عادل نجفی | شهرآرانیوز؛ مفهوم «شهر هوشمند» فرصت متفاوتی است تا فراگیری مشارکت همه افراد جامعه به‌ویژه توان‌یابان را تضمین کند. بهبود کیفیت زندگی و رفاه شهروندان یکی از اهداف اصلی توسعه شهر‌های هوشمند است. دسترسی به فضا‌های عمومی شهری تعیین‌کننده شرایط زندگی افراد است و فناوری توانسته است فرصت‌های جدیدی برای توانمندی شهروندان با نیاز‌های ویژه فراهم آورد. در حقیقت، باید گفت یک جامعه اگر برای همگان قابل دسترسی نباشد «هوشمند» نیست. ایجاد شهر‌ها و جوامع پایدار از جمله اهداف توسعه پایدار مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد است.
برآورد‌ها نشان می‌دهند تا سال ۲۰۵۰ میلادی بیش از شش میلیارد و ۵۰۰ هزار انسان معادل دوسوم جمعیت کره زمین در مناطق شهری زندگی می‌کنند. آمار‌ها تأکید دارند جمعیت جهان در حال پیر شدن است و با افزایش سن، مشکلات سلامتی و حرکتی برجسته‌تر خواهند شد؛ بنابراین برنامه‌ریزی برای شهر‌های هوشمند باید با هدف همه‌شمولی بیشتر آن‌ها انجام گیرد. این هوشمندی الزاما به معنای حرکت بر مدار فناوری نیست بلکه با در پیش گرفتن رویکرد‌های شهروندمحور، شهر‌های هوشمند علاوه بر حمل‌ونقل، در زمینه‌های آموزشی، فرصت‌های شغلی و دیگر فعالیت‌های اجتماعی برای توان‌یابان بهینه‌سازی می‌شوند. در جهان یک‌میلیاردنفری توان‌یابان، فناوری‌های زیادی عرضه شده‌اند تا شهر‌های هوشمند را همه‌شمول‌تر کنند.
حمل‌ونقل شهری هوشمند با هدف تسهیل جابه‌جایی در شهر توسعه می‌یابد. حمل‌ونقل هوشمند هنگام استفاده از حمل‌ونقل عمومی، خودرو شخصی یا حتی تردد با پای پیاده اطلاعات در لحظه درباره شرایط ترافیکی را به کاربران منتقل و آن‌ها را در انتخاب مسیر‌های مناسب‌تر و کارآمدتر کمک می‌کند. هم‌اکنون استارت‌آپ‌های بسیاری در این حوزه فعال هستند که در این میان NAVIGUEO+HIFI، MaaS، StreetCo، MappedED و Uber گوی سبقت از را رقبا ربوده‌اند. اما در آینده نزدیک، با به‌روزرسانی قوانین، می‌توان شاهد حضور اتومبیل‌های خودران بود که از لحاظ ایمنی و ایجاد امکان جابه‌جایی توان‌یابان، انقلابی به پا خواهند کرد. استارت‌آپ‌های کمک به توان‌یابان در پیاده‌رو‌ها نیز شانس زیادی برای شکوفایی دارند. هوشمندسازی پیاده‌رو‌ها به‌ویژه در تقاطع‌ها و بریدگی‌های معابر می‌تواند به عابران توان‌یاب با ارسال سیگنال‌های مسیریابی کمک کند.
مفهوم همه‌شمولی به مجموع حقوقی اشاره دارد که شهروندان اعم از توان‌یاب و دیگران بتوانند از حقوق خود در جامعه بهره‌مند شوند. در یک شهر هوشمند باید بتوان فارغ از توانمندی‌های افراد برای آن‌ها فرصت‌های دسترسی‌پذیری ایجاد کرد. فناوری‌ها برای حذف موانع بسیار تلاش کرده‌اند و نوآوری‌های زیادی در این زمینه رخ داده است. شرکت نرم‌افزاری Avencod با انتخاب شعار «طبیعت تفاوت‌ها را می‌سازد و ما استعداد‌ها را» به دنبال جذب افزاد مبتلا به سندروم آسپرگر (نوعی اختلال در رشد عصبی افراد) است تا در پروژه‌های توسعه وب همکاری کنند. شرکت دانش‌بنیان The Open Voice Factory نیز با ارائه پلتفرم و نرم‌افزاری به افراد دارای مشکلات تکلم کمک می‌کند.
یکی از بازتاب‌های عینی بهبود کیفیت زندگی شهری در مسئله ایمنی است. ایمنی به طور خاص درباره شهروندان توان‌یاب اهمیت بیشتری دارد و توجه شرکت‌های دانش‌بنیان زیادی را به سوی خود جلب کرده است. شرکت فرانسوی Accessible Pedestrian Signals در معاونت حمل‌ونقل شهرداری نیویورک سامانه ارسال سیگنال برای نابینایان و کم‌بینایان پیاده‌سازی کرده است که به آن‌ها در عبور ایمن از تقاطع‌های شهری و استفاده از ایستگاه‌های اتوبوس و مترو کمک می‌کند. این تجهیزات و سامانه‌های مشابه آن به صورت کامل از راه دور قابل کنترل و با توجه به اطلاعات محیطی و کاربری‌ها قابل تنظیم هستند.
ایجاد زیرساخت‌های شهر هوشمند مشابه شهر‌های سنتی نیست. این زیرساخت‌ها الزاما به معنای احداث مترو یا پل نیستند. زیرساخت‌های شهر‌های هوشمند آینده با توجه به افزایش جمعیت کهن‌سالان و افراد توان‌یاب می‌تواند در ایجاد سازه‌های هوشمند باشد، سازه‌هایی که بتوانند نیاز‌های نسل جدید توان‌یابان را با توجه به مفاهیم اینترنت اشیا تأمین و از آن‌ها در برابر فعالیت‌های خرابکارانه و جمع‌آوری اطلاعات محافظت کند. استارت‌آپ‌هایی در زمینه خانه‌های سالمندان و مراکز نگهداری توان‌یابان تحت شبکه می‌تواندد در شهر‌های هوشمند آینده نقش‌آفرین باشد.