فرزانه عمادی | شهرآرانیوز؛ یکی از اصول مسلم حقوقی در نظام قضایی ما، این است که «جهل به قانون رافع مسئولیت نیست». مضمون این قاعده این است که چنین فرض می‌شود، تمام افراد جامعه، از همه احکام و قوانین آگاهی دارند و مصداق بارز فرض‌های حقوقی، اطلاع یافتن از قوانین است؛ بنابراین ادعای جهل به قانون از ناحیه هیچ کس پذیرفته نیست. یعنی فردی در مقام اثبات (وقتی شخصی بخواهد بی گناهی خود را ثابت کند) نمی‌تواند بگوید که من درباره قانون آگاهی نداشته ام؛ بنابراین در باره تسبیب یا همان مسبب ارتکاب جرم در قانون مجازات اسلامی، بیان شده که فرد به طور مستقیم در بروز آن نقشی ندارد و برای همین تسبیب در مقابل مباشرت به کار می‌رود. مباشر نیز فردی است که شخصا کاری را انجام می‌دهد که نقطه مقابل تسبیب قرار دارد.
در قانون مجازات اسلامی آمده است «هرگاه دو یا چند عامل، برخی به مباشرت و بعضی به تسبیب در وقوع جنایتی، تأثیر داشته باشند، عاملی که جنایت مستند به اوست، ضامن است. چنانچه جنایت مستند به تمام عوامل باشد به طور مساوی ضامن می‌باشند، مگر تأثیر رفتار مرتکبان متفاوت باشد که در این صورت هریک به میزان تأثیر رفتارشان مسئول هستند.»، اما اگر چند نفر موجب ورود جنایتی بر دیگری شوند، تکلیف چیست؟ قاعده آن است که شخصی مسئول است که جنایت وارده به علت فعل یا عمل او باشد، احمد حسینی، وکیل در امور کیفری و حقوقی ضمن توضیح رابطه تسبیب در جرائم به سؤالات حقوقی شهروندان پاسخ داده است که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
در صورت جراحت سارق او می‌تواند علیه شما شکایت کند. البته این فارغ از جنبه کیفری فعل مجرمانه سرقت است. زیرا قطعا عمل وی مصداق شروع به جرم سرقت بوده و حسب مورد، مجازات خواهد شد. ماده ۱۳۲ قانون مدنی بیان می‌دارد: «کسی نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود، مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا رفع ضرر از خود باشد.» بنابراین هر کس می‌تواند در ملک خود به صورت متعارف، هرگونه تصرفی داشته باشد، لیکن اقدام مالک در مورد اتصال برق به نرده ها، آغشته کردن به مواد کشنده و سرنیزه کردن آن ها، اقدامی متعارف، منطقی یا ضروری نبوده و پیش بینی وقوع خطر برق گرفتگی یا جراحت در آن‌ها قابل تصور می‌باشد؛ بنابراین اقدام صاحب خانه به لحاظ بی احتیاطی رخ داده، غیرقانونی بوده و مشمول پرداخت دیه است.
اگر شخصی مال دیگری را تلف کند یا معیوب سازد و یا منافع آن را سلب کند ضامن آن هم هست. در اتلاف گفته می‌شود که تقصیر یا قصد و عمدی بودن یا نبودن تأثیری ندارد و فرد در هر حال مسئول است. البته این بدان معنا نیست که انتساب و ارتکاب از سوی فاعل و مرتکب عمل لازم نیست بلکه لازم است انتساب و نسبت دادن تلف به شخصی که اقدام متوجه اوست، احراز شود. در هر حال ایشان باید از عهده خسارت به شما برآید.
چنانچه چاه را در محل متعارفی از زمین خود حفر کرده باشید اگرچه درپوشی روی آن نگذاشته و علامتی هم نزده باشید، مسئول نخواهید بود. قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد: «هرگاه شخصی، حفر گودال یا قرار دادن چیز لغزنده و یا موارد دیگر را در ملک خویش یا مکانی که در تصرف و اختیار اوست، انجام دهد و سبب آسیب دیگری گردد، ضامن نیست»
طبق قانون مجازات اسلامی هرکس درمعابر، اماکن عمومی و ملک متعلق به غیر به شخصی آسیب وارد کند، شخص مرتکب، ضامن است و باید در صورت مطالبه فرد آسیب دیده، دیه پرداخت کند. مگر فرد آسیب دیده با علم به آن و با امکان اجتناب و عمدا، عبور یا برخورد کرده باشد در این صورت شما ضامن نخواهید بود. اما ریختن شن در پیاده رو نوعی سد معبر به حساب می‌آید و مجاز نیست.
باید توجه داشت که توقف در محل غیر مجاز یا قرار دادن وسیله نقلیه در محل غیر مجاز که دیگری بدون توجه به آن‌ها در اثر برخورد یا لغزش مصدوم شود یا خسارت مالی ببیند شخص متوقف یا مستقر کننده وسیله نقلیه ضامن دیه یا سایر خسارات است مگر عابر با وسعت راه عمداً با آن برخورد کرده که در این صورت خسارت به وی تعلق نمی‌گیرد. البته طبق مقررات راهنمایی و رانندگی شما به هیچ وجه مجاز به پارک اتومبیل خود در محل‌های غیر مجاز نیستید و از این نظر مقصر خواهید بود.
در این باره قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد که چنانچه رعایت کامل مقررات قانونی و ایمنی با در نظر گرفتن مصلحت عابران، اتفاقاً موجب صدمه به دیگری شود مرتکب ضامن نیست و همچنین با اقدام به امری با انگیزه احسان و کمک به دیگری با هدف حفظ مال یا جان دیگری یا ناموس دیگری، با رعایت مقررات قانونی و اصول ایمنی اگر موجب صدمه شود مرتکب ضامن نیست. البته تمامی این شرایط باید در دادگاه با شواهد و مدارک ثابت گردد تا بی گناهی فرد اثبات گردد.