علی صمدی‌جوان؛ شهرآرانیوز| امروزه بسیاری از مردم با انواع اختلالات جسمی و ذهنی و ناتوانی‌های ناشی از آن آشنا هستند. اما در بین اختلالات شناخته‌شده، اوتیسم شاید از کمتر شناخته شده باشد. این درحالی است که هنوز اختلافاتی بین پژوهشگران و پزشکان بر سر بیماری‌بودن یا اختلال عصبی بودن اوتیسم وجود دارد. با این حال، اکنون تعریفی مشخص از اوتیسم، انواع آن و راهکار‌های درمان و پیشگیری‌اش تا اندازه‌ای به دست آمده است.
اوتیسم بیماری نیست، بلکه اختلال رشد در عملکرد مغز است. فرد مبتلا سه علامت نشان می‌دهند: روابط اجتماعی ضعیف، مشکلاتی در ارتباط کلامی و غیرکلامی و نیز علایق و فعالیت‌های محدود. این علائم در سه سال اول زندگی بروز می‌کند و به‌نظر می‌رسد که در سرتاسر زندگی ادامه پیدا می‌کند. داروی خاصی برای درمان اوتیسم وجود ندارد، ولی شروع زودتر آموزش، ضروری است؛ زیرا ممکن است موجب بهبود رشد اجتماعی و کاهش رفتار‌های نامطلوب شود. احتمال دارد افراد اوتیسم بتوانند زندگی‌ای عادی داشته باشند.
اختلال در پسران شایع‌تر از دختران است، به‌گونه‌ای که مطالعات نشان می‌دهد با نسبت چهار به یک، پسران بیش از دختران به اوتیسم مبتلا می‌شوند. وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و سطح تحصیلات والدین نقشی در بروز اوتیسم ندارد. این اختلال بر رشد طبیعی مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی تأثیر می‌گذارد. کودکان و بزرگ‌سالان مبتلا به اوتیسم در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های مربوط به بازی مشکل دارند. این اختلال ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار می‌سازد.
در بعضی موارد رفتار‌های خودآزارانه و پرخاشگری نیز دیده می‌شود. در این افراد، حرکات تکراری (دست‌زدن، پریدن)، پاسخ‌های غیرمعمول به افراد، دل‌بستگی به اشیا یا مقاومت در مقابل تغییر نیز دیده می‌شود و ممکن است در حواس پنج‌گانه (بینایی، شنوایی، لامسه، بویایی و چشایی) نیز حساسیت‌های غیرمعمول ایجاد کند. هسته مر‌کزی اختلال در اوتیسم، اختلال در ارتباط است.
این نکته را نیز باید افزود که ۵۰ درصد کودکان مبتلا قادر نیستند از زبان به‌عنوان وسیله اصلی برقراری ارتباط با دیگران استفاده کنند. به کارنبردن ضمیر «من» از ویژگی‌های کلامی این کودکان است. از مسائل دیگر تکلمی، تکرار کلمات و جملات اطرافیان است.
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا منتشر شده است و برای تشخیص انواع اختلالات روان‌پزشکی از سوی پزشکان استفاده می‌شود. پنجمین و جدیدترین نسخه DSM در سال ۲۰۱۳ منتشر شد. DSM-۵ اکنون پنج زیرگروه اوتیسم یا نمونه‌های خاص را شناسایی کرده است که عبارت‌اند از:
با یا بدون همراهی اختلالات فکری؛
با یا بدون اختلال زبان؛ مرتبط با یک بیماری پزشکی یا ژنتیکی شناخته‌شده یا یک عامل محیطی؛
همراه با اختلال عصبی،
روانی یا رفتاری دیگر؛ با کاتاتونیا (جمود خلسه‌ای).
تا پیش از این تقسیم‌بندی، افراد مبتلا به اوتیسم را در طیف‌های اختلال اوتیسم، سندرم آسپرگر، اختلال فراگیر رشد طبقه بندی‌نشده و اختلال ازهم‌گسیختگی کودکی معرفی می‌کردند.
علائم اوتیسم معمولا در اوایل کودکی بین ۱۲ تا ۲۴ماهگی مشهود است. با این حال، علائم ممکن است زودتر یا دیرتر ظاهر شود. علائم اولیه ممکن است شامل تأخیر چشمگیر در تکلم یا پیشرفت اجتماعی باشد.
انجمن روان‌پزشکی ایالات متحده، علائم اوتیسم را به دو دسته تقسیم می‌کند: مشکلات ارتباط و تعامل اجتماعی و الگو‌های محدود یا تکراری از رفتار یا فعالیت‌ها.
مشکلات ارتباط و تعامل اجتماعی شامل موارد زیر است:
برای تشخیص این اختلال باید دقیقا بدانید که خصوصیات اختلال اوتیسم چیست، زیرا این بیماری معمولا قبل از سه‌سالگی بروز پیدا می‌کند و علائم آن می‌تواند بسیار گیج‌کننده باشد. برخی کودکان مبتلا به اوتیسم ظاهرا تا قبل از شروع بیماری، رشدی عادی دارند.
شدت علائم در افراد مختلف بسیار متنوع است، اما اختلالات نامتغیری در مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی همه افراد مبتلا نیز وجود دارد. به‌عنوان مثال برخی کودکان مبتلا به اوتیسم هرگز در طول زندگی‌شان صحبت نمی‌کنند. همچنین بیشتر کودکان مبتلا به اوتیسم علاقه‌های محدود و رفتار‌های تکرارشونده‌ای از خودشان نشان می‌دهند.
والدین ممکن است متوجه این موضوع شوند که نوزادشان از برقراری تماس چشمی خودداری می‌کند یا پاسخی به آن نمی‌دهد یا ایجاد پیوند عاطفی با آن‌ها برایش مشکل است. کودکان مبتلا به اوتیسم پاسخ‌های نامعمولی به تجربیات حسی دارند و ممکن است فقط به صداها، بافت‌ها، بو‌ها یا طعم‌های خاصی حساس باشند. آن‌ها ممکن است در هماهنگی حرکتی نقص داشته باشند و عضلاتشان ضعیف باشد.
هیچ روش درمانی برای اوتیسم وجود ندارد، اما به اعتقاد کارشناسان روان‌شناسی و متخصصان روان‌پزشکی، روش‌های درمانی و سایر ملاحظات درمانی می‌تواند به افراد کمک کند که حس بهتری داشته باشند یا به کاهش علائم آن‌ها کمک کند.
برخی روش‌های درمانی اوتیسم عبارت‌اند از:
- رفتاردرمانی؛ بازی‌درمانی؛ کاردرمانی؛ فیزیوتراپی؛ گفتاردرمانی.
ماساژ، پتو و لباس سنگین و تکنیک‌های مراقبه نیز ممکن است اثرات آرامش‌بخش ایجاد کند. با این حال، نتایج درمانی متفاوت خواهند بود. برخی افراد در این طیف ممکن است به‌خوبی به رویکرد‌های درمانی خاصی پاسخ دهند، در حالی که برای برخی دیگر این‌گونه نیست.
آوریل (April) ماه جهانی اوتیسم است. با این حال، بسیاری از مدافعان آن خواستار افزایش آگاهی از ASD در طول سال و نه فقط در سی روز معین شده‌اند. آگاهی از اوتیسم همچنین نیازمند همدلی و درک این امر است که ASD برای هرکسی متفاوت است. برخی درمان‌ها و روش‌های درمانی می‌تواند برای برخی افراد مؤثر باشد، اما برای برخی دیگر نه. والدین و مراقبان همچنین می‌توانند درباره بهترین راه برای حمایت از کودک مبتلا به اوتیسم نظر‌های متفاوتی داشته باشند. درک اوتیسم و افرادی که در این طیف قرار دارند، با آگاهی‌رسانی شروع می‌شود، اما به همین جا ختم نمی‌شود.
هیچ درمانی برای ASD وجود ندارد. مؤثرترین درمان‌ها شامل مداخلات رفتاری زودهنگام و فشرده است. هرچه زودتر کودک در این برنامه‌ها ثبت‌نام کند، چشم‌انداز آن‌ها بهتر خواهد شد. به‌یاد داشته باشید که اوتیسم پیچیده است و اینکه شخص مبتلا به ASD به زمان زیادی نیاز دارد تا بتواند برنامه‌ای را که برای او مناسب است، پیدا کند.