سمیرا منشادی | شهرآرانیوز، سه‌شنبه هفته گذشته خبر دادند المان‌های شیرخدا که نماد باستانی‌کاران است در گرادیان کوچک بوستان کوهسنگی نصب شده است. برای دیدنش رفتیم، مجسمه دو باستانی‌کار و یک مرشد در آنجا جانمایی شده بود. کمتر از دو ساعت از نصب آن نمی‌گذشت که مردم آمده بودند تا با آن‌ها عکس یادگاری بگیرند.
انگار همه منتظرند تا المانی نصب شود و از زیبایی‌اش حظ ببرند و عکسی به آلبوم‌هایشان اضافه کنند. هر چند کمتر از ۱۰ روز تا عیدنوروز در پیش داریم، اما نماد‌های زیبای نوروز یکی پس از دیگری نصب می‌شوند و بر زیبایی محلات می‌افزایند. اگر گشت و گذاری در مناطق ۷ و ۸ بزنید که هر یک به‌نوعی ورودی زائر هستند متوجه تغییر و تحولات نوروزی خواهید شد. در این گزارش علاوه بر معرفی گزیده‌ای از این زیبایی‌ها به سراغ هنرمندان این آثار رفتیم تا معرفی کارهایشان را از زبان خودشان بشنویم.
خوبی روز‌های اسفند این است که هر کجا سر می‌چرخانیم گل‌های بنفشه و همیشه‌بهار خودنمایی می‌کنند و بوی گل شهر را مست می‌کند. برای تهیه گزارش که به خیابان‌های منطقه ۷می‌رویم المان‌ها و دیوارنگاری‌ها حال و هوای منطقه را به کلی تغییر داده است. این را می‌توان در نگا‌ه‌های تحسین‌آمیز شهروندان و زائران دید. هنوز المان‌ها به‌طور کامل نصب و راه‌اندازی نشده‌اند که زائر و مجاور در کنار آن‌ها ایستاده‌اند و عکس یادگاری می‌گیرند.
یکی از نماد‌های منطقه ۷ که قرار است به عنوان پاویون در ورودی میدان پرواز نصب شود، المان «نقارخانه» است. جانمایی «نقارخانه» در این میدان با توجه به رفت‌وآمد زائران حس خوبی را در بیننده ایجاد می‌کند. سجاد امیری که ساکن محله عسکریه است هم به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: باید المانهایی با این موضوع را در ورودی‌های شهر بیشتر کنند تا نمادی از شهرمان که حرم امام رضا (ع) است، باشد. او ادامه می‌دهد: به نظرم باید ورودی‌های شهر که زائر از آن می‌گذرد بیشترین المان را داشته باشد و زیبایی بصری آن به چشم بخورد. ما منتظریم تا هر چه زودتر این المان در اینجا نصب شود. آن‌طور که از نیرو‌های شهرداری شنیده‌ایم تاریخ نصب پاویون‌ها ۲۷ اسفندماه و به‌طور هم‌زمان است.
المان نقارخانه را رضا گلپایگانی ساخته است. او که ساکن تهران است و برای اولین سال در طرح استقبال از بهار شرکت کرده است درباره المانش توضیح می‌دهد: احساس کردم باید حال هوای معنوی حرم رضوی در شهر پراکنده باشد و هر بیننده‌ای با دیدنش آن فضا برایش تداعی شود.
این هنرمند با اشاره به اینکه یک ماه برای طراحی المان وقت گذاشته است و هنر معماری سنتی و مدرن را با هم تلفیق کرده است، ادامه می‌دهد: برای ساخت این المان از معماری سنتی نقاره‌ها که مقرنس و طاق‌های قوسی هستند الهام گرفتم. در گذشته این المان‌ها با استفاده از گچ، آینه، خشت و... ساخته می‌شدند، اما این المان با تجهیزات روز ساخته شده است.
گلپایگانی ادامه می‌دهد: معتقدم که هنر و معماری سنتی ما میراث باارزشی است که باید به نسل بعدی منتقل شود. از این‌رو تلاش دارم در کارهایم از این سنت غنی استفاده کنم.
این هنرمند درباره برگزاری طرح استقبال از بهار می‌گوید: ایده پیوسته اجراکردن این مسابقه‌ها، حرفه‌ای بودن داور‌ها و جایزه‌های قابل قبول در ایجاد انگیزه در بین هنرمندان بسیار مهم است.
در کنار المان‌های شهری، نقاشی دیواری یا همان دیوارنگاره‌ها رنگ و روی تازه‌ای به محلات می‌دهند و نشاط اجتماعی را به دنبال دارند. منطقه ۷ نیز مستثنا از این موضوع نیست و دیوارهایش جان دوباره‌ای در این ایام گرفته‌اند. سمیه بوژمهرانی یکی از هنرمندان شهرمان است که از سال ۹۲ با ستاد استقبال از بهار همکاری داشته است. از جمله المانهایی که از این هنرمند در شهرمان کار شده است می‌توان از دوربین (۹۲) بهار قدیم (۹۷) و نماد ماهی (۹۴) نام برد.
امسال نیز این هنرمند آذین‌بندی «بهار» را در منطقه‌مان دارد. او درباره هدفش از طراحی این آذین‌بندی می‌گوید: معتقدم که طراحان باید اثری را متناسب با محیط شهری و نوروز طراحی کنند. این امر سبب می‌شود تا چهره شهر هم بهاری‌تر شود. این هنرمند در مقایسه کار‌هایی که در مشهد می‌شود با سایر شهر‌ها بیان می‌کند: در این سال‌ها مشهد نشان داده که برای هنر ارزش و احترام خاصی قائل است. هر چند در شهر‌های دیگر هم طرح استقبال از بهار اجرا می‌شود، اما کیفیت و کمیت مشهد را ندارد.
این هنرمند بیان می‌کند: آنچه باید در طراحی و جانمایی المان‌ها در نظر گرفته شود، متناسب بودن المان با محیطش است. شاید اثر از نظر طراحی و اجرا کار فوق‌العاده‌ای باشد، اما جانمایی نامناسبش سبب می‌شود آن‌طور که باید دیده نشود.
بوژمهرانی می‌افزاید: آنچه سبب می‌شود تا هر سال با انرژی بیشتری در طرح استقبال از بهار شرکت کنم، بازخورد مردمی است که از کارهایم می‌گیرم. هنگامی که می‌بینم زائران و مجاوران در کنار المان‌ها می‌ایستند و عکس یادگاری می‌گیرند و هر سال لحظه‌شماری می‌کنند تا المان‌ها نصب شود، انرژی خوبی از این حال مردم می‌گیرم.
او ادامه می‌دهد: نکته دیگری که در این سال‌ها شاهدش بوده‌ام رشد کیفی آثار هنرمندان است. در این سال‌ها، هم سلیقه هنری شهروندان ارتقا یافته و هم آثار هنرمندان رشد داشته است.
در لچکی ورودی کوشش از سمت میدان حافظ، المان «سال نو حال نو» از اسفندیار مرادپور جانمایی شده است که اهل آذربایجان غربی است. ساعت ۹ صبح به میدان می‌رسیم، رفت‌وآمد مسافران و خودرو‌هایی که قصد سوارکردن مسافر را دارند لحظه‌ای قطع نمی‌شود.
از رضا حلمی که از فریمان به مشهد آمده تا کار‌های اداری‌اش را انجام بدهد و حالا قصد برگشتن به شهرش را دارد، درباره المانی که درست پشت سرش قرار دارد می‌پرسیم. او می‌گوید: هر سال مشهد با المان‌های زیبا به استقبال بهار می‌رود و حال و هوای شهر را تغییر می‌دهد. ما در شهرستان‌ها با این حجم و کیفیت المان نداریم. او ادامه می‌دهد: هر چند این اثر زیباست، اما‌ای کاش برای میدان حافظ المانی متناسب با سفر و زائر طراحی می‌کردند.
او ادامه می‌دهد: اینجا، چون مسافران سرگرم تهیه وسیله برای رسیدن به شهرشان هستند توجه کمتری به این المان می‌شود.
هر چند این المان با مسافر و مسافرت ارتباطی ندارد، اما به نظر سازنده‌اش، مرداپور، تداعی‌کننده بهار و طبیعت است. او می‌گوید: ۲۰ سال است که در زمینه مجسمه‌سازی فعالیت دارم و هر سال طرح‌هایی فرستاده‌ام تا اینکه امسال پذیرفته شدم. می‌خواستم طرحم در زمینه بهار و طبیعت رنگارنگ باشد. ایده کلایدسکوپ به ذهنم رسید.
برای این منظور از شکست نور‌ها روی طلق‌های رنگی استفاده کردم. شهروندان می‌توانند با قرار گرفتن در پشت این دستگاه و چرخاندنش طرح‌های گل و برگ‌های طبیعی را که از شکست نور در مقابلشان ایجاد می‌شود ببینند. مرادپور که بعد از چند سال، برای اولین بار است طرحش در استقبال از بهار پذیرفته شده است ادامه می‌دهد: مشهد شروع‌کننده طرح استقبال از بهار در کشور بوده و هست. به نظرم این کار حمایت خوبی از هنر و هنرمندان است. مشهد این توانایی را دارد که قطب مسجمه‌سازی کشور و حتی خاورمیانه باشد.
شهرداری منطقه ۷ و اداره فرهنگی و اجتماعی منطقه تلاش کرده تا در بحث استقبال از زائر در ورودی‌های شهر پررنگ ظاهر شود. بسیاری از المان‌های زیبایی که در منطقه ۷ شاهدش هستیم و در فهرست المان‌های خانه هنرمندان نیست، حاصل تلاش شبانه‌روزی اداره‌های مختلف شهرداری است تا زائران با خاطره‌ای خوش از شهرمان بروند.
یکی از فضا‌هایی که برای این منظور آماده شده ایستگاه استقبال از زائر در ورودی شهر است. بعد از دو سال این ایستگاه دوباره راه‌اندازی شده است و ثانیه‌شماری می‌کند تا پذیرای زائران حرم رضوی باشد. فرش‌های قرمز پرنقش و نگاری که روی زمین کشیده شده، گل‌آرایی و فضاسازی‌هایی که در این ایستگاه شده هر بیننده‌ای را به ذوق و شوق می‌آورد.
البته زائرشهر که در طرق قرار دارد هم از این ماجرا جدا نیست. المان ورودی زائرشهر که پسربچه‌ای را با گلدان گل نشان می‌دهد فضای بهار را رقم زده است.
در هفت حوض هم که منطقه گردشگری است چندین المان رنگارنگ و بهاری نصب و جانمایی شده است. از سوی دیگر ورودی بولوار فرودگاه هم با فرش گل زیبا به استقبال زائران شهرمان رفته است. رویداد «صنایع دستی» که قرار است در سرا‌های جنب بازار رضا کار خود را شروع کند به عنوان پایون خواهد بود. بی‌شک این رویداد هم مورد استقبال زائران و مجاوران قرار خواهد گرفت.
«سقاخانه» که در ورودی باغ ملی جانمایی شده است، نظر هر رهگذری را به خود جلب می‌کند. در نیم‌ساعتی که در کنار المان ایستاده‌ایم بازخورد‌های خوبی از شهروندان درباره المان می‌گیریم. چند بانوی میانسال که در حال عبور از کنار این المان هستند با نگاهی تحسین‌آمیز به شهرآرامحله می‌گویند: انگار در حرم مطهر رضوی هستیم.
چه المان معنوی خوبی برای این محیط در نظر گرفته‌اند. این درست هدفی است که سجاد جهانشاهی از طراحی آن داشته است. او اولین سالی است که از تهران در طرح استقبال از بهار مشهد شرکت کرده است. از آذرماه به همراه آذین بهرام‌پور و حامد نوروزی گروهی را تشکیل داده‌اند تا المان سقاخانه را طراحی کنند. جهانشاهی می‌گوید: المان سقاخانه و شهدا را برای طراحی انتخاب و روی آن کار کردیم که در نهایت طرح سقاخانه تأیید شد.
او ادامه می‌دهد: سقاخانه علاوه بر اینکه یادآور حرم مطهر رضوی است، از دیرباز نیز در فضای شهری ما وجود داشته است. به نوعی برای شهروندان ما یادآور خاطره‌های گذشته نیز هست.
این هنرمند ادامه می‌دهد: ما تلاش کردیم المانی را که مردم با آن تعامل زیادی دارند با نگاهی جدید ارائه بدهیم.
جهانشاهی که در چند سال گذشته طرح‌های استقبال از بهار مشهد را دنبال کرده است می‌گوید: ایده پیوسته اجراشدن این طرح بسیار عالی است و مشهد از این نظر پیشرو است. این طرح هر ساله به طور منظم و دقیق اجرا می‌شود و همین قوت این طرح است.
او ادامه می‌دهد: حتی در تهران که پایتخت کشور محسوب می‌شود طرح استقبال از بهار را با این شکل و کیفیت نداریم.
منطقه ۸ شهرداری با وجود پایانه مسافربری و خیابان‌های منتهی به حرم علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) تمام تلاشش را کرده تا دیوارنگاری‌ها و آذین‌بندی‌ها حال و هوای معنوی را برای زائر یادآوری کنند. کوچه‌ها یکی پس از دیگری طرح‌هایی زیبا را با رنگ‌های شاد بر روی خود جای داده‌اند طرح‌های آغوش پنج‌تن، کاشی هفت رنگ، نقش برجسته سنگ، موسم بهار، از بودن و سرودن، سایه‌سار، خادمان عشق، امام قلب‌ها، امام رئوف و... یکی از دیگر رنگی‌تر و خوش‌نقش و نگارتر.
بسیاری از کسبه و اهالی محله که این دیوارنگاری‌ها را می‌بینند با تحسین از کنار آن می‌گذرند. در کنار این دیوارنگاری‌ها، آذین‌بندی بهار همچون آیینه در آیینه، طلق رنگی، حوضچه قدیمی، بلند است آشیانه ما و... هم در منطقه اجرا شده است. در روز‌های نوروز قرار است شاهد دو رویداد «کافه تئاتر» در گرادیان کوهسنگی و «تماشاخانه سیار» در منطقه باشیم.
ورودی کوهسنگی از میدان تقی‌آباد میزبان المان «فرشته سلامتی» است. فضایی که با وجود رفت‌وآمد زیاد بیماران و کادر درمان جای مناسبی برای این المان است. سپیده جباری که دانشجو و مسیر هر روزش از تقی‌آباد است با دیدن این المان به شهرآرا می‌گوید: کرونا سبب شد تا سال سختی را پشت سر بگذاریم. به نظرم این المان باید زودتر از این‌ها به پاس قدردانی از کادر درمان نصب می‌شد. البته این فقط نظر این دانشجوی شهرمان نیست، بلکه افراد دیگری که این المان را می‌بینند هم چنین نظری دارند.
فرشته قاسمی طراح این اثر با آنکه ساکن تهران است چهارسالی است که با طرح استقبال از بهار همکاری دارد. او می‌گوید: قصدم این بود که با این اثر، تشکر ویژه‌ای از زحمت‌های کادر درمان و یادآوری خدمتی که آن‌ها به جامعه کرده‌اند داشته باشم.
قاسمی می‌گوید: آنچه در این سال‌ها برایم اهمیت داشته نظم و برنامه‌ریزی بوده که مسئولان مشهد در زمینه برگزاری مسابقه و اجرای طرح داشته‌اند.
او ادامه می‌دهد: کار‌های مشهد آن‌قدر قوی و متنوع است که آوازه آن به شهر‌ها دیگر رسیده و بسیاری از اطرافیانم را دیده‌ام که با المان‌های مشهد عکس یادگاری دارند.
برای دیدن المان‌های جانمایی شده در منطقه ۸ به در بوستان کوهسنگی می‌رویم. سه مجسمه خاکستری رنگ وجود دارد. مجسمه مرحوم «شیرخدا» روی سکویی در حال نواختن ضرب است و بالای سرش زنگ طلایی رنگی خودنمایی می‌کند. کمی پایین‌تر از آن، دو میل زورخانه هم گذاشته شده است.
دو مرد مجسمه‌ای دیگر هم خارج از گود سر به زیر انداخته دست ادب بر روی زانو گذاشته‌اند گویی در حال گوش دادن به ذکر‌های مرشد هستند. مشیریان که به همراه خانواده‌اش برای تفریح به بوستان کوهسنگی آمده است و در کنار مجسمه شیرخدا عکس یادگاری می‌گیرند می‌گوید: این المان بسیار خاطره‌انگیز است. او ادامه می‌دهد: این مجسمه‌ها برای معرفی ورزش باستانی به نسل جدید بسیار خوب است و حتی برخی افراد را به انجام این ورزش تشویق می‌کند.
محمدحسین مأموریان که از قدیمی‌ترین سازنده‌های المان شهرمان است ساخت این اثر زیبا را برعهده داشته است. او که طی ۱۵ سال گذشته با طرح استقبال از بهار همکاری داشته می‌گوید: هدفم از طراحی این المان یادآوری کردن هویت ورزشی ملی‌مان است.
این هنرمند تأکید می‌کند: تولید آثار باید به سمت ماندگارشدن برود که سرمایه‌ای برای شهر باشند و در آینده بتوان آن‌ها را در موزه نگهداری کرد. به نظرم باید المانهایی ساخته شوند که به ذهن شهروندان نکته‌ای اضافه کند. برخی از المانهایی که جانمایی می‌شوند هیچ معنا و مفهوم خاصی ندارند. این در حالی است که بودجه و انرژی زیادی برای ساخت و اجرای آن شده است.
مأموریان ادامه می‌دهد: باید به سمت تولید آثار هنری‌ای برویم که از نظر کیفیت هم جایگاه داشته باشند، این در حالی است که گاهی شاهد آثار با تعداد زیاد و بی‌کیفیت هستیم.