به گزارش شهرآرانیوز؛ وقتی صحبت از هوش مصنوعی می‌شود، شاید بی‌اختیار به یاد سکانس‌هایی از فیلم‌های هالیوودی بیفتید که در آن تعدادی ربات از کنترل دانشمندان خارج می‌شوند و تلاشی مخرب علیه بشریت را در پیش می‌گیرند.
با‌این‌حال، اگرچه بحث‌های پرآب‌وتاب از خطرات تخیلی هوش مصنوعی در آینده یا انحصار کاربری آن به اجنبی‌ها ممکن است برای خیلی‌ها جالب و مهیج باشد؛ اما واقعیت این است که امروزه در همین مملکت و شهر خودمان، هستند نخبگانی که کسب‌وکار نبوغ‌آمیزشان، استفاده مؤثر و کارآمد از هوش مصنوعی و دانش فناورانه مرتبط با آن است. بسیاری از اینها، زمینه اشتغال مؤثر برای صد‌ها جوان ایرانی را فراهم کرده‌اند و دستاورد‌هایی دارند که آنها را در ردیف شرکت‌های سرآمد تکنولوژی در دنیا قرار می‌دهد. در این گزارش پای صحبت مدیران چهار شرکت دانش‌بنیان مشهدی نشسته‌ایم که از کاربرد‌های هوش مصنوعی در بهبود کیفیت زندگی گفته‌اند.
مرتضی تقوایی
مدیرعامل شرکت دانش بنیان بهپویان امین منتظر
به اذعان همه فعالان اقتصادی و صاحبان صنایع، مسئله بهره وری بزرگ‌ترین گرفتاری صنعت ایران است؛ موضوعی که اگرچه زیاد در محافل مختلف مورد اشاره قرار می‌گیرد، اما شاید دور از ذهن باشد که می‌توان راه حل آن را در هوش مصنوعی جست وجو کرد. مرتضی تقوایی، مدیرعامل شرکت دانش بنیان بهپویان امین منتظر، است که از سال ۱۳۸۸ و پس از ثبت رسمی در حوزه هوشمندسازی شبکه‌های آب، برق، گاز، پتروشیمی، معدن و سلامت مشغول به کار است.
او با اشاره به جزئیات فعالیت شرکت متبوع خود می‌گوید: بخواهم صریح و مختصر بگویم، تمرکز اصلی ما تولید محصولاتی است که با استفاده از هوش مصنوعی بهره وری را در صنایع افزایش می‌دهد. شاید در ظاهر ساده باشد؛ اما باید تأکید کنم که بعضی از محصولات ما برای اولین بار در دنیا و بسیاری از محصولات برای نخستین بار در ایران تولید می‌شود و در اختیار صنایع قرار می‌گیرد.
ذات استفاده از هوش مصنوعی برای ارتقای بهره وری نیز به این است که سودآوری و بازگشت سرمایه در آن خیلی سریع اتفاق می افتد و به همین دلیل، ما هرساله در شرکت خودمان با بیش از ۳۰۰ درصد رشد در سرمایه مواجه هستیم. تقوایی می‌افزاید: شرکت‌های دانش بنیان برای عبور از بحران‌هایی که امروز در کشور وجود دارد، راهکار‌های عملیاتی دارند. مثلا برای همین بحث ناترازی برق و مشکلات انرژی که داد صاحبان صنایع را درآورده، شرکت ما با هوشمندسازی ایستگاه‌های پمپاژ آب باعث صرفه جویی ششصد مگاواتی در استان شده است. برای درک عظمت این عدد بد نیست بدانید که ظرفیت تولید برق در نیروگاه توس دقیقا ششصد مگاوات است و این یعنی، هوش مصنوعی فقط در یک پروژه می‌تواند به اندازه یک نیروگاه، بهره وری ایجاد کند.
به گفته او، در این شرکت ۳۲۳ نفر با مدارک دکتری و پسادکتری در بیست تخصص متفاوت همچون مکانیک سیالات و جامدات، گرایش‌های مختلف مهندسی برق، شیمی، صنایع، متالورژی و کامپیوتر مشغول به فعالیت هستند و علاوه بر سیصد پروژه اجراشده که تابه امروز در کارنامه شرکت به ثبت رسیده است، درحال حاضر نیز ۴۲ پروژه در ۲۲ استان کشور در دست اجرا قرار دارد. با وجود سودآوری و فعالیت مؤثر، دانش بنیان‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی با گرفتاری‌های مختلفی هم دست به گریبان هستند. مدیر این شرکت مشهدی در این باره بیان می‌کند: یکی از مشکلات بزرگ ما، نبود زیرساخت قیمت گذاری بر راهکار‌های فناورانه است.
متأسفانه سازوکار شفافی در این حوزه وجود ندارد که مثلا یک شرکت بر اساس توان علمی خود بر سهامش نرخ گذاری کند. علاوه بر این، چون از طرف نظام اقتصادی کشور توان ارزشگذاری بر دارایی معنوی و دانش فناورانه شرکت‌ها وجود ندارد، این مسئله دانش بنیان‌ها را مجبور می‌کند تا به سمت احداث کارخانه گرایش پیدا کنند و همه مصیبت‌ها نیز از همین جا شروع می‌شود که یک جامعه نخبگانی به جای اینکه به استمرار مسیر نوآوری ترغیب شود، ناچار به تکرار یک نوآوری باشد.
سیدمهدی حسینی سمنانی
مدیرعامل شرکت فناور اکسیرکاوان
اگر به تازگی با هوش مصنوعی و کاربریهای آن آشنا شده اید، شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید یک شرکت دانش بنیان مشهدی بیش از دو دهه در این حوزه مطالعات تخصصی داشته است. سیدمهدی حسینی سمنانی، مدیرعامل شرکت فناور اکسیرکاوان، به بیان جزئیات حوزه تخصصی فعالیت این شرکت می‌پردازد و می‌گوید: ما در حوزه کاربرد‌های هوش مصنوعی و تحلیل داده در صنایع معدنی، فولاد و پتروشیمی فعالیت داریم.
ایده محوری ما کاربری یک ابرسامانه هوش مصنوعی به نام «یونیتا» مبتنی بر فناوری‌های همگرا، تکمیل چرخه کامل علم داده و معماری لایه‌ای محصولات دانش بنیان است و برهمین اساس، به برکت فعالیت یک تیم صدوپنجاه نفره از برنامه نویسان نخبه در بیست سال اخیر بیش از ۱۱۰ محصول سفارشی، فناورانه و مسئله محور را به همراه صد‌ها میکروسرویس و API تولید کرده ایم.
او با اشاره به اینکه این شرکت دانش بنیان در سال ۱۴۰۳ موفق به کسب عنوان واحد منتخب روز صنعت و معدن و شرکت برگزیده در رویداد هوش مصنوعی وزارت صمت شده است، می‌افزاید: در عصر تحول حکمرانی دیجیتال، هوش مصنوعی به عنوان شاه کلید حل مسائل محسوب می‌شود و از این حیث، دانش بنیان‌های ایرانی به ویژه در شهر مشهد توانمندی‌های منحصر به فردی از خود نشان داده اند؛ اما همچنان مشکلات متعددی در مسیر توسعه این فعالیت‌های نخبگانی وجود دارد.
به گفته مدیرعامل این شرکت، نبود آگاهی کافی در صاحبان صنایع امروزه منجر به شکل گیری بی اعتمادی کاذبی در آنها شده که باعث می‌شود تا به کارگیری دانش‌های نوین و به ویژه هوش مصنوعی، آخرین گزینه آنها برای حل مشکلاتشان باشد. حسینی بیان می‌کند: اصلی‌ترین واقعیت در پس پرده مهاجرت نخبگان، همین موضوع است که جامعه هدف، آغوشی باز برای دانش او نداشته باشد. من به شما قول می‌دهم که همه نخبگان ما در وهله اول به خدمت مؤثر در همین آب و خاک علاقه مندند و دوست دارند اشتغال زایی و ارزآوری برای ایران خودمان رقم بخورد؛ اما بدیهی است وقتی شناخت دقیقی از اهمیت برنامه‌های نوآوری مثل همین حوزه هوش مصنوعی وجود نداشته باشد، نخبگان ترجیح می‌دهند دانش خود را جایی ببرند که از آن استقبال می شود.
نظام سیف مظاهری
مدیرعامل شرکت فناور نواندیشان اَوان سینا
البته که هوش مصنوعی به موازات تأثیر مثبتی که بر صنایع و حوزه‌های کلان دارد، می‌تواند در مقیاس خاص و شخصی هم ابزاری برای بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها باشد. مصداق این واقعیت، فعالیت یک شرکت دانش بنیان و نوپا در مشهد است که از سال ۱۴۰۱، هوش مصنوعی را در خدمت حوزه‌های پزشکی و درمان بیماران به کار گرفته است تا به طور خاص، در عرصه بیماری‌های اعصاب از جمله تشنج و صرع، کمک حال بیماران باشد.
نظام سیف مظاهری، مدیرعامل شرکت فناور نواندیشان اَوان سینا با نام تجاری نوروسینا، درباره زمینه‌های فعالیت تخصصی این شرکت می‌گوید: ما سامانه یکپارچهای را به نام «پاینو» طراحی کرده ایم که ذیل آن، دو برنامه موبایلی تحت وب فعالیت می‌کنند. با این کار به موازات ارائه محتوا‌های آموزشی جامع، این امکان فراهم شده تا هوش مصنوعی بتواند اطلاعات مربوط به هر تشنج را به همراه وضعیت تغذیه، خواب، شرایط روحی، میزان مصرف دارو و فعالیت جسمانی بیمار ثبت کند. این اطلاعات کجا به درد می‌خورد؟
در برنامه موبایلی دیگری که ذیل سامانه و مخصوص پزشک متخصص طراحی شده تا پس از تحلیل هوشمند سیگنال‌های نوار مغز با استفاده از هوش مصنوعی، شناخت دقیق تری از دامنه بیماری داشته باشد و تجویز بهتری ارائه دهد.
به گفته او درحالی که امروزه برای محصولات مبتنی بر کاربری هوش مصنوعی در پزشکی مشتریان جدی در بازار‌های جهانی وجود دارد، ایرانی‌های فعال در این حوزه گرفتار مشکلاتی هستند که سال هاست برای رقبای آنها به یک امر بدیهی و حل شده تبدیل شده است.
مظاهری می‌افزاید: اصلی‌ترین معضل شرکت‌هایی که در حوزه هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند، کمبود نیروی انسانی متخصص در این حوزه هاست که مهاجرت روزافزون نخبگان نیز آن را تشدید کرده است. علاوه بر این، مضحک است که این را می‌گویم؛ اما دسترسی محدود به اینترنت و خدمات ضعیف شرکت‌های مربوط به آن نیز باعث شده تا اینترنت پایدار و باکیفیت به کیمیایی نایاب تبدیل شود و شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی و تحلیل داده را با مشکلات فراوان مواجه کند.
هادی کلماتی
مدیر شرکت دانش بنیان دانای درنیکا
در عصر دانش حتی مدیریت مؤثر یک سازمان نیز می‌تواند مشروط به استفاده هدفمند از فناوری‌های نوین باشد. اینجا جایی است که هوش مصنوعی به کمک مدیران شرکت‌های دولتی و خصوصی می‌آید تا با پردازش اطلاعات سازمانی، امکان تصمیم گیری‌های درست را برایشان فراهم کند.
هادی کلماتی، یک نخبه مشهدی که تحصیلات دانشگاهی خود را نیز در حوزه هوش مصنوعی سپری کرده و مدیریت شرکت دانش بنیان دانای درنیکا با نام تجاری عهد را برعهده دارد، در این باره می‌گوید: در شرکت عهد، ما در دو حوزه هوش مصنوعی و هوش تجاری به شکل تخصصی خدمات ارائه می‌دهیم.
تمرکز اصلی ما در حوزه هوش مصنوعی بر پردازش زبان‌های طبیعی، پردازش صوت و طراحی سیستم‌های توصیه گر است تا ابزار‌هایی بسازیم که به شکل کارآمد و بصری، مدیران را در مدیریت یک شرکت و همه حوزه‌های وابسته به آن یاری کند. این ابزار‌ها با ارائه نمودار و گراف‌های ساده، به سرعت روندها، عملکرد و نقاط قوت و ضعف را شناسایی و به تصمیم گیری‌های استراتژیک و مبتنی بر داده کمک می‌کند تا کارایی و بهره وری سازمان‌ها ارتقا پیدا کند.
او می افزاید: ما در بخش تحقیق و توسعه، دانش نخبگانی سی نفر از اعضای آزمایشگاه داده کاوی دانشگاه علم و صنعت و همچنین قطب علمی رایانش نرم دانشگاه فردوسی را پای کار آورده ایم و تاکنون از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گرفته تا شهرداری مشهد و آستان قدس رضوی از خدمات ما بهره‌مند شده اند.
مدیر این شرکت مشهدی با انتقاد از برخی چالش‌های موجود در حوزه فعالیت خود بیان می‌کند: متأسفانه باید بگوییم مشکلات ما یکی دو تا نیست و شرکت‌های هوش مصنوعی در ایران با مجموعه‌ای از چالش‌ها روبه رو هستند؛ کمبود زیرساخت‌های پردازشی و هزینه‌های بالای اجاره زیرساخت، دسترسی محدود به بانک‌های داده مناسب، چالش‌های اقتصادی از جمله نوسانات مالی و البته ضعف آگاهی و پذیرش عمومی، همگی از مشکلاتی است که باعث شده تا بهره گیری از هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف نتواند به عنوان یک راهکار اصلی و مقبول از طرف همگان تبدیل شود.