عادل نجفی | شهرآرانیوز؛ شهروندان کلان‌شهر‌های درهم‌تنیده و متراکم، این روز‌ها بیش از آنکه از مواهب شهرنشینی و زندگی ماشینی بهره‌مند باشند، در تقلا برای تنفس هوای پاک به هر دری می‌زنند. آن‌ها حتی عوارض شهری و هزینه‌های بیشتری پرداخت می‌کنند تا شاید آثار کربن و آلودگی‌های ناشی از انتشار آن را کاهش دهند.
آلودگی هوا تنها چالش شهر‌های ماشین‌زده نیست و آلودگی صوتی و سوانح نیز جزو چالش‌های کلان‌شهر‌ها هستند. اما شهروندان و مدیران شهری به‌تدریج به‌سمت قوانین و پویش‌های مردمی می‌روند تا شهرها را زیست‌پذیرتر کنند؛ پویش‌هایی که بدون تردید بدون همراهی شهروندان موفق نخواهند شد.
بارسلونا یکی از شهر‌های پیشتاز در پویش‌های «نه به خودرو» در جهان است. این شهر با جمعیت یک‌میلیون‌و ۶۰۰ هزار نفری با تقاطع‌های متراکم و خیابان‌های مشهور به «قفل» شناخته می‌شود.
محدوده گره‌های ترافیکی گاهی تا ۹ خیابان پشت‌سر هم را دربر می‌گیرد. اما در برنامه‌ریزی جدید، مقرر شده است معابر مرکزی و معروف به «قفل» از خودرو‌های شخصی و حتی عمومی تخلیه شوند و جای خود را به فضا‌های عمومی شهری مانند فضای سبز، فضای تفریح کودکان و پلازا‌های (میدان‌های) شهری بدهند. ژانت سانزکید، معاون شهردار بارسلون، در توصیف این طرح، آن را «بازپس‌گیری خیابان‌ها به نفع شهروندان» توصیف می‌کند.
آلودگی هوا در بارسلونا، سالانه موجب ۳ هزارو ۵۰۰ مرگ زودهنگام می‌شود و ۶۱ درصد از جمعیت این شهر در معرض آلودگی‌های صوتی قرار دارند. با اجرای این طرح، خودروها به مسیر‌های شعاعی اطراف بافت مرکزی شهر هدایت می‌شوند و تنها در ساعات خاصی از روز به تردد در بافت قدیمی مجاز هستند.
پایتخت آلوده مکزیک برای اعمال محدودیت‌های خودرویی، دوران سختی را سپری کرده است. یکی از پویش‌هایی که پس از هشت سال سرانجام به نتیجه رسیده، باعث شده است خودرو‌های دودزا با حکم قضات عالی این کشور با حکم منع تردد مواجه شوند.
اجرای طرح زوج و فرد، برنامه دیگری برای کاهش بار ترافیکی معابر این شهر ۹ میلیون نفری است. پویش دیگر «شنبه‌های بدون خودرو» است که براساس آن در ماه، یک روز منع تردد برای تمام خودرو‌های شخصی اعلام می‌شود تا به هوا به‌ویژه در روز‌های گرم تابستانی، فرصت تصفیه و بهبودی داده شود.
دهلی نو یکی ازکلان‌شهر‌های آلوده جهان است. به‌طورکلی، ۷ شهر هندوستان در جمع ۱۵ شهر آلوده جهان قرار دارد و همین امر موجب مرگ‌ومیر ۶۰۰ هزار هندی بر اثر آلودگی‌های تنفسی در سال می‌شود. کمبود قوانین و ازدیاد خودرو‌های آلاینده با مصرف سوخت‌های فسیلی روزانه، ابر‌های مرگ‌باری از آلودگی را در آسمان این کشور شکل می‌دهد. اما گام‌هایی برای غلبه بر مشکلات برداشته شده است.
در دهلی نو از یک سال پیش به این‌سو، خودرو‌های با سوخت دیزلی دیگر پلاک نمی‌شوند و با اجرای طرح زوج و فرد تاحدودی از شدت آلودگی‌ها کاسته شده است. تمام تاکسی‌های این کلان‌شهر که با مناطق حومه‌ای خود بیش از ۳۰ میلیون جمعیت را در خود جای داده است، درحال گازسوز شدن هستند. اگرچه در هر ساعت، ۱۵ هندی بر اثر سوانح رانندگی در سراسر این کشور جان خود را از دست می‌دهند. محدودسازی خودروها، جان‌های بسیاری را نجات خواهد داد.
پاریس خسته از آلاینده‌ها به مدت یک سال و به‌صورت آزمایشی قانون منع تردد برخی خودرو‌های شخصی را اجرا کرد. نتایج قانونی که حتی برخی خودرو‌های عمومی و شخصیت‌ها را نیز محدود می‌کرد، خیره‌کننده بود: آلودگی در بافت‌های مرکزی پایتخت فرانسه تا ۳۰ درصد کاسته شد. دستاورد‌های مطلوب این طرح آزمایشی یک‌ساله، پاریسی‌ها را به اجرای محدودیت‌های بیشتر تشویق کرده است.
برای نمونه به‌جز ساکنان برخی مناطق خاص، دیگر شهروندان نمی‌توانند در برخی ایام هفته در بافت‌های مرکزی رانندگی کنند. از ورود خودرو‌های دیزلی به مناطق آلوده جلوگیری خواهد شد و تنها خودرو‌های برقی مجوز تردد خواهند داشت. اهالی پاریس نیز به سهم خود با این طرح‌ها همراهی می‌کنند. ۶۰ درصد پاریسی‌ها خودرو شخصی ندارند و مسیر‌های تردد ویژه دوچرخه‌سواران در سراسر شهر درحال گسترش است.