محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ سامان دهی مسیل‌های مشهد از سه سال پیش و پس از سیل شیراز و گلستان برای مسئولان شهری و استانی جدی شد، چون وضعیت برخی از این مسیل‌ها به اندازه‌ای خطرناک بود که سیلی مشابه آنچه که در ۵ فروردین ماه ۹۸ در شیراز رخ داد، می‌توانست یک فاجعه در محلات مجاور این کال‌ها درست کند.
کال «زرکش» یکی از همان مسیل‌های خطرناک و ناامن مشهد بود که وضعیتش از مدت‌ها قبل رو به وخامت گذاشته بود، ولی توجه چندانی به آن نمی‌شد. تقریبا همه حاشیه و بستر کال با ساخت و ساز‌های غیرمجاز اشغال شده و حتی با فاصله کمی از این بستر برای روستا‌های هم جوار آن راه دسترسی کشیده شده است. تخلیه غیرقانونی نخاله‌های ساختمانی در بستر این مسیل باعث شده است مسیر عبور آب با زمین همسطح شود و با بارندگی شدید، آب به داخل خانه‌های مردم بیفتد.
اما پس از بارش‌های سنگین بهاری سال ۱۳۹۸ و بروز آب گرفتگی و آب افتادگی‌های متعدد در روستا‌ها و محلات هم جوار کال زرکش، همه توجه‌ها به سمت وضعیت نابسامان این کال جلب شد و در همان سال استانداری، راه و شهرسازی و شهرداری مشهد تفاهم نامه سامان د هی این کال را امضا کردند و شهرداری مسئولیت ساخت دیوار ساحلی، کف و دیواره بتنی حدود دو کیلومتر از این مسیل ده کیلومتری را به عهده گرفت.
نیمی از این پروژه مهم که سال ۱۳۹۹ آغاز شده به پایان رسیده است و اجرای ۵۰ درصد باقی مانده آن نزدیک به ۲۰ میلیارد هزینه دارد که استاندار خراسان رضوی در حاشیه بازدید ۱۰ روز پیش از کال زرکش، قول تخصیص آن را داده است.
ماجرای بهسازی و سامان دهی کال زرکش عمری نزدیک به هفت هشت سال دارد و موضوع سروسامان دادن به وضعیت نابسامان و خطرناک این کال از اواسط دهه ۹۰ کم و بیش مطرح شد. آبان ۱۳۹۵ رئیس شورای اسلامی بخش مرکزی مشهد اعلام کرد که از آذرماه عملیات اجرایی بهسازی حریم و داخل «کال زرکش» آغاز می‌شود، ولی در عمل چنین اتفاقی رخ نداد و تا حدود دو سال بعد این مسیل همچنان به حال خود رها شده باقی ماند.
در بهمن ماه ۱۳۹۷ و با میانداری فرمانداری مشهد، شهرداری مشهد و اداره کل راه و شهرسازی و آب منطقه‌ای خراسان رضوی و آبفای مشهد تفاهم نامه بهسازی دو کیلومتر از کال زرکش را با اعتباری در حدود ۸ میلیارد تومان امضا کردند، ولی باز هم این پروژه که قرار بود از نیمه اسفند همان سال آغاز شود، وارد فاز اجرایی نشد.
بار ش‌های سنگین بهاری در سال ۱۳۹۸ و بروز سیل در چندین شهر و آب گرفتگی و آب افتادگی‌های متعددی که در مشهد و به ویژه منازل مسکونی مجاور کال زرکش رخ داد و بعد هم طغیان کردن این کال به دلیل بارش‌های مداوم و چند روزه باعث شد سامان دهی این مسیل دوباره برای مسئولان استانی و شهری مهم شود و ۲۱ فروردین ماه همان سال و با حضور علیرضا رزم حسینی، استاندار خراسان رضوی، لای روبی ۱۰ کیلومتر از کال زرکش آغاز شد. چند ماه بعد هم اعتبار پروژه بهسازی و سامان دهی این کال که تفاهم نامه اش سال قبل بسته شده بود، تأمین شد تا بالاخره گره کور سامان دهی این مسیل باز شود.
آن طور که رئیس کمیسیون خدمات شهری وقت شورای شهر گفته بود، این پروژه برای شهرداری ۲۳ میلیارد تومان هزینه داشت و قرار بود تا بهار ۱۴۰۰ به اتمام برسد، اما تغییر و تحولات در مدیریت شهری و از همه مهم‌تر مسائل مالی پروژه را متوقف کرد تا اینکه ایمان فرهمندی، رئیس کمیسیون عمران، حمل و نقل و ترافیک شورای شهر، در دی ماه سال گذشته از تأمین اعتبار مناسب برای سامان دهی کال زرکش و تکمیل عملیات آن تا تابستان سال آینده خبر داد.
شهردار منطقه ۱۰ مشهد در گفتگو با شهرآرا، با بیان اینکه تا امروز نیمی از پروژه بهسازی کال زرکش انجام شده است گفت: کال زرکش در حریم شهر مشهد واقع شده است؛ بخشی از آن در منطقه ۱۲ و قسمتی از آن به طول دو کیلومتر در منطقه ۱۰ و چند کیلومتر هم خارج از شهر است که براساس تصمیم مدیریت شهری گذشته قرار شد بخشی از این کال را شهرداری سامان دهی کند که نیمی از پروژه با هزینه بیست میلیارد تومانی انجام شده است و ادامه آن هم نیاز به ۲۰ میلیارد تومان اعتبار دیگر دارد.
کال زرکش طبق طرحی که ارائه شده و به تصویب رسیده است به صورت یک کانال روباز بتنی ساخته می‌شود.
سعید اکبریان ادامه داد: حجم بارندگی‌هایی که در چند ماه گذشته در مشهد داشتیم، علاوه بر اینکه خسارت‌هایی به پروژه زد، باعث توقف و تأخیر سامان دهی کال زرکش شد و اگر شرایط جوی مناسب باشد تا سه ماه آینده پروژه را به بهره برداری خواهیم رساند.
وی با اشاره به بازدید استاندار خراسان رضوی از این پروژه و وعده تأمین اعتبار از سوی یعقوبعلی نظری برای ادامه و پایان سامان دهی کال زرکش تصریح کرد: از آنجایی که بخشی از این پروژه در حریم قرار گرفته و مرز محدوده و حریم است، در بازدیدی که استاندار خراسان رضوی از پروژه داشتند، قول دادند از محل اعتبارات مدیریت بحران شهرستان مشهد ۲۰ میلیارد تومان برای اجرای سامان دهی زرکش به شهرداری کمک شود و امیدواریم با مکاتبه‌ای که شهردار با استاندار داشتند این وعده عملی شود.
اکبریان بروز سیلاب‌های متعدد و وارد شدن خسارت به منازل و تأسیسات شهری در حریم کال زرکش را از دلایل تعریف و اجرای این پروژه دانست و گفت: مهم‌ترین دلیل سامان دهی مسیل‌ها در شهرها، مدیریت سیلاب و جلوگیری از ورود سیل به شهر و خسارت‌های ناشی از آن است.
کال زرکش پیش از این به دلیل تخلیه خاک و نخاله و تصرفات غیرمجاز در بستر کال، کارکرد خود را از دست داده بود و سیلاب وارد بزرگ راه پیامبر اعظم (ص) و منازل مردم در روستا‌های حاشیه کال می‌شد و آن‌ها را تخریب می‌کرد که جلوگیری از بروز این اتفاقات باعث شد که سامان دهی این کال به فوریت انجام شود.
شهردار منطقه ۱۰ با بیان اینکه آنچه برای شهرداری مهم به نظر می‌رسد مسئله اراضی مازاد بر بستر در این پروژه است، اظهار کرد: بعد از اجرای پروژه سایر اراضی بستر کال زرکش آزاد می‌شود که طبق قانون در قالب اجاره ۹۹ ساله در اختیار شهرداری قرار می‌گیرد و ما می‌توانیم در قالب پارک و فضای عمومی از آن استفاده کنیم.
ساخت این بوستان در فاز دوم طرح پیش بینی شده است تا اراضی مازاد بر بستر به یک پارک خطی تبدیل شود. اکبریان افزود: هم اکنون مطالبه ما از دولت و شرکت آب منطقه‌ای این است که املاک و بنا‌هایی را که به صورت غیرمجاز و غیرقانونی در حریم و اراضی مازاد بستر ساخته شده است، تخریب و آن اراضی را رفع تصرف کنند و به شهرداری بدهند تا بتوانیم از آن استفاده عمومی مناسبی داشته باشیم.