سراج‌الدین شاهرودی | شهرآرانیوز؛ امروزه با توجه به پیشرفت چشمگیر فناوری و تلفن‌های هوشمند، امر مسیریابی و جهت‌یابی جغرافیایی کار آسانی است و شما به راحتی با روشن کردن جی‌پی‌اس و اینترنت تلفن خود در هر جای جهان که باشید سریع شمال، جنوب، شرق و غرب خود را پیدا می‌کنید، اما در گذشته که خبری از اسمارت‌فون‌ها نبود و اینترنت فراگیر نبود.
پیشرفته‌ترین وسیله جهت‌یابی قطب‌نمای مغناطیسی بود که این وسیله امروزه در دسترس همه نیست. پس برای تفریح هم که شده بیاید تلفن همراه خود را کنار بگذارید یا فرض کنید در بیابان هستید و شارژ تلفن شما تمام شده است. دانستن جهت‌یابی به روش‌های سنتی نه‌تنها ضرری ندارد بلکه خواندن این مطلب شاید روزی شما را از این مهلکه نجات دهد. پس یک ساعت مچی عقربه‌ای ترجیحا با پس‌زمینه سفید دستتان کنید. ساعت را دقیق تنظیم کنید و گوشی خود را کنار بگذارید. همراه ما شوید تا ببینیم شمال کدام طرف است.
با کمک یک ساعت عقربه‌دار می‌توان راستای شمال – جنوب را مشخص کرد. ساعت خود را در مقابل چشمان خود نگه دارید و آن را طوری بچرخانید و به دست بگیرید که نوک عقربه ساعت‌شمار به سمت خورشید گرفته شود (برای اینکه مطمئن شوید نوک عقربه به سمت خورشید است باید سایه عقربه ساعت‌شمار زیر خودش بیفتد) در این حالت نیمساز زاویه بین عقربه ساعت شمار و عدد ۱۲ بر روی ساعت، راستای جنوب را مشخص می‌کند (رأس زاویه ایجاد شده بین ساعت ۱۲ و عقربه ساعت‌شمار به سمت جنوب است) و جهت مخالف آن راستای شمال را نشان می‌دهد. البته باید در نظر داشته باشید که این قاعده در نیمکره شمالی این‌گونه است و در نیمکره جنوبی کاملا برعکس می‌باشد.
یعنی در هنگام تعیین راستای شمال و جنوب باید عدد ۱۲ بر روی ساعت را به طرف خورشید گرفته و نیمساز زاویه بین عدد ۱۲ و عقربه ساعت‌شمار راستای شمال را نشان دهد. یکی از نکاتی که باید توجه داشته باشید این است که اگر ساعت شما بر روی ساعتی غیر از ساعت واقعی (زمانی که ساعت رسمی کشور را برای استفاده از روشنایی روز یک ساعت جلو می‌برند) تنظیم است باید نیمساز زاویه بین عقربه ساعت‌شمار با عدد ۱۳ یا همان ۱ را در نظر بگیرید.
یکی از دقیق‌ترین روش‌ها استفاده از سایه و خورشید است. در این روش یک چوب و یا یک میله صاف به طول نیم یا یک متر را به صورت عمودی در یک زمین صاف وارد کرده و نوک سایه شاخص را روی زمین علامت‌گذاری کنید. ده تا بیست دقیقه بعد خواهید دید که نوک سایه چند سانتی‌متری جابه جا شده است. در این زمان محل جدید آن را علامت‌گذاری کنید. از آنجا که جهت حرکت ظاهری خورشید در آسمان از شرق به غرب است جهت حرکت سایه‌اش در روی زمین از غرب به شرق است (در نیمکره شمالی سایه‌ها ساعت‌گَرد است). اگر دو نقطه علامت‌گذاری شده را به هم وصل کنیم جهت شرق و غرب را مشخص می‌کنیم. نقطه اول غرب و نقطه دوم شرق است. حالا اگر ما طوری بایستیم که پای چپ ما روی نقطه اول و پای راستمان روی نقطه دوم باشد روبه‌رویمان شمال و پشت سرمان جنوب است.
این روش ساده‌ترین روش از جهت‌یابی‌های روز می‌باشد. اگر صبح که خورشید طلوع می‌کند روبه‌روی آن بایستیم به سمت شرق ایستاده‌ایم. جهت خورشید ساعت ۱۰ صبح تقریبا جنوب شرقی و ظهر جنوب را نشان می‌دهد. ساعت ۴ عصر جنوب غربی و هنگام غروب غرب را نشان می‌دهد. حال که خورشید غروب کرد و به شب رسیدیم آسمان زیبای کویر را نگاه و جهت‌های جغرافیایی را پیدا کنیم.
تاکنون ستاره قطبی را در آسمان پیدا کرده‌اید؟ ستاره قطبی پرنورترین ستاره آسمان نیست، اما پرنورترین ستاره صورت فلکی دب اصغر است؛ بنابراین به جای اینکه به دنبال پرنورترین ستاره باشید، باید به دنبال صورت فلکی دب اصغر باشید. ستاره قطبی در انتهای دسته ملاقه یا در انتهای دم دب اصغر قرار گرفته است. دب اصغر به معنای خرس کوچک است. ستاره قطبی به دلیل اینکه در موقعیتی واقع شده که تنها چند درجه اختلاف با محور شمالی کره زمین دارد، به چشم ما در آسمان ثابت می‌نماید. شاید عکس‌های بسیاری از آسمان شب را دیده باشید که همه ستارگان به دور یک مرکز چرخیده‌اند و دایره‌های هم مرکزی را شکل داده‌اند. در حقیقت در مرکز این دایره، ستاره قطبی قرار دارد که ثابت است.
ستاره قطبی ستاره‌ای پرنور بالای قطب شمال است که اگر ما درست روبه‌روی آن قرار بگیریم رو به جهت ایستاده‌ایم، اما چگونه ستاره قطبی را پیدا کنیم؟
اگر آسمان شب برای شما آشنا باشد، شاید به راحتی بتوانید صورت فلکی دب اصغر و به طبع آن ستاره قطبی را پیدا کنید. جدای از این مورد، صورت فلکی دب اصغر بسیار کوچک و با ستاره‌هایی کم نور است و گاهی به سختی پیدا می‌شود. در این صورت بهتر است که ابتدا صورت فلکی دب اکبر را پیدا کنید. دب اکبر در نزدیکی دب اصغر قرار گرفته و ستاره‌های پرنورتری دارد. همچنین شکل ملاقه آن بسیار آشناتر و واضح‌تر است. پس از پیدا کردن دب اکبر، دو ستاره انتهایی در کاسه ملاقه را به جهت درون ملاقه دنبال کنید تا به ستاره قطبی برسید.
در حقیقت با پنج برابر کردن فاصله بین دو ستاره انتهایی ملاقه دب اکبر به ستاره قطبی خواهید رسید. برای جهت‌یابی به کمک ستاره قطبی به راحتی می‌توانید آن را به این شیوه بیابید.
روش‌های دیگری هم برای جهت‌یابی در روز و شب وجود دارد، اما ساده‌ترین و کاربردی‌ترین روش‌های سنتی جهت‌یابی روش‌هایی بود که خواندید. می‌توانید با آزمون و خطا این روش‌ها را تمرین کنید و نتیجه کار را با جهت‌یابی تلفن همراه هوشمند خود بسنجید.
در آسمان زیر صورت فلکی دب اکبر را بیابید و با توجه به آن ستاره قطبی را پیدا کنید.
شمال کدام طرف است؟
عقربه ساعت‌شمار را با توجه به زمان دقیق حال حاضر روی ساعت رسم کنید و با توجه به آموزش داده شده در مطالب بالا به وسیله خورشید جهت‌یابی کنید.