امین عظیمی‌زاده | شهرآرانیوز؛ نام گذاری سال‌ها در ایران، سنتی است که هر سال به طور رسمی توسط رهبر معظم انقلاب برای تبیین نقشه راه کشور انجام می‌شود. سال۱۴۰۰ نیز سال «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی ها» نامیده شد.
معظم له در پیام نوروزشان درباره نام گذاری سال تأکید کردند: «امسال (سال۱۴۰۰) یک زمینه خوبی برای شکوفایی جهش تولید وجود دارد که از این بایستی حداکثر استفاده را کرد. باید این حرکت با جدیت دنبال بشود و به طور عمده حمایت‌های قانونی و دولتی و حکومتی از همه سو نسبت به جهش تولید انجام بگیرد.»
اکنون که آخرین روز‌های سال را سپری می‌کنیم، باید دید شعار سال۱۴۰۰ تا چه میزان محقق شده است، مخاطبان اصلی شعار سال چه کسانی بودند و اصلی‌ترین موانع و الزامات تحقق یافتن یا نیافتن شعار سال۱۴۰۰ چه بود. شهرآرا به همین مناسبت در میزگردی اینترنتی با حضور محسن شرکا، نایب رئیس کمیسیون سرمایه گذاری و بازار پول اتاق بازرگانی، محسن خندان دل، کارشناس اقتصادی و علی مصطفوی ثانی، استاد دانشگاه امام صادق (ع)، علی عقیلی، کارشناس اقتصادی و رضا تنهایی‌مقدم، پژوهشگر اقتصادی و مدرس دانشگاه میزان تحقق شعار سال ۱۴۰۰، موانع و الزامات آن را بررسی کرده است.
استاد دانشگاه امام صادق (ع) در باب فلسفه نام گذاری سال‌ها گفت: حکمت شعار‌هایی که رهبر معظم انقلاب مطرح می‌کنند، درواقع جهت دادن و زنده نگه داشتن یک جریان است که باعث قوت گرفتن و شادابی یک مسیر می‌شود؛ و این اصل ایده رهبر معظم انقلاب در این زمینه را تشکیل می‌دهد.
در طول دهه نود عمده شعار‌هایی که مطرح شده، بن مایه اقتصادی داشته که به طبع در راستای زنده نگه داشتن یک منطق فکری است. وقتی این گفتمان سازی انجام شود، مردم نیز همین مسیر را مطالبه خواهند کرد و موجب می‌شود که تغییر مسیر نظام اجرایی کشور نیز با سهولت بیشتر انجام شود؛ بنابراین مخاطب اصلی این شعار‌ها علاوه بر اینکه مسئولان دولتی هستند، یکایک افراد ملت را نیز دربرمی گیرد. زیرا این گفتمان سازی ناظر بر اقشار مختلف جامعه است و جریان فکری مشخصی را نیز دنبال می‌کند و آن اقتصاد مقاومتی است.
مصطفوی ثانی افزود: چه از منظر علمی و تئوریک و چه از نگاه عینی و واقعی، رسیدن به پیشرفت برون زا نیست و نمی‌شود به وسیله رابطه با چند کشور به این مهم رسید، بلکه توسعه و پیشرفت امری درون زاست و نیاز به ساخت درونی دارد. از این منظر همه شعار‌های اقتصادی که رهبر معظم انقلاب مطرح کرده اند، در چارچوب همین گفتمان قابل فهم خواهد بود؛ بنابراین ما باید به تقویت این درون زایی اقتصادی بپردازیم و یکی از عوامل مهم این درون زایی، مسئله تولید است. جایگاه شعار سال۱۴۰۰ نیز در این قالب قابل فهم خواهد بود.
مصطفوی ثانی بیان کرد: به نظر می‌رسد از یک جهت شعار سال۱۴۰۰ محقق شده است؛ به این معنا که امروز همین خط فکری درون زایی اقتصاد بیش از گذشته در ذهن مردم نشسته است و این فهم کلی وجود دارد که قرار نیست برای پیشرفت کشور کسی به کمکمان بیاید و باید خودمان با اتکا به توان داخلی، قدرتمند شویم.
اما درباره تحقق این شعار به وسیله دستگاه‌ها و نهاد‌های سیاست گذاری اجرایی کشور باید گفت: حرکت‌های مثبتی در زمینه تحقق شعار سال انجام شده است. به عنوان مثال تلاشی که برای حذف امضا‌های طلایی و رونق کسب و کار‌های کوچک انجام شد، درخور توجه است، اما این حرکت‌ها عمدتا پارتیزانی است و ما نیاز داریم که این تلاش‌ها در چارچوبی منسجم‌تر انجام شود؛ بنابراین هنوز آن هم افزایی و هم راستایی لازم میان دستگاه‌های مختلف کشور را شاهد نیستیم.
عقیلی نیز گفت: به نظر می‌رسد رهبر معظم انقلاب براساس تحلیل وضعیت موجود و تطبیق آن با اهداف انقلاب اسلامی، در رهیافتی فرصت محور، اولویت هر سال را مشخص می‌کنند. به عبارتی ایشان در رهنمودهایشان درصدد هستند تا حوزه اقتصاد را به حوزه‌ای تبدیل کنند که فرصت ساز است، نه انفعالی. برای تحقق عملکرد سال نیز به این مسئله باید توجه شود.
وی تأکید کرد: نباید تحقق شعار سال را به همان سال منحصر کنیم، بلکه باید آن را به عنوان نقشه راه کشور در نظر بگیریم. براین اساس اگر امسال بر مانع زدایی از تولید تأکید شده، به منزله تداوم این مهم در سال آینده هم هست. ضمن اینکه باید نام گذاری سال‌ها را به صورت یک کلیت منسجم تلقی کنیم که رسیدن به توسعه کشور از طریق تحقق همه آن‌ها میسر می‌شود.
وی با بیان اینکه تحقق شعار سال نیازمند بهبود فضای کسب وکار است، گفت: اگر یک فضای کسب وکار شفاف در کشور ایجاد شود، بوروکراسی‌های اداری کارآمد وجود داشته باشد، فرایند ثبت شرکت‌ها و قوانین مالیاتی و نظام بانکی به صورت بهینه‌تر عملیاتی شود، رونق تولید را شاهد خواهیم بود.
وی اظهار کرد: در ارتباط با کسب وکار و اشتغال در کشور موانعی داریم که برمی گردد به تعدد قوانین در کشور و سبب شده است خلأ‌های قانونی در کشور به وجود بیاید که اگر فردی خواست کارخانه‌ای تأسیس کند یا کارگاهی ایجاد کند، با تکثر قوانین روبه رو می‌شود و از ادامه دادن مسیر پیش رو خسته می‌شود. تعدد قوانین باعث شده است که بوروکراسی پیچیده اداری در کشور شکل بگیرد. وقتی هم آن کارآفرین با این پیچیدگی قوانین اداری روبه رو می‌شود، از تولید و اشتغال منصرف می‌شود.
وی با بیان اینکه اصلاح نظام مالیاتی یکی از پیش شرط‌های مهم مانع زدایی از تولید است، بیان کرد: تحول در نظام مالیاتی یکی از خواسته‌های مهم فعالان کسب وکار‌های اقتصادی است؛ به گونه‌ای که با اتکا بر سیستم‌ها و زیرساخت‌های اطلاعاتی، افزایش پوشش مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی، نظام مالیاتی به سمت عدالت حرکت می‌کند و با تمرکز بر دریافت مالیات از بخش‌های غیرمولد به خصوص بخش‌هایی که زیرپوشش مالیات نیستند، فشار بر بخش تولید و صنعت در حوزه مالیات کاهش یابد.
شرکا هم گفت: متأسفانه بیشتر دستگاه‌های کشور با مسئله نام گذاری سال‌ها شعاری برخورد می‌کنند. اگر بخواهیم اتفاق مبارکی در راستای رشد و توسعه اقتصادی کشور رخ بدهد، راهی به جز پرداختن به تولید نداریم. تولید هم با این نظام بانکی، نظام مالیاتی، نظام آموزشی، قانون کار و مواردی از این دست، کار بسیار دشواری است.
این فعال اقتصادی افزود: ما نمی‌توانیم با نرخ تسهیلات ۱۸ یا ۲۰ درصد تولید داشته باشیم. اگر بخواهیم به سمت تولید فزاینده حرکت کنیم، لازم است که در چهار محور نظام بانکی، نظام مالیاتی، نظام آموزشی و قانون کار بازنگری شود. البته ممکن است در کوتاه مدت شاهد برخی تولیدات هم باشیم، اما در فرایندی بلندمدت این روند سینوسی خواهد بود و ثبات لازم را نخواهد داشت. نظام جامع مالیاتی ما شکل منسجمی پیدا نکرده است. تولیدکننده‌ای که در ازای تولیدش سودی به دست نیاورده است، چرا باید مالیات بدهد؟ نظام آموزشی ما نیز نظام کتاب محور است؛ حال آنکه باید حرفه وفن محور باشد تا به سمت تولید حرکت کنیم. من پیشنهادم این است که شعار سال۱۴۰۱ و سال‌های بعد نیز همین شعار «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی ها» باشد تا ملکه ذهن مسئولان دولتی شود.
این فعال اقتصادی افزود: اقتصاد یک علم است؛ اقتصاد را نمی‌شود دستوری به جلو برد و با تزریق پول مسائل را حل کرد. ما بیش از ۱۲ هزار قانون داریم و لازم است مجلس شورای اسلامی قوانین را با نگاهی آینده پژوهانه تدوین و بازنگری کند و قوانین زائد را کنار بگذارد. قوه قضائیه نیز از سال‌ها پیش باید پای کار می‌آمد. ما راهی به جز تولید نداریم. شرکا بیان کرد: من فکر می‌کنم که مخاطبان اصلی شعار سال سران سه قوه مقننه، قضائیه و مجریه هستند. ما نیازمند نگاه جدیدی هستیم. توسعه و پیشرفت نیازمند تعامل، گفتگو و شناخت است که البته پیش شرط آن صداقت در رفتار و گفتار و تلاش هوشمندانه در راستای تحقق منافع ملی است.
خندان دل نیز در پاسخ به این پرسش که شعار سال۱۴۰۰ تا چه میزان محقق شده است، بیان کرد: هر تحلیلی برای بررسی یک شعار یا یک هدف باید بر اساس منابع و مآخذ جامعی انجام شود. متأسفانه ما مبنا و معیار صحیح برای ارزیابی اطلاعات نداریم و هر دستگاهی تلاش می‌کند بر اساس اهدافش آماری را ارائه کند.
بر این مبنا باید گفت که نبود آمار و اطلاعات متقن در زمینه تولید نیز موجب شده است تا نتوانیم ارزیابی درستی از این موضوع داشته باشیم؛ بنابراین بنده یکی از مشکلات اصلی را در تحلیل این مسئله، نبود بانک‌های اطلاعاتی جامع می‌دانم. بدون در دسترس داشتن این اطلاعات، به ناچار باید به شواهد رجوع کنیم و شواهد نیز حاکی از آن است که ما در سال۱۴۰۰ مانند سال‌های گذشته نتوانستیم به اهدافمان دست پیدا کنیم. گردش نقدینگی نامناسب در حوزه تولید، جذب نشدن نیروی آماده به کار و بالارفتن بیکاری و افزایش دلالی و واسطه گری، همگی از دلایل و شواهد این امر هستند.
وی افزود: من فکر می‌کنم مخاطب اصلی شعار سال دستگاه‌های متولی بودند، اما، چون بخش عمده‌ای از تولیدات را همین بخش‌های متولی در دست دارند و از سوی دیگر نظام نظارت و ارزیابی را نیز خودشان به عهده گرفته اند، درعمل مانع زدایی از تولید آن گونه که انتظار می‌رفت، انجام نشد؛ بنابراین آمار و اطلاعاتی هم که ارائه می‌شود، بیشتر در راستای تأیید عملکرد دستگاه‌های دولتی است.
تنهایی‌مقدم هم بیان کرد: متأسفانه نگاه ما به موضوع شعار سال، به‌ویژه در حوزه اقتصاد بیشتر از اینکه فرصت‌محور بوده باشد، منفعلانه و واکنشی به بحران‌ها و وقایع اقتصادی جاری کشور بوده است، درحالی‌که شعار سال باید ذیل یک راهبرد بلندمدت جهش اقتصاد کشور باشد. یعنی شعار سال قطعه‌ای از پازلی بزرگ‌تر است که متأسفانه چنین چیزی را در خروجی این نام‌گذاری‌ها نمی‌بینیم.
وی گفت: نام‌گذاری سال یعنی سیاست‌گذاری کلان آن سال برای مجموعه نهاد‌های مختلف مانند دولت، قوه‌قضائیه، نهاد‌های عمومی و حتی مردم. بر این اساس در مسئله تحقق نام‌گذاری سال‌ها فقط یک بخش دخیل نیست و این مسئله همه مردم را پوشش می‌دهد.