لاله سادات کوثری | شهرآرانیوز؛ از ابتدای امسال تا دومین روز بهمن فقط هفت روز هوای پاک در مشهد ثبت شده است. یعنی شهروندان مشهدی از ابتدای سال حدود ۲۱۸ روز هوای قابل قبول، ۷۹ روز هوای ناسالم، سه روز هوای ناسالم برای همه گروه‌ها و فقط هفت روز هوای پاک تنفس کرده اند. به استناد سیاهه انتشار آلاینده‌های هوای مشهد، ۶۴ درصد میزان آلایندگی هوای شهر مربوط به منابع متحرک است که از این رقم حدود ۵۰ درصد آلایندگی هوا به خودرو‌های شخصی اختصاص دارد؛ بنابراین خودروها و وسایل نقلیه شخصی با بیش از ۵۰ درصد سهم آلایندگی، متهم ردیف اول آلودگی هوای شهر محسوب می‌شوند.
این در حالی است که باوجود پایش روزانه ۸۰ تا ۱۰۰ خودرو توسط گشت‌های ویژه شهرداری مشهد برای سنجش آلایندگی اگزوز خودروها در شهر، عده‌ای بی توجه به وضعیت اسفناک آلودگی هوا کار و کاسبی با عنوان «خرید و فروش کاتالیزور خودروها» راه انداخته اند. کسب وکاری که این روز‌ها با توجه به افزایش قیمت خودرو، تنور فعالیتش داغ‌تر از قبل شده است و از ۳ میلیون تا ۱۰ میلیون تومان درآمد برای فروشنده و دلال سود همراه دارد.
کافی است در سایت دیوار عبارت «خرید و فروش کاتالیزور خودرو» را جست وجو کنید تا بعد از چند ثانیه، صفحات زیادی از خریداران و فروشندگان کاتالیزور خودروها در برابر چشمانتان باز شود. مبالغ درج شده برای خرید کاتالیزور خودروها در آگهی‌ها هر بیننده‌ای را به سمت خواندن ادامه آگهی و وسوسه برای فروش این قطعه از خودرو تشویق می‌کند؛ اقدامی نگران کننده که این روز‌ها برای عده‌ای سودجو به حرفه‌ای پرسود تبدیل شده است.
وحدانی یکی از فروشندگان کاتالیزور خودرو پراید در سایت دیوار است. وقتی به عنوان خریدار با وی تماس می‌گیریم، درباره قیمت این قطعه می‌گوید: کاتالیزور پراید من چندماه کارکرد داشت. قیمتش را ۳ میلیون تومان اعلام کردم و چون از نرخ بازار کمتر بود، در عرض چند دقیقه فروخته شد.
یکی دیگر از فروشندگان کاتالیزور خودرو که آگهی اش را در یکی از سایت‌ها ثبت کرده است، از بازار داغ خرید و فروش این قطعه مهم خودرو صحبت می‌کند و می‌گوید: پیشنهاد فروش کاتالیزور را یکی از تعمیرگاه‌ها به من داد و گویا به تازگی به دلیل گران شدن قیمت خودرو و این قطعه، خرید و فروشش زیاد شده است و از آنجا که کاتالیزور خودرو من حدود ۶ میلیون تومان می‌ارزد، تصمیم به فروشش گرفتم. مالک بعدی هروقت برای گرفتن معاینه فنی مراجعه کند، می‌فهمد که ماجرا چیست. می‌گویند در ۹۰ درصد موارد خود معاینه فنی‌ها هم متوجه نداشتن کاتالیزور نمی‌شوند و گواهی را صادر می‌کنند.
ماجرای خرید و فروش کاتالیزور‌های خودرو به همین جا ختم نمی‌شود و کافی است تا آگهی فروش خودرو را در یکی از سایت‌ها ثبت کنید تا با تعداد زیادی پیام وسوسه کننده از سوی دلالان برای خرید کاتالیزور خودرو روبه رو شوید که از ۳ میلیون تومان شروع می‌شود و حتی تا ۱۲ میلیون تومان می‌رسد.
مبدل کاتالیستی یا کاتالیزور وسیله‌ای است که سر راه خروجی اگزوز خودرو قرار می‌گیرد و با واکنش‌های شیمیایی و تبدیل گاز‌های سمی حاصل از احتراق خودرو به گاز‌های بی ضرر، از آلودگی هوا جلوگیری می‌کند. به گفته فعالان زیست محیطی، یک خودرو بدون کاتالیزور بین ۲۰ تا ۴۰ برابر خودرو مجهز به کاتالیست آلاینده مونوکسیدکربن و سه تا پنج برابر آن ذرات معلق وارد هوا می‌کند.
استفاده از کاتالیست برای خودرو‌های ساخت داخل از نیمه دوم سال ۱۳۸۱ با مصوبه سازمان حفاظت محیط زیست اجباری شد و بر اساس طرح جامع کاهش آلودگی هوا هم آزمون صحت کاتالیست در مراکز معاینه فنی خودروها از ابتدای سال ۱۳۹۱ الزامی شد، اما هنوز هم بسیاری از مالکان خودرو‌های شخصی حساسیتی به وجود این قطعه روی خودرو خود ندارند، یا آن را باز می‌کنند و با مبالغ گزاف می‌فروشند، یا پس از طی عمر مفید کاتالیست، به تعویض آن اقدام نمی‌کنند و درنهایت بر اساس باور غلط و غیرکارشناسی که وجود کاتالیست روی خودرو، قدرت موتور را کاهش می‌دهد، این دستگاه فیلترکننده را از خودرو خارج می‌کنند.
در این باره رئیس مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد با بیان اینکه از ابتدای امسال تا دیروز فقط ۷ روز هوای پاک در مشهد ثبت شده است، افزود: این رقم در مدت مشابه پارسال ۳۹ روز بوده است. یعنی تعداد روز‌های تنفس هوای پاک در مشهد تا حدود ۵ برابر کم شده و کیفیت هوا از دست رفته است.
رضا اسماعیلی در گفتگو با خبرنگار ما و با بیان اینکه در این بازه زمانی تعداد روز‌های ناسالم برای گروه‌های حساس از ۶۰ روز پارسال به ۸۰ روز در امسال رسیده است، گفت: تعداد روز‌های ناسالم برای همه گروه‌ها در سال ۱۳۹۹ معادل یک روز بود و این عدد برای امسال در این بازه زمانی به دو روز افزایش یافته است.
وی اظهار کرد: از مقایسه نتایج این آمار کاملا مشهود است که هوای امسال نسبت به پارسال آلوده‌تر شده است.
رئیس مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد با بیان اینکه حدود ۵۰ درصد از سهم آلایندگی منابع متحرک در شهر مربوط به خودروهاست، ادامه داد: نصب کاتالیزور برای تعدیل گاز‌های سمی اگزوز خودروها به کاهش آلایندگی هوا کمک بزرگی می‌کند. زیرا این وسیله ۹۰ درصد آلاینده‌های خروجی خودروها را کاهش می‌دهد و گاز‌های سمی را متعادل می‌کند.
اسماعیلی بیان کرد: ۹۶ درصد تولید مونوکسیدکربن موجود در هوا، ۸۲ درصد گاز‌های آلی فرار، ۴۶ درصد ذرات معلق در هوا و ۲۴ درصد گاز ناکس (nox) ناشی از منابع متحرک در مشهد است.
وی اظهار کرد: با فرض وضعیت ثابت کیفیت سوخت و نحوه استفاده از خودرو، متوسط زمان تعویض کاتالیزور خودروها به ازای هر ۸۰ هزار کیلومتر کارکرد خودرو تعریف شده است و چنانچه این وسیله از خودرو حذف شود یا در موعد مقرر تعویض نشود، ممکن است تا ۳۰ برابر با افزایش گاز مضر، آلایندگی وارد هوا کند.
رئیس مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد در پاسخ به اینکه راه مقابله با برداشتن و حذف کاتالیزور خودروها در شهر چیست؟ گفت: از طریق گشت‌های سمام شهرداری و مراکز معاینه فنی موضوع آلایندگی خودروها در شهر بررسی می‌شود.
اسماعیلی بیان کرد: درمجموع به دلیل اینکه کاتالیزور ارزش اقتصادی زیادی دارد، برخی سودجویان، رانندگان را به برداشتن این وسیله و فروش آن ترغیب می‌کنند. از نظر ما باید با این موارد برخورد و خریدوفروش آن ممنوع شود.
پیگیری‌های ما از اتحادیه سازمان‌های حمل و نقل همگانی کشور و مدیریت امور اجرایی معاینه فنی خودرو‌های کشور برای پاسخ درباره این اقدام ضد محیط‌زیستی بی پاسخ ماند.