علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز - حمل‌ونقل بین‌المللی در چند دهه گذشته و با ورود فناوری‌های مختلف، به صنعتی با پیچیدگی‌های بالا تبدیل شده است و فرایند‌های سنتی گذشته دیگر نمی‌توانند از پس اداره امور آن برآیند. شرکت‌های بزرگ دنیا سال‌هاست با استفاده از پلتفرم‌های نرم‌افزاری و کمک گرفتن از فناوری اطلاعات، به بازیگران اصلی این صنعت تبدیل شده‌اند، مسئله‌ای که در کشور ما چندان مورد توجه قرار نگرفته است و ایران، به عنوان کشوری که در پیشینه تاریخی خود یکی از شاهراه‌های اصلی تجارت دنیا به شمار می‌رفت، امروز نقشی کم‌رنگ در این صنعت دارد.
برای جبران این موضوع، یک شرکت دانش‌بنیان مشهدی دست به ایجاد پلتفرمی نرم‌افزاری در حوزه هوشمندسازی حمل‌ونقل بین‌المللی زده است تا توانمندی‌های کشورمان را در این بازار ارتقا دهد. شرکت دانش‌بنیان نویدآوران ویستاتام که به‌تازگی موفق شده است به مرحله نیمه‌نهایی مسابقه سوپر نوا در نمایشگاه جیتکس فیوچر استارز ۲۰۲۱ هم راه پیدا کند، می‌خواهد فناوری را در خدمت صنعت حمل‌ونقل کشورمان درآورد و سهم ایران از این بازار جهانی را افزایش دهد.
محمد محمدپور، بنیان‌گذار این شرکت دانش‌بنیان، جرقه اولیه حرکت در مسیر هوشمندسازی حمل‌ونقل را به مشاهده کمبود‌های کشورمان در این حوزه مربوط می‌داند: ایده اولیه شکل‌گیری این کسب‌وکار به سال ۸۸ برمی‌گردد، زمانی که با بررسی‌های انجام‌شده متوجه شدیم صنعت حمل‌ونقل در کشورمان از نظر پلتفرم‌های نرم‌افزاری و مدیریتی قوی نیست. در دنیای امروز، یکی از دلایل برتری و قدرت شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی داشتن همین پلتفرم‌های دیجیتالی است. به همین دلیل در آن زمان تصمیم گرفتیم تمرکز اصلی خود را در اجرایی کردن پروژه مدیریت هوشمند حمل‌ونقل بین‌المللی قرار دهیم تا بتوانیم در این حوزه به نیاز موجود در کشور پاسخ دهیم.
محمدپور در تعریف هوشمندسازی حمل‌ونقل، این مفهوم را دارای ۳ بخش می‌داند: مدیریت هوشمند حمل‌ونقل بین‌المللی به طور کلی ۳ محور دارد. بخش اول به خودکار کردن همه فرایند‌های حمل‌ونقل مربوط است. در بخش دوم همه نقل و انتقالات مالی شرکت‌ها به صورت خودکار و سیستمی انجام می‌شود. گام سوم هم اضافه کردن بستر هوش تجاری به همه فرایند‌های شرکت حمل‌ونقل مورد نظر است.
با وجود سابقه تاریخی‌ای که ایران و به طور خاص خراسان در موضوع حمل‌ونقل بین‌المللی از آسیای شرقی به سمت اروپا و دیگر کشور‌ها دارند، در دهه‌های گذشته این نقش کم‌رنگ شده و از ظرفیت‌های خوب منطقه‌ای برای تبدیل شدن به شاهراه حمل‌ونقل بین‌المللی درست استفاده نشده است. محمدپور علت این موضوع و برتری شرکت‌های حمل‌ونقل اروپایی را استفاده آن‌ها از پلتفرم‌های دیجیتالی قوی می‌داند: با توسعه استفاده از فناوری‌های روز دنیا در حمل‌ونقل، شرکت‌های بزرگ این صنعت بخش زیادی از هماهنگی‌ها و کار‌های مربوط به حمل بار‌ها از کشوری به کشور دیگر را در بستر‌های دیجیتال انجام می‌دهند.
مسئله‌ای که اگر ما هم بخواهیم دوباره به بازیگری مهم در بازار حمل‌ونقل بین‌المللی تبدیل شویم، باید بیش از گذشته به سمت اجرایی کردنش حرکت کنیم. با استفاده از بستر دیجیتالی که ما تولید کرده‌ایم، همه عملیات‌های حمل‌ونقل شرکت‌ها در بستر نرم‌افزاری قابل انجام خواهد بود. در نتیجه، مدیر می‌تواند در لحظه، همه مشکلات احتمالی‌ای را که ممکن است برای محموله‌اش در مسیر انتقال از کشوری به کشور دیگر به وجود بیاید کنترل کند.
یکی از نکات مهم برای موفقیت استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، ورود به عرصه‌های جدید و تولید محصول‌هایی است که نمونه مشابهی نداشته باشند. به گفته محمدپور، این مسئله درباره پلتفرم نرم‌افزاری آن‌ها رعایت شده است: نه‌تن‌ها تا امروز هیچ نرم‌افزار مشابهی که در حوزه مدیریت هوشمند حمل‌ونقل بار فعال باشد در کشور وجود ندارد، بلکه در کل منطقه خاورمیانه هم پلتفرم ما بی‌رقیب است.
همین موضوع باعث شد که پارک فناوری اطلاعات خراسان خدمات شرکت ما را به ۱۰ سفارت‌خانه کشور‌های همسایه معرفی کند. بر همین اساس، توانستیم با رایزن‌های اقتصادی این سفارت‌خانه‌ها گفتگو کنیم. نتیجه آن حضور ما در بازار کشور‌های افغانستان و ترکیه بود. برای ورود محصولمان به کشور امارات هم صحبت کرده‌ایم.
در کنار آن، در حال رایزنی با چند کشور دیگر هم هستیم. مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان درباره استقبال شرکت‌های حمل‌ونقل از این محصول نرم‌افزاری هم گفت: تا امروز حدود ۷۰ درصد شرکت‌های فعال کشور در بازار حمل‌ونقل بین‌المللی در حال استفاده از خدمات نرم‌افزاری ما هستند. در کنار شرکت‌های داخلی، به سمت توسعه خدمات خود به خارج از کشور هم رفتیم. در همین زمینه از چند سال پیش وارد بازار حمل‌ونقل افغانستان شدیم. علاوه بر این، امسال موفق شدیم خدمات خود را به بازار حمل‌ونقل ترکیه نیز صادر کنیم.
نمایشگاه جیتکس فیوچر استارز بخش مربوط به استارت‌آپ‌های نمایشگاه جیتکس است که هرسال میزبان صد‌ها استارت‌آپ فناور از سراسر دنیاست. امسال با حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری، این شرکت دانش‌بنیان مشهدی همراه با ۱۹ استارت‌آپ و شرکت دانش‌بنیان ایرانی دیگر در این نمایشگاه حضور داشتند. محمدپور درباره حضور در این نمایشگاه و موفقیت شرکت نویدآوران ویستاتام در بخش رقابت استارت‌آپی این رویداد گفت: ما به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان از طریق صندوق پژوهش و نوآوری حمایت شدیم تا در نمایشگاه جیتکس شرکت کنیم. مسابقه سوپرنوا یکی از بخش‌های این نمایشگاه بود.
در این مسابقه که یکی از ۳ رویداد بزرگ جهانی در زمینه رقابت استارت‌آپ‌ها به شمار می‌رود، امسال از بین شرکت‌کنندگان، شرکت دانش‌بنیان ما در کنار ۱۳ مجموعه نرم‌افزاری دیگر موفق شد به مرحله نیمه نهایی راه پیدا کنند. شرکت‌های حاضر در این رویداد از نظر شاخصه‌های مختلفی مانند میزان نوآوری، قابلیت پیاده‌سازی، درآمدزایی، سطح توانمندی اعضای تیم، کاربرد و میزان تأثیر محصول بر جامعه مورد بررسی قرار می‌گیرند. با توجه به همه این موارد، ما یکی از ۱۴ شرکتی بودیم که موفق شدیم در مرحله نیمه‌نهایی این رقابت حضور یابیم.
توسعه و نگاه به آینده همیشه بخشی جدایی‌ناپذیر از هر فعالیت استارت‌آپی به شمار می‌رود و بدون در نظر گرفتن این بخش، نمی‌توان به موفقیت این مدل شرکت‌ها در دراز مدت امیدوار بود. محمدپور در همین زمینه و با اشاره به برنامه‌هایی که برای آینده دارند، به نقش دولت در توسعه اکوسیستم دانش‌بنیان اشاره می‌کند: در گام اول توسعه، می‌خواهیم خدمات خود را به کشور‌های همسایه از جمله عراق و امارات و همه کشور‌هایی که در مسیر جاده ابریشم حضور دارند گسترش دهیم.
در گام بعدی قصد داریم در بازار کشور‌های اروپایی هم حضوری پررنگ داشته باشیم. برای رسیدن به این اهداف، انتظار داریم در حوزه توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان، دولت کمک‌های بدون چشمداشت انجام دهد. تا امروز شاهد بوده‌ایم که بخش زیادی از کمک‌های دولتی از این جنس نیست و این موضوع با فضای مورد نیاز برای توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان جور نیست.
چون به طور کلی فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در سراسر دنیا سطح ریسک بالایی دارد، کمک‌هایی که باید به این زیست بوم انجام شود باید از جنس سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر باشد. اما مدل حمایتی در کشور ما به این شکل نیست. همین موضوع باعث شده است در همه سال‌های فعالیت شرکت نویدآوران ویستاتام، تنها ۳ بار برای حضور در ۳ نمایشگاه بین‌المللی از کمک‌های صندوق پژوهش و نوآوری استفاده کنیم و به جز آن، دیگر به دنبال استفاده از حمایت‌هایی از این جنس نرویم.
بین همه چالش‌هایی که در مسیر پیشرفت یک شرکت دانش‌بنیان قرار دارد، از نظر محمدپور کمبود نیروی انسانی متخصص مهم‌ترین نقش را دارد: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که در کشور با آن روبه‌رو هستیم، کمبود نیروی انسانی متخصص است. به طور معمول، زمانی که می‌خواهید در یک فعالیت استارت‌آپی یا شرکتی دانش‌بنیان، محصول تازه‌ای را تولید کنید، برای پیدا کردن نیرو‌های متخصص چالش‌های فراوانی خواهید داشت. در نتیجه، شرکت‌هایی مانند ما ناچار هستند افرادی را که علاقه‌مند هستند پیدا کنند و با انجام سرمایه‌گذاری و ارائه آموزش‌های لازم، آن‌ها را توانمند کنند.
در واقع، ما ناچار هستیم بخشی از سرمایه خود را در مسیر تولید نیرو‌های متخصص برای تولید محصولاتمان هزینه کنیم. مشکل بعدی که خیلی از شرکت‌های دانش‌بنیان با آن روبه‌رو هستند، مربوط به ماجرای گرفتن مجوزهاست. به طور معمول، گرفتن مجوز‌ها در کشور ما فرایندی به‌شدت زمان‌بر است و اگر می‌خواهیم زیست‌بوم دانش‌بنیان پویایی در کشور داشته باشیم، نیاز داریم این فرایند‌های طولانی اصلاح شود.
مدیر این شرکت دانش‌بنیان مشهدی در پایان، به افرادی که قصد دارند استارت‌آپی برای خود به وجود آورند، توصیه کرد در ایده اولیه خود، به دنبال برطرف کردن نیازی واقعی از جامعه باشند: توصیه من به افرادی که می‌خواهند وارد اکوسیستم استارت‌آپی شوند و کسب‌وکاری برای خودشان ایجاد کنند این است که قبل از فکر کردن به درآمد، به بالا بردن توانمندی‌هایشان اهمیت دهند. در واقع، باید ببینند ایده‌ای که در ذهن دارند چه کمکی می‌تواند به جامعه بکند و چه مشکل و چالشی را می‌تواند برطرف کند. شناسایی نیاز اولین قدم در مسیر ایجاد یک کسب‌وکار موفق است. اگر ایده‌ای که در ذهن دارید نتواند نیازی را از جامعه برطرف کند، کسی حاضر نیست برای آن هزینه‌ای بپردازد، و در نهایت شکست خواهید خورد.