیل داشتن جایگاه علمی یا اجتماعی، مدعی داشتن منصبی از جانب امام دوازدهم (ع) بودند.
شلمغانی یکی از شخصیت‌های علمی است که در ابتدا ارتباطی نزدیک با حسین بن روح (سومین سرپرست وکلا در غیب صغری) داشت، اما این ارتباط نزدیک بعد از مدتی به تیرگی گرایید و روابط آنان به رد و انکار یکدیگر انجامید. این موضوع سبب شد با وجود رویکرد منفی مؤلفان شیعی و غیرشیعی به شلمغانی در طول قرن‌های متمادی، در عصر حاضر، برخی پژوهش‌ها حالات دیگر وی را مطرح کنند و شلمغانی را قربانی توطئه‌های شخصیتی، چون حسین بن‌روح و طرفدارانش جلوه دهند. درنتیجه، لزوم پژوهش مستقل درباره شلمغانی و شناخت جنبه‌های مختلف علمی، فکری، اجتماعی و سیاسی وی احساس شد تا شلمغانی را آن‌چنان‌که بوده است، بازشناسی کند.
شلمغانی از غالیان شیعه و از مدعیان نیابت امام دوازدهم (عج) در عصر غیبت صغری بود. وی به سبب تألیفات و ارتباط با حسین بن‌روح، سومین نایب خاص امام عصر (عج)، مورد توجه قرار گرفت. وی از جایگاه اجتماعی خوبی برخوردار بود و در بین صاحب منصبان حکومتی، مریدان و حامیان وفاداری داشت. برخورداری از این امتیازها، شلمغانی جاه‌طلب را به فکر ریاست بر شیعیان انداخت؛ از این‌رو با طرح‌ریزی‌های هوشمندانه و زیرکانه برای رسیدن به این هدف تلاش می‌کرد و همین مسئله سبب انحراف و خروج او از طریق حق شد.
یکی دیگر از موضوعات مهم درباره شلمغانی، گرایش فکری اوست. در منابع متعدد، از انحراف‌های عقیدتی و اخلاقی شلمغانی سخن به میان آمده است. این اثر با دیدگاهی منتقدانه به گزارش‌های موجود در این زمینه پرداخته شده و احتمال‌هایی درباره نادرستی برخی از این موارد مطرح شده است. کتاب «زندگی فرهنگی سیاسی شلمغانی از استقامت تا انحراف» نوشته محمدتقی ذاکری توسط انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است.
در ادامه بخوانید
نگاهی به وضعیت اجتماعی و سیاسی دوران زندگی امام حسن عسکری (ع)