عرب هاشمی | شهرآرانیوز؛ نظر مردم مشهد را درباره تأثیر رفع تحریم‌ها بر وضعیت معیشتی شان جویا شده ایم و اینکه از نظر آن‌ها، برداشته شدن تحریم‌ها چقدر بر بهبود معیشتشان اثرگذار است و مسئولان در کنار تلاش برای این موضوع، باید چه اقدامات دیگری را دنبال کنند. رنج از تبعیض‌ها و اختلاس‌ها در کلامشان پیداست؛ رنج اینکه چرا باید سبک زندگی فلان آقازاده آن طور لاکچری باشد، اما مردم در سختی زندگی کنند؛ اینکه چرا با اختلاسگران به طور شدید برخورد نمی‌شود. در این میان بغض هم می‌کنند.
محمدرضا که متأهل است و یک فرزند کوچک دارد و فروشگاه سوپرمارکتی را در یکی از مناطق متوسط شهری اداره می‌کند، با انتقاد از دزدی‌ها می‌گوید: تا زمانی که دزدی‌ها کمتر نشود، مذاکرات تأثیری بر معیشت مردم ندارد. از بالا تا پایین باید با دزدی‌ها برخورد‌های قاطع انجام شود؛ تفاوتی نداشته باشد که دزدی را چه کسی داده است. چرا پسر یک آقازاده باید ساعت رولکس دستش باشد و بهترین خانه و ماشین را داشته باشد، اما ما در خرج‌های روزمره زندگی مان هم مانده باشیم؟
رضا حوله فروشی دارد و به اعتقاد او فقط ۳۰ درصد مشکلات اقتصادی کشور در گرو تحریم هاست و ۷۰ درصدش به رانت خواری‌ها مربوط می‌شود. او تأکید می‌کند: معضل اصلی ما مذاکرات و توافق نیست؛ مشکل اصلی کلاهبرداری ها، اختلاس‌ها و رانت خواری هاست. میلیاردمیلیارد از کشور خارج می‌شود؛ آیا مسئولان نمی‌دانند این پول‌ها چطور و توسط چه کسی به سرقت می‌رود؟ یک سارق و دزد کوچک وقتی دزدی می‌کند، به سرعت به زندان می‌افتد، اما چرا روند بررسی پرونده بعضی از اختلاسگران آن قدر طولانی می‌شود که این افراد از کشور خارج می‌شوند؟
اما عاطفه که روسری فروشی دارد، متذکر می‌شود: تحریم‌ها خیلی بر زندگی مردم مؤثر است و اولین اقدام برای بهبود وضع معیشت مردم باید رفع تحریم‌ها باشد. هر کاری باید به عنوان اولویت دوم در نظر گرفته شود؛ زیرا با وجود تحریم ها، روی دولت و ملت هر دو فشار است. نه می‌توانیم کالایی صادر کنیم و نه وارد؛ در همین بازار پوشاک، زمانی کالا‌های درجه یک خارجی و اجناس تُرک زیادی می‌توانستید پیدا کنید، اما اکنون این امر میسر نیست. حتی تهیه دارو هم دشوار شده است. بسیاری از دارو‌های خارجی اصلا یافت نمی‌شوند و به طور کلی قیمت دارو افزایش زیادی داشته است. همه چیز خیلی گران شده و اولین مشکل مردم این روز‌ها گرانی است. همه افراد جامعه اعم از پیر، جوان، میان سال، زن و مرد این روز‌ها مشکل دارند.
مینا فروشگاه لباس کودک دارد درباره کاهش قدرت خرید و روز‌های سخت زندگی می‌گوید: مردم به زور روزگار خود را سپری می‌کنند. فروشگاه‌ها و مغازه‌ها اکثرا اجاره‌ای هستند و مغازه داران برای صاحبان ملک‌ها کار می‌کنند و فقط تلاش می‌کنند اجاره هر ماه تأمین شود و چیزی برای زندگی خودشان باقی نمی‌ماند. مسئولان باید کاری کنند که قدرت خرید مردم افزایش یابد. اگر توافق انجام و تحریم‌ها برطرف شود، با کاهش قیمت‌ها مواجه می‌شویم و قدرت خرید مردم هم افزایش می‌یابد.
علیرضا که همراه با خانواده اش برای تهیه خرید‌های روزانه به بازار آمده است، با اشاره به مذاکره ایران و آمریکا تصریح می‌کند: اگر بنشینند با یکدیگر صحبت و توافق کنند، برای وضع زندگی مردم خیلی بهتر است. فرض کنید من و شما دعوا می‌کنیم؛ اگر به صدتا دادگاه و پاسگاه هم برویم، باز باید خودمان بنشینیم و مشکل خود را برطرف کنیم. پس از همان اول این مسیر را طی کنیم. اگر توافق انجام شود، خود به خود بازار با کاهش قیمت مواجه می‌شود، ولی الان بازار روی هواست. مثلا گفته شده از پایان سال یا سال آینده قرار است قیمت برنج افزایش یابد؛ همین موضوع قیمت برنج را از همین هفته با افزایش شدید مواجه کرده است.
رحمان فروشگاه لوازم خانگی دارد و درباره تأثیر رفع تحریم‌ها بر معیشت مردم بیان می‌کند: قیمت اجناس معیشتی کاملا به توافق مربوط است. زمانی که این همه تحریم نبود، چنین مشکلاتی وجود نداشت، اما الان مدام گفته می‌شود که فلان کالا تحریم است و به همین دلیل با مشکل مواجه شده است. نکته بعدی، این است که مسئولان برای برطرف شدن مشکلات مردم باید خودشان هم مثل مردم زندگی کنند. رانت‌ها و اختلاس‌ها باید برداشته شود. تا زمانی که اقوام وزرا و آقازاده‌ها باشند و این همه اختلاس هم وجود داشته باشد، وضع معیشت مردم تغییری پیدا نمی‌کند.
محمد که مبل فروشی دارد، با بیان این مطلب که «مذاکرات تأثیر فراوانی بر معیشت مردم دارد؛ چون اکثر دولت‌های پس از انقلاب به دنبال این موضوع بوده اند»، می‌گوید: مدام از دولت‌ها شنیده ایم که چنانچه پول‌های ما در کشور‌های دیگر، آزاد و فشار‌های جهانی برداشته شود، گشایش اقتصادی ایجاد می‌شود و وضع بهبود می‌یابد؛ بنابراین رفع تحریم‌ها ارتباط مستقیمی با معیشت مردم دارد. همه چیز فعلا فلج و راکد است و مردم امیدوارند که توافقی حاصل شود. اما باید توجه کرد که ما مشکلات داخلی متعددی هم داریم؛ باید صنایع و کارگاه‌های کوچک را هم حمایت کنیم. اقتصاد گردشگری مان هم تقریبا صفر است. علاوه بر همه این موضوعات، فرار مغز‌ها هم صورت می‌گیرد و به واسطه اینکه به نخبگانمان بها نمی‌دهیم، ظرفیت‌های علمی و ورزشی ما به کشور‌های دیگری می‌روند که در آن کشور‌ها برای توانایی هایشان ارزش قائل می‌شوند.
اکبر که فروشگاه تعمیرات لوازم خانگی دارد، از شکاف اعتماد بین مردم و مسئولان انتقاد می‌کند و ادامه می‌دهد: دولت باید کاری کند که حمایت مردم جلب شود. اگر مردم به دولت اعتماد داشته باشند، بسیاری از مشکلات حل می‌شود. یک نمونه از این مسئله، صف‌های کالاهاست. چرا پس از توزیع هر کالایی صف تشکیل می‌شود؟ چون مردم درباره آینده به مسئولان اعتمادی ندارند.
جمعی از جوانان که در یکی از کافی شاپ‌های شهر نشسته اند، معتقدند که بهبود وضع معیشت مردم در گرو مذاکرات و رفع تحریم هاست و علاوه بر موضوع اقتصادی، آرامش روانی هم در جامعه ایجاد می‌کند. ۹۰ درصد مشکلات کشور به تحریم‌ها و روابط خارجی مربوط است و باقی مشکلات هم به دزدی‌ها ربط دارد. آن‌ها می‌گویند اگر پولی که از مذاکرات، آزادسازی اموال بلوکه شده و رفع تحریم‌ها حاصل می‌شود، واقعا به داخل کشور بیاید و در همین جا خرج شود، وضع بهتر می‌شود. به گفته این جوان ها، مسئولان باید قبول کنند که امروز مردم ایران محتاج هستند و باید فکر مردم باشند؛ همچنین اگر حقوق کارمندان را افزایش می‌دهند، از آن طرف، همه اجناس با افزایش قیمت مواجه نشود که افزایش حقوق بی تأثیر شود.
مریم در یک بنگاه مشاور املاک مشغول به کار است و اعتقاد دارد «وضع معیشت مردم افتضاح است، اما ۹۰ درصد مشکلات معیشتی ما مربوط به مسائل داخلی است.» او بیان می‌کند: برخی از اقلام خوراکی، ربطی به تحریم‌ها ندارند. ما در کشور مشکل مدیریتی داریم. چطور یک روغن تنظیم بازاری ۵۹ هزار تومان عرضه می‌شود، اما همان روغن در بازار آزاد ۹۵ هزار تومان است؟ رفع تحریم‌ها و توافق می‌تواند فضای روانی بازار را تحت تأثیر قرار دهد، اما درنهایتا ۱۰ تا ۱۵ درصد اثرگذار است. بسیاری از کالا‌ها دست خودشان است و اگر کمتر دزدی شود، اوضاع درست می‌شود. مردم نیز با یکدیگر همراه نیستند.
علیرضا که ساعت فروشی دارد، مشکل اصلی کشور را تحریم‌های داخلی می‌داند و می‌گوید: علاوه بر تحریم‌های خارجی، تحریم‌های داخلی نیز داریم که مشکل اصلی کشور همین است؛ مراجع ثروتی که هر روز یک تصمیم برای زندگی مردم می‌گیرند، مانند خودروسازها. یا مثلا می‌بینیم که یک روز ناگهان روغن، پوشک بچه، مرغ، پودر لباسشویی و ... گران می‌شود. مگر این مسائل به تحریم‌ها مربوط است؟
برخورد با مفسدان و اختلاسگران باید جدی پیگیری شود. اگر فردی یک ساعت از فروشگاه من سرقت کند، دزد است و به سرعت در دادگاه محاکمه می‌شود، اما امروز افراد میلیارد میلیارد از اموال کشور را می‌دزدند و نامش می‌شود اختلاس. اگر ریشه این فساد‌ها خشکانده شود، خیلی بیشتر از رفع تحریم‌ها می‌تواند برای کشور نتیجه مثبت داشته باشد. رفع تحریم‌ها هم باید با یک تیم مذاکره کننده قوی دنبال شود که بر کلمه به کلمه توافق مسلط باشند و بتوانند به صورت واقعی و نه فقط حرف، تحریم‌ها را بردارند.
موسوی نژاد - برای بررسی تحلیلی این موضوع به سراغ دکتر مهدی نجف زاده، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، می‌رویم. این استاد دانشگاه می‌گوید: فکر می‌کنم که بیش از احیای برجام باید اقدامات مؤثر دیگری صورت گیرد تا گره‌های اقتصادی باز شود. تغییر رویکرد‌های اقتصادی در سیستم یک ضرورت است، در غیر این صورت احیای برجام یا احیا نشدن آن بدون تغییرات اساسی نمی‌تواند اتفاقات خاصی را در زندگی مردم ایجاد کند.
نجف زاده معتقد است: موضوع برجام بسیار مهم است، از این لحاظ که ایران می‌تواند مراودات بین المللی خود را احیا کند. می‌تواند فروش نفت خود را تضمین کند و بده بستان خود با کشور‌های دیگر را تسهیل کند، اما اینکه به تنهایی باعث بهبود شرایط اقتصادی بشود، بسیار بعید است. وی با تأکید بر اینکه با سیستم فعلی احیای برجام به تنهایی نمی‌تواند اثرگذار باشد، تصریح می‌کند: احیای برجام و بهبود شرایط اقتصادی ایران، دو موضوع کاملا جداگانه بوده و هر کدام نیازمند اقدامات جداگانه‌ای هستند.
من تصور نمی‌کنم برجام باعث بهبود شرایط اقتصادی شود. نجف زاده راه حل رفع مشکلات را عمیق‌تر می‌داند و اضافه می‌کند: وقتی به قانون اساسی نگاه می‌کنیم، مشخص نیست که وضعیت سیستم اقتصادی ما چگونه است. علاوه بر آن معتقدم که سیستم اقتصادی ما در عرصه اجرایی نیز رویکرد مشخصی ندارد و به دلیل منازعه‌ای که میان دیدگاه‌های مختلف در جریان است، هیچ یک از دیدگاه‌های اقتصادی نتوانسته اند راه به جایی ببرند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی ادامه می‌دهد: برای تغییر شرایط فعلی، به اقدامات بسیار مؤثر دیگری نیاز است و برجام قرار است فقط گشایش‌هایی ایجاد کند؛ من بعید می‌دانم برجام تغییراتی در زندگی مردم ایجاد کند. این استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی می‌افزاید: دو سال از لغو برجام می‌گذرد و مشکلات اقتصادی ما قبل از لغو برجام هم وجود داشته و ریشه این مشکلات به برجام ارتباط نداشته است.
پیوند بسیاری بین اقتصاد، دیپلماسی و آزادی‌های سیاسی و اجتماعی در جامعه وجود دارد. اگر این موارد را در کنار هم ببینیم، می‌توانیم به نسخه مطلوب برسیم تا اقتصاد کشورمان شکوفا شود. در شرایط فعلی در همه این موارد، دچار چالش‌های بزرگی هستیم. نجف زاده اظهار امیدواری می‌کند که در شرایط فعلی با احیای برجام، تنها مشکلاتی که به واسطه تحریم‌ها ایجاد شده است، رفع شود، اما به تنهایی باعث بهبود کسب و کار نمی‌شود.