کم‌خونی بیماری‌ای است که در آن تعداد یا اندازه گلبول‌های قرمز یا مقدار هموگلوبین موجود در خون به‌اندازه‌ای کم می‌شود که تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن بین خون و سلول‌ها مختل می‌شود. کم‌خونی ممکن است ارثی یا نشئت‌گرفته از فقر آهن یا ویتامین‌ها باشد. کم‌خونی ناشی از فقر آهن بین عموم مردم از همه شایع‌تر است. تمایل غیرطبیعی به خوردن مواد غیرغذایی مانند یخ، نشاسته یا برنج خام از نشانه‌های کم‌خونی و فقر آهن است که در کودکان بیشتر دیده می‌شود.
کم‌خونی در ابتدا علامتی ندارد و کم‌کم عوارضش را نشان می‌دهد. معمولا افرادی که هموگلوبین خونشان کم است، خیلی زود فعالیت حیاتی‌شان کم می‌شود و خسته می‌شوند. ضعف و رنگ‌پریدگی، التهاب و سوزش زبان، زخم کناره دهان، شکنندگی ناخن‌ها و همچنین سردرد و سرگیجه از عوارض بعدی کم‌خونی است.
وقتی کم‌خونی ژنتیکی است و بدن توانایی ساختن مولکولی خاص را ندارد، یعنی نقصی وجود دارد و باید به‌دنبال راه چاره بود؛ اما همان‌طور که گفتیم، در بیشتر وقت‌ها این کم‌خونی ناشی از فقر آهن است و می‌توان با غذا‌های آهن‌دار مانند سبزیجات تیره برگ‌پهن مانند جعفری، کنکرفرنگی و اسفناج، حبوبات، میوه‌ها و تنقلاتی مانند کشمش آن را برطرف کرد. اگر هم مشکل به کمبود ویتامین «ث» مربوط باشد که در جذب آهن نقشی بسزا دارد، می‌توان با مصرف میوه‌هایی مانند مرکبات، خربزه و توت‌ها برطرفش کرد.
برای برطرف‌کردن کمبود ویتامین «ب» هم می‌توان از منابعی مانند گوشت قرمز، لبنیات و تخم‌مرغ استفاده کرد تا مانع موجود بر سر راه کم‌خونی برطرف شود. البته گاهی هم کم‌خونی به کمبود مس مربوط است که به‌اشتباه مکمل آهن برای آن تجویز می‌شود؛ اختلالی که می‌توان آن را با آزمایش خون متوجه شد و بسیار هم شبیه فقر آهن است، درحالی‌که درمانش متفاوت است و تجویز قرص آهن برای آن، سبب بار اضافی آهن در بدن می‌شود که خطرناک است.
طب سنتی بهترین راه‌حل را پیشگیری و درمان کم‌خونی با استفاده از رژیم‌های غذایی سرشار از آهن و مصرف انواع ویتامین‌ها می‌داند که باید در کنار آن از مصرف هم‌زمان یا با فاصله کم قهوه و چای با غذا به‌ویژه غذا‌های آهن‌دار پرهیز کرد. همچنین بر رفع مشکلات شایع گوارشی مانند اسهال و یبوست هم تأکید ویژه شده است. در حوزه گیاهان دارویی هم بنابر وضعیت بیمار، توصیه‌های می‌شود.
یکی از این نسخه‌ها مصرف هم‌زمان عرقیات یا هر نوع محصول فراوری‌شده دیگری است که از ترکیب چند گیاه باهم تهیه شده باشد، مانند ترکیب بیدمشک با یکی از منابع آهن مثل جعفری یا گل‌محمدی به‌علاوه یونجه برای تقویت مغز استخوان و گلبول‌سازی با گل یا میوه نسترن که سرشار از ویتامین «ث» است، همراه با عسل. این ترکیب باید در بهترین ساعت یعنی قبل از خواب شبانه مصرف شود.
استفاده از یک تکه‌آهن مانند کفگیر، نعل یا میخ که چکش‌خواری زیادی داشته باشد، در پخت غذا‌های خورشتی راه‌حل دیگری است که به تأمین آهن موردنیاز بدن کمک بسیاری می‌کند. این قطعات آهنی، یون‌های آهن خود را در غذا آزاد و غذا را سرشار از آهن می‌کنند. برخی کشور‌ها مانند کانادا برای این منظور از اشکال آهنی مانند ماهی‌آهنی استفاده می‌کنند که هنگام پخت غذا‌های آبکی مانند سوپ باید داخل غذا انداخت. این راهکار ساده برای برطرف‌کردن کم‌خونی‌های معمولی و پیشگیری از آن عالی است.
در کتاب «قانون» ابن‌سینا، برای مشکل کم‌خونی شدید مصرف آب آهن‌تاب یا تافته توصیه شده است؛ آبی که از فروبردن آهن گداخته در آن تهیه می‌شود. این آب را می‌توان با تجویز متخصص به‌راحتی جایگزین قرص و قطره‌های آهن کرد، بدون آنکه عوارض احتمالی آن‌ها را داشته باشد. یادتان باشد، مصرف خودسرانه هرنوع دارویی حتی از نوع سنتی‌اش خطرناک است و عوارض دارد.