عادل نجفی | شهرآرانیوز - تاریخ شهرسازی این روز‌ها شاهد دوران متفاوتی است. از یک سو با تغییرات اقلیمی و از سوی دیگر با همه‌گیری کووید ۱۹ پنجه در پنجه انداخته است. پهپادها و وسایل حمل‌ونقل هوایی می‌توانند بخشی از دیدگاه‌های عمیق ما درباره بازآفرینی محیط شهری باشند.
اما معرفی و به‌کارگیری این پرنده‌های مصنوعی در شهر‌ها نیازمند ایجاد تغییرات گسترده در بافت شهری نیز خواهد بود. پهپادها و دیگر وسایل نوین نقلیه پرنده نیازمند سکو‌های فرود و پرواز، جایگاه‌های شارژ و پلتفرم‌های تحویل و بارگیری هستند، مواردی که می‌توانند در سبک‌های جدید ساختمان و شهرسازی با توجه به اصول طراحی پایدار بروز و ظهور پیدا کنند.
هنوز اگرچه فناوری پهپادها چندان گسترش پیدا نکرده و به صورت تجاری و عمومی در نیامده است، همین امروز هم می‌توانید نمونه‌های غیرنظامی آن‌ها را در ابعاد و وزن‌های مختلف خریداری کنید. این مدل‌ها می‌توانند امور مختلفی از قبیل فیلم‌برداری با دوربین‌های با رزولوشن بالا، حمل‌ونقل کالا، تصویربرداری حرارتی یا در شرایط اضطراری نظیر آتش‌سوزی‌ها به کمک نیرو‌های امدادی بروند. در دوران قرنطینه همه‌گیری کووید ۱۹، نیرو‌های انتظامی با استفاده از پهپادها بر رعایت محدودیت‌های تردد نظارت می‌کردند.
پهپادها هم‌چنین در کشاورزی برای سم‌پاشی یا در دوران کووید برای گندزدایی از محل‌های با احتمال بالای آلودگی استفاده می‌شوند. در بریتانیا با توجه به ماهیت جزیره‌ای این منطقه و بعد مسافت، در برخی نقاط از پهپادها برای انتقال اقلام پزشکی به‌ویژه در ایام کووید ۱۹ استفاده می‌شود. در کنار پهپادها، شهر‌های آینده میزبان پرنده‌های عمودپرواز (VTOL) نیز خواهند بود که از آن‌ها به عنوان تاکسی هوایی یا خودرو شخصی استفاده می‌شود.
نمونه این شهر‌ها را حتما در انیمیشن‌ها و فیلم‌های علمی‌تخیلی از «تهران ۱۴۰۰» تا نسخه‌های هالیوودی مانند Blade Runner مشاهده کرده‌اید، اما امروزه وسایل حمل‌ونقل هوایی بخشی از حقیقت‌اند. شرکت‌های زیادی در اروپا و ایالات متحده در حال کار روی عمودپرواز‌های الکترونیکی (eVTOL) هستند که با موتور‌های برقی و آلایندگی کمتر در آسمان شهر‌ها تردد کنند. بدون تردید، این تجهیزات در صورت موفقیت در آزمایش‌های استاندارد، می‌توانند فضای شهری ما را متحول کنند. بر اساس پژوهش شرکت Airbus بزرگ‌ترین نگرانی عمومی درباره عمودپرواز‌ها اول روی ایمنی و پس از آن میزان آلایندگی صوتی آن‌ها تمرکز دارد.
همان‌طور که اشاره شد، پذیرش گسترده عمودپرواز‌ها و پهپادها به معماری متفاوت و زیرساخت‌های نوین شهری منتهی می‌شوند. سازه‌ها و بنا‌های موجود نیز نیازمند همگام‌سازی‌هایی خواهند بود: سکو‌های فرود، پنل‌های خورشیدی تأمین بهینه انرژی، جایگاه شارژ برای پهپاد‌های تحویل کالا و ابتکاراتی برای کاهش آلودگی صوتی. در چنین شرایطی، کنترل آسمان شهر‌ها دیگر تنها در اختیار هواپیما‌ها و بالگرد‌ها نخواهد بود.
در حالی هنوز قانون‌گذاری واحد و مشخصی در کشور‌های مختلف برای اجازه پرواز پهپادها وجود ندارد که حتی در شهر‌ها و مناطق داخلی یک کشور نیز قوانین یکپارچه‌ای نیست. این شرایط خاکستری و نامعلوم با توسعه استفاده از این تجهیزات رفع خواهند شد و شاهد توسعه استفاده از این فناوری‌ها توسط بخش تجاری و غیرتجاری خواهیم بود.
به طور کلی چالش‌های استفاده از پهپادها به ویژه در فضای شهری را می‌توان در ۳ گروه اصلی طبقه‌بندی کرد. آسیب‌های ناشی از سقوط آزاد اجسام و کالا‌هایی که توسط پهپادها در ارتفاع و سرعت‌های بالا حمل می‌شوند اولین چالش این حوزه است. اگر یک کالای دوکیلوگرمی از ارتفاع حدود بیست‌متری به زمین سقوط کند، انرژی‌ای معادل ۴۰۰ ژول هنگام برخورد با زمین وارد می‌شود! چنین برخوردی با انسان‌ها به‌ویژه در ناحیه سر بدون تردید به مرگ افراد منجر می‌شود. مسئله دوم احتمال نقض حریم خصوصی افراد است. اگرچه قوانین فیزیک جهان‌شمول هستند، امر حریم خصوصی چندان همگانی نیست.
مسئله قانون‌گذاری درباره نحوه استفاده از پهپادها به‌ویژه موارد مجهز به دوربین‌های تصویربرداری باید مورد بررسی دقیق کارشناسان حقوقی قرار بگیرد تا چالش‌های اخلاقی‌فناوری آن برطرف شوند. سومین و آخرین چالش توسعه کاربری پهپادها نیز به مسائل امنیت پرواز‌ها مرتبط می‌شود.
مسئله مدیریت ترافیک هوایی تا اندازه‌ای با ایجاد محدوده‌های پروازممنوع حل‌شدنی است. اما تعیین مناطق پروازممنوع جز در فرودگاه‌ها، با چه معیاری باید انجام شود و شامل چه سازه‌ها و موقعیت‌های مکانی‌ای می‌شود؟ پاسخ به این چالش‌ها از سوی مدیران شهری و کارشناسان پروازی پیش از توسعه استفاده از پهپادها باید در دستور کار قرار گیرند.