رضا مختاری (مدیر مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه) | شهرآرانیوز - اجازات در فرهنگ دینی انواع مختلفی داشته و تا پیش از دو قرن اخیر عمده اجازات در شیعه و سنی، به نقل حدیث و روایت کتاب‌ها اختصاص داشته است. در دو قرن اخیر چند نوع دیگر از اجازه نیز در حوزه‌های علمیه متداول شده است؛ ازجمله «اجازه تصرف در امور حسبیه» که امروزه در میان مراجع بزرگوار شیعه رایج است و ایشان برای نماینده‌هایشان با شروطی این اجازه را صادر می‌کنند. یکی دیگر از این اجازات نیز «اجازه‌ی اجتهاد» است.
یکی از اجازات موجود و شایان بررسی، اجازه‌ی فقیه و اصولی بزرگ شیعه، مرحوم آیت‌ا... نائینی (ره) متوفای ۱۳۵۵ قمری به آیت‌ا... حاج سید جواد خامنه‌ای (ره) است.
مرحوم آیت‌ا... نائینی (ره) همچون مؤسس حوزه علمیه قم، آیت‌ا... حاج شیخ عبدالکریم حائری که او نیز متوفای ۱۳۵۵ق، است از مهم‌ترین چهره‌های علمی و در زمره علمای تراز اول شیعه در عصر خود بود.
از جمله شاگردان این عالم برجسته شیعه، مرحوم آیت‌ا... آقاسید جواد خامنه‌ای است. آیت‌ا... خامنه‌ای پس از ٩ سال اقامت در حوزه علمیه مشهد و بهره‌مندی از محضر فقه و اصول میرزا محمد خراسانی (فرزند صاحب کفایة) و حاج آقا حسین قمی، در سال ١٣۴۵ قمری راهی نجف اشرف شد و در آنجا در درس بزرگان حوزه نجف و ازجمله، آیت‌ا... نائینی حضور یافت. پس از گذشت کمتر از ۵ سال حضور در این درس یعنی در سال ١٣۵٠ قمری، آیت‌ا... نائینی اجازه‌ای برای ایشان صادر کردند که در آن هم‌زمان به آیت‌ا... خامنه‌ای اجازه‌ی روایت و اجازه‌ی اجتهاد داده‌اند.
در اینجا این توضیح بایسته است که در زمان مرحوم نائینی و تا مدت‌ها، القاب حوزوی به‌دقت بسیار به کار میرفت و وضعیت القاب حوزوی مانند امروز نبود که بی‌حساب و نه‌چندان دقیق، استفاده شود. از این رو تعبیر «مروج‌الاحکام» یا «ثقةالاسلام» در اجازه‌ی مرحوم نائینی با توجه به فضای رایج در زمان ایشان تعابیر بلندی است و با آنچه امروزه رواج دارد، کاملا متفاوت است. نکته مهم دیگر درباره این اجازه این است که در ذیل آن علاوه بر اصل اجازه که از مرحوم آیت‌ا... نائینی است، مرحوم آیت‌ا... حائری نیز اجازه را تأیید کرده‌اند. این نیز یکی دیگر از رسوم و سنن رایج در حوزه‌های علمیه بوده است. موارد فراوانی وجود دارد که عالم بزرگی به شخصی اجازه داده و سپس عالم دیگری همان اجازه را تأیید کرده است. یکی از عبارات رایج برای این تأیید، جمله «صدر من اهل و وقع فی محله» بوده است که یعنی مجیز که در مثال مذکور آیت‌ا... نائینی است، به‌حق اهل و شایسته اجازه دادن بوده و مُجاز نیز به‌راستی لایق این اجازه و مجتهد است.
به‌هرحال حضرت آیت‌ا... حائری که مرجع بزرگ آن دوران و از علمای تراز اول عصر خود بوده نیز با عبارت «صدر من اهله و وقع فی محله» ذیل این اجازه را توشیح و تأیید کرده‌اند که این، خود، نشان مهم دیگری است بر مقام علمی، اخلاقی و عملی و نیز زهد و تقوای مرحوم آیت‌ا... حاج سید جواد خامنه‌ای.
درباره مرحوم آیت‌ا... سید جواد خامنه‌ای که در این سند از ایشان سخن رفته است، حضرت آیت‌ا... حاج سیدموسی شبیری زنجانی به تفصیل مطالبی را بیان داشته‌اند که در جلد سوم کتاب جرعه‌ای از دریا گرد آمده و چاپ شده است. از جمله اینکه می‌فرمایند: «مرحوم آقای سید جواد خامنه‌ای از اوتاد و از اتقیاء و از اجله‌ی علما بودند.» ایشان مقید به نوافل، و به‌ویژه نافله‌ی عصر بودند و این از این جهت اهمیت دارد که معمولا ائمه‌ی جماعات هشت رکعت نافله‌ی عصر را نمیخوانند تا مردم بین نماز ظهر و عصر معطل نشوند.»