طنین همتی| شهرآرانیوز، دیگر از رونق و اوج گیری صادرات در بازار فرش دستباف ایران خبری نیست. اگر در سالیان گذشته حجم صادرات فرش دستباف در سبد صادرات غیرنفتی ایران حرفی برای گفتن داشت، آمار‌ها از روند نزولی صادرات دست‌کم در یک دهه گذشته در ایران خبر می‌دهد.
دلایل مختلفی بازار صادرات فرش را تحت‌تأثیر قرار داده و تحریم فقط یکی از سد‌های صادرات است. حضور رقبای قدرتمند از سوی کشور‌های همسایه، تنوع‌نداشتن طرح‌ها و شناسایی‌نشدن سلیقه مصرف‌کننده، قاچاق و سایر عوامل داخلی در تولید فرش، این بازار را تحت‌تأثیر قرار داده است.
عبدالله احراری، عامل توسعه شبکه ملی دست‌بافته‌های داری خراسان‌رضوی، با بیان اینکه فرش ایران مدت‌هاست در کماست، گفت: سال گذشته مجموع صادرات فرش ایران ۶۴ میلیون دلار بوده است که اگر با دهه ۷۰ مقایسه شود، آن زمان ۲ میلیارد دلار بوده است و این نشان‌دهنده افول صنعت فرش دستباف است.
وی افزود: تقریبا انبار اغلب تولیدکنندگان مملو از فرش دستباف است و بسیاری از تولیدکنندگان وام گرفتند به این امید که در ماه‌های دیگر وضعیت بازار فرش و صادرات آن بهتر شود، اما دریغ که هرچه می‌گذرد، خبری از رونق در این بازار نیست و تولیدکنندگان خرد درحال جمع‌کردن حرفه خود هستند.
احراری به این نکته اشاره کرد که مواد اولیه بسیار گران است و بافنده هم باتوجه‌به توان تولیدکننده و دستمزد‌هایی که پرداخت می‌شود، انگیزه کارکردن ندارد.
وی تأکید کرد: سیاست اینکه ما به‌جای ماهی‌دادن ماهیگیری به افراد یاد دهیم، به‌طور عملی انجام نمی‌شود و باعث شده است با پرداخت بسته‌ها و یارانه‌های نقدی، بافندگان گذران زندگی کنند و تمایلی به بافت فرش ندارند. این درحالی است که رئیس مرکز ملی فرش در چند روز گذشته در خبر‌ها اعلام کرده بود ۲ میلیون بافنده داریم، اما به‌جرئت می‌توان گفت ۶۰ درصد این آمار صحت ندارد. اکنون تعداد بافندگان فرش که فصلی یا دائم کار می‌کنند، کمتر از یک‌میلیون نفر است.
به‌گفته عامل توسعه شبکه ملی دست‌بافته‌های داری خراسان‌رضوی، متأسفانه چالش‌های فرش دستباف نه‌تن‌ها کم نشده است، بلکه روزبه‌روز بیشتر هم می‌شود. ورود فرش‌های دست‌باف‌گونه حتی در چندصدمتری مرکز ملی فرش که با بنر‌های بزرگ تبلیغاتی ترویج خرید فرش دست‌باف‌گونه می‌کنند نیز به چشم می‌خورد. این نوع فرش‌ها طرح و نقش فرش دستباف را می‌ربایند و کپی‌برداری می‌کنند و به خورد مصرف‌کننده می‌دهند که این یک رقیب جدی برای فرش اصیل دستباف است.
احراری با تأکید بر اینکه واردات فرش افغان بیداد می‌کند، گفت: بخش‌های عمده‌ای از بازار فرش را فرش‌های قاچاق افغانستانی تشکیل داده و حتی به مرکز ملی فرش و وزارت صمت هم اطلاع داده شده است. این موضوع فقط در بازار مشهد نیست، در همه بازار‌های کشور هم به چشم می‌خورد. حتی بازار تهران مملو از این فرش‌هاست، هرچند بازرسان به این بازار وارد شدند، اما هیچ اقدام مفیدی انجام نشد.
به‌گفته احراری، بی‌گره‌بافی یکی دیگر از معضلات در حوزه فرش دستباف است که حدود دو سال است این روش بافتن مرسوم شده است. اگر چندوقت قبل استفاده از ربات در چند شهر محدود بود، امروزه در بیشتر شهر‌ها ربات است و به‌صورت قاچاق می‌بافند و به اسم دستباف روانه بازار می‌کنند.
وی افزود: الیاف مصنوعی و مواد اولیه نامرغوب هم که در بازار پر است و از طرفی، برای واردات مواد اولیه مرغوب فرش به کشور کوچک‌ترین اقداماتی انجام نمی‌شود و تعرفه ۲۶ درصدی بر واردات ابریشم باعث شده است جامعه فرش ضربه بخورد.
عامل توسعه شبکه ملی دست‌بافته‌های داری خراسان‌رضوی گفت: در نمایشگاه پیشرو فرش دستباف که اواخر مردادماه آغازبه‌کار می‌کند، هر مترمربع اجاره غرفه در نمایشگاه ۶۵۰ هزار تومان است و ساعت کاری نمایشگاه از ۹ صبح تا ۴ بعدازظهر است که اصلا ساعت خوبی برای برگزاری نمایشگاه نیست. آن‌هم برای تولیدکننده در شرایطی که رکود در این بازار حاکم است، اصلا صرفه اقتصادی ندارد.
این موضوع باعث شده بافندگان فرش تمایلی به حضور در این نمایشگاه نداشته باشند، درحالی‌که سازمان میراث فرهنگی متولی صنایع دستی، نمایشگاه‌های رایگان برای فعالان صنایع دستی در نظر می‌گیرد، اما متأسفانه برای فرش دستباف هیچ امتیازی در نظر گرفته نمی‌شود. جامعه فرش دستباف معترض به سیاست‌های در نظر گفته شده برای این صنعت است که امیدواریم نتایج مثبتی را رقم بزند.