الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ یادی شد از روز‌های تلخ هفت ماه قبل؛ از روز‌های تلخ مرداد ۱۴۰۰ و غم‌هایی که کرونا بر دل‌ها نشاند. از چند روز قبل نیز گفته شد؛ از شلوغ‌ترین روز و بی سابقه‌ترین حضور مردم مشهد با ۱۰۰ هزار خودرویی که به مناسبت روز پدر وارد بهشت رضا (ع) شد، آن هم در وضعیتی که کرونا دوباره رنگ وروی مشهد را سرخ تب دار کرده است. از روزی که قرار است برای آرامستان‌ها میان برگ‌های تقویم گنجانده شود.
گفت وگوی شهرآرا با حجت الاسلام دکتر حسین مهدوی دامغانی است. او مدرک دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دارد. در گزیده سوابق کاری او می‌توان به مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مدرس حوزه علمیه خراسان، مدرس پردیس بین المللی دانشگاه آزاد اسلامی خراسان اشاره کرد. مدیرعامل سازمان فردوس‌های شهرداری مشهد اکنون سرپرست اتحادیه آرامستان‌های کشور نیز هست. محور گفت وگوی ما وضعیت کاری غسال ها، مرگ‌های کرونایی و ایام پایانی سال و هم زمانی آن با روز‌های چراغ برات است.
من این طور بیان می‌کنم که غسال یعنی متخصص؛ کسی که در بحرانی ترن وضعیت حال آدم‌ها باید کارش را درست و اصولی انجام دهد. غسالی کاری دقیق و حساس و تخصصی است. چون به شرع و میت مسلمان گره خورده است و هرکسی نمی‌تواند آن را انجام دهد. هر فردی نمی‌تواند روزی بیاید و بگوید می‌خواهم چند میت را غسل دهم و بعد هم مدعی شود که غسالی کرده است.
غسال‌های شاغل در آرامستان‌های مشهد، افرادی تحصیل کرده، آموزش دیده و آگاه به مسائل شرعی هستند. من این سؤال را با مصداقی این طور توضیح می‌دهم که حتی آماده کردن میت برای غسل کاری خاص است که باید در نهایت حفظ کرامت میت مسلمان انجام شود. بدن میت سریع آسیب می‌بیند و دراین باره اگر هنگام غسل زخم و جراحتی به بدن میت وارد شود، از نظر فقهی و حقوقی دیه به فردی که غسل انجام می‌دهد، وارد می‌شود. در ایام کرونا گروهی از نیرو‌های جهادی همراه با نیرو‌های طاهرین به کمک غسال‌ها آمدند. اما همان زمان نیز با وجود اوج گرفتن کرونا و افزایش مرگ‌های کرونایی این افراد اقدام به غسل دادن نکردند و فقط در کنار غسال‌ها کار جابه جایی اموات، آب ریزی و... را انجام دادند.
موضوع حمایت از افرادی که در آرامستان‌ها کار می‌کنند، بار‌ها تأکید شد و پیگیری‌هایی نیز برای مباشران میت و غسال‌ها شد. اکنون غسالی جزو مشاغل سخت قرار گرفته است. جدا از این ها، در اتحادیه آرامستان‌های کشور به موضوع تبدیل وضعیت غسال‌ها تأکید و پیگیری شده است. اکنون ۲ هزار غسال در کشور داریم که برای تبدیل وضعیت آنان پیگیری‌هایی در دست انجام است و امیدواریم بتوانیم به نتیجه مطلوب برسیم.
من گفته‌های شما برای استقبال نکردن از آرامستان بهشت رضوان را تأیید می‌کنم، اما در چرایی این موضوع باید به قدمت بهشت رضا (ع) اشاره کنیم. بهشت رضا (ع) سال ۱۳۵۴ در مشهد ایجاد شد و اکنون قدمتی نزدیک به نیم قرن دارد. همین قدمت زیاد بهشت رضا (ع) باعث شده است هر خانواده مشهد در این آرامستان عزیزی دفن شده داشته باشد و هر هفته سر قبر عزیزش حاضر شود. جدا از حس وابستگی مشهدی‌ها به بهشت رضا (ع)، موضوع راحتی زیارت نیز مطرح است. بی شک ترجیح آیندگان نیز این است که برای راحتی دسترسی در کنار قبور پدر و مادرهایشان دفن شوند. این همان دلیلی است که ما را با مسئله پرشدن ظرفیت بهشت رضا (ع) روبه رو کرده است.
موضوع ظرفیت بهشت رضا (ع) امری نسبی است و به سیاست‌هایی که در پیش می‌گیریم، بستگی دارد. به عنوان مثال توسعه قبور چندطبقه خودش می‌تواند این ظرفیت را تا مدتی بهبود ببخشد. اما اگر بخواهیم خلاصه بگوییم، ظرفیت بهشت رضا (ع) روبه پایان است و درنهایت در پنج تا ده سال آینده ظرفیت بهشت رضا (ع) پر خواهد شد.
همان نکاتی که اشاره کردم، توسعه بهشت رضا (ع) را ضروری می‌کند.
موضوع توسعه بهشت رضا (ع) خارج از حوزه اختیارات سازمان فردوس‌های شهرداری مشهد است و باید اقدامات لازم با همراهی و تعامل دیگر دستگاه‌ها انجام شود، زیرا زمین‌های این محدوده مربوط به آستان قدس رضوی است. بنابراین، هرگونه توسعه و تصمیم گیری دراین باره باید با تعامل صورت گیرد.
بلوک اهداکنندگان عضو با نام «بلوک بخشندگان حیات» سال گذشته در بهشت رضا (ع) بهره برداری شد. هدف از این بلوک توجه به افراد و کار خیرخواهانه آنان و خانواده هایشان بود که با اهدای عضو زندگی و حیاتی دوباره برای بیماران رقم زدند. جدا از این بلوک، «بلوک نام آوران» در بهشت رضا (ع) ایجاد شد. در این بلوک نیز با چارچوبی خاص قرار است چهره‌های ادبی، فرهنگی و ورزشی مشهد تدفین شوند. اکنون در بلوک نام آوران دفن صورت می‌گیرد، اما همان طور که گفته شد، دنبال چارچوبی مشخص برای بلوک نام آوران و دفن چهره‌های ادبی، هنری و ورزشی مشهد هستیم.
روز‌های پایانی هر سال مردم قبل از شروع سال جدید به زیارت اهل قبور می‌روند. خراسانی‌ها جدا از آن، روز‌های قبل نیمه شعبان مراسم چراغ برات دارند و در این روز‌ها به زیارت اهل قبور می‌روند. امسال روز‌های پایانی سال شمسی با سنت چراغ برات روز‌های قمری هم زمان شده است و همین مسئله قطعا تعداد مراجعان به بهشت رضا (ع) را زیاد می‌کند. شرایط مشهد نیز اکنون به واسطه بیماری کرونا قرمز است. مردم مشهد به خاطر دارند در این دو سال کرونایی و در مقطع‌هایی برای جلوگیری از ازدحام مردمی در‌های آرامستان‌ها بسته شد. برای امسال نیز هنوز بخشنامه‌ای از ستاد کرونا برای جلوگیری از ازدحام مراجعه مردم در روز‌های پایانی سال صادر نشده است. بنابراین، هنوز فرصت وجود دارد و از اکنون نمی‌توان پیش بینی کرد.
اما آنچه اهمیت دارد، این است که مردم برای رعایت حال خودشان، جلوگیری از ازدحام و انتشار بیماری، حضورشان را به روز‌های پایانی سال و شب‌های چراغ برات محدود نکنند و به نحوی برنامه ریزی کنند که بدون ازدحام و در وضع راحت تری بتوانند سر قبور عزیزانش حاضر شوند. البته این موضوع و حضور برنامه ریزی شده مردم به فرهنگ سازی نیاز دارد.
در راستای این فرهنگ سازی، روزی برای آرامستان‌ها از سوی اتحادیه آرامستان‌ها پیشنهاد شده است که در مسیر تصویب و قرارگرفتن در میان روز‌های مناسبتی تقویم است.
باتوجه به آنکه سرپرستی اتحادیه آرامستان کشور را برعهده دارم، دو روز برای روز آرامستان‌ها از سوی اتحادیه به وزارت کشور ارائه دادیم تا پس از طی مراحل، این روز در تقویم گنجانده شود. یکی از روز‌ها ۱۶ تیر بود؛ روزی که یکی از غسال‌های آرامستان کرج درپی خدمت به متوفیان کرونا خودش به کرونا مبتلا شد و فوت کرد.
روز دیگر ۲۱ اسفند بود. این روز نیز به دلیل روز‌های پایانی سال و حضور بیشتر مردم در آرامستان مطرح شد. تا جایی که اعلام شده، ۲۱ اسفند تأیید شده است. امیدواریم پس از طی شدن مراحل نهایی، این روز در تقویم‌ها ثبت شود.
روز میلاد حضرت علی (ع) و روز پدر از شلوغ‌ترین روز‌هایی که بود که جمعیت زیادی به بهشت رضا (ع) آمدند تا جایی که ترافیکی چندساعته را برای رسیدن به بهشت رضا (ع) تحمل کردند. آن طور که از ورودی بهشت رضا (ع) برای تعداد خودرو‌های ورودی به بهشت رضا (ع) گزارش شد، در این روز بیش از ۱۰۰ هزار خودرو وارد بهشت رضا (ع) شد که ورود این تعداد خودرو بی سابقه بود.
شما حساب کنید با این تعداد خودرو چه جمعیتی آن روز وارد بهشت رضا (ع) شده است. با وجود آنکه پلیس راه از همان لحظات ابتدایی حضور داشت و کارکنان بهشت رضا (ع) نیز افزوده شدند، مردم ترافیک بی سابقه‌ای آن روز در جاده و معابر بهشت رضا (ع) تجربه کردند. با این وضعیت کرونا که دو سال امان همه را بریده و تأکیدات فراوانی که برای جلوگیری از ازدحام شده است، این گونه حضور جمعیت بی سابقه بود. برای همین از همه مردم مشهد خواهشمندیم با برنامه ریزی در روز‌های اسفند بر سر مزار عزیزانشان حاضر شوند که گرفتار این ترافیک و ازدحام نشوند.
قطعا مرگ‌های کرونا را نمی‌توان از یاد برد و امیدواریم این روز‌ها مردم اگر برنامه‌ای دارند، مدیریت شده باشد تا دوباره کرونا اوج نگیرد. موج پنجم بدترین موج بود. تعداد مرگ‌ها زیاد شده بود. نوبت‌های سالن تطهیر ما حدود بیست روز دو نوبت شد. چند روز هم سالن تطهیر شبانه روزی کار کرد. یکی از روز‌های موج پنجم از یادم نمی‌رود و نخواهد رفت. آن روز اذان صبح را گفته بودند، بعد از نماز سراغ سالن تطهیر و سردخانه رفتم.
از شب تا صبح که غسال‌ها کار کرده بودند، ۷۵ پیکر میت برای تدفین آماده شده بود. واقعا تلخ بود و خدا کند دوباره تکرار نشود. این خاطره هم از یادم نمی‌رود. برای تحویل میت خانواده و بستگان درجه یک را فرامی خوانند، اما برای یکی از اموات همه بستگان درجه یک او به کرونا مبتلا شده و در بیمارستان بستری بودند. با این وضع میت تحویل شوهرخواهرش داده شد.
***
مهدوی، بودن اورژانس و حضورش در بهشت رضا (ع) را ضروری می‌داند؛ ضرورتی که به گفته او با وجود نامه نگاری‌های پی درپی به سرانجام نرسیده است.
امید بقراط مدیر آرامستان بهشت رضا (ع) در مشهد است. او می‌گوید: مردمی که به بهشت رضا (ع) مراجعه می‌کنند، در سخت‌ترین وضع و حال وروز هستند؛ غم ازدست دادن عزیزانشان را دارند و باید با او وداع کنند. همین وضعیت حال جسمی مراجعان را نامساعد می‌کند.
مدیر آرامستان بهشت رضا (ع) مشهد می‌گوید: براین اساس چندبار با دانشگاه علوم پزشکی مشهد و مرکز فوریت‌های اورژانس گفتگو کردیم تا گروه اورژانس در بهشت رضا (ع) حضور داشته باشد.
او حتی این را هم می‌گوید که در این کنار این خواسته، این پیشنهاد نیز داده شده است که آرامستان بهشت رضا (ع) مکانی به گروه اورژانس اختصاص دهد تا برای استقرار در آن مشکل نداشته باشد. بااین حال هنوز این گفتگو‌ها به سرانجام نرسیده است.
بقراط با تأکید دوباره می‌گوید: این خواسته مردم و نیاز آنان است که اورژانس در بهشت رضا (ع) حضور داشته باشد. همین چند وقت پیش یکی از مراجعان حالش بد بود و درنهایت مجبور شدند که این فرد را تا خروجی بهشت رضا (ع) و لبه جاده برای حضور اورژانس برسانند.
نکته دیگری که بقراط به آن اشاره می‌کند، درباره جاده بهشت رضا (ع) و حضور دست فروشان کنار جاده است. او می‌گوید: برای این موضوع نیز جلساتی را با اداره راه داشتیم تا فکری برای دست فروش‌های حاشیه جاده بهشت رضا (ع) شود.
به گفته بقراط، حضور این دست فروش‌ها در محدوده خروجی بهشت رضا (ع) سبب می‌شود که خودرو‌ها برای خرید توقف کنند و همین توقف‌ها سبب شکل گیری ترافیک و کشیده شدن این ترافیک به خروجی بهشت رضا (ع) شود.