بازرس اتحادیه خبازان، بیش‌از ۱۲۰ نانوایی بی‌پروانه کسب در مشهد فعالیت می‌کنند و برای دریافت پروانه هم اقدام نکرده‌اند. ما این نمونه‌ها را به اجرائیات اماکن گزارش داده‌ایم تا آن‌ها را پلمب کند، اما از ابتدای سال حتی یک نانوایی هم پلمب نشده است.
شهامت
نمای اول
-برای بسته‌بندی نان مجوز دارید؟
-نمی‌دانم.
-سهمیه آردتان چقدر است؟
-نمی‌دانم.
-هر بسته نان را چند می‌فروشید؟
-نمی‌دانم.
ادامه گفتگو با جوانی که امورات نانوایی را می‌گرداند، بی‌فایده است. جواب‌های سربالای او به نفعش تمام نمی‌شود. انگار این دست رفتار‌ها برای امید جلیلی، قاضی شعبه سیار تعزیرات حکومتی خراسان رضوی، تکراری است. می‌گوید وقتی کار به پلمب برسد، این نمی‌دانم‌ها به می‌دانم تبدیل می‌شود. بازرسان سازمان صمت و اتحادیه خبازان، خودشان دست‌به‌کار می‌شوند و مستندات تخلف را از گوشه و کنار مغازه پیدا می‌کنند. این نانوایی شاکی دارد.
جای خالی بهداشت
جای شما خالی نیست. نمی‌خواهیم حالتان بد شود، اما به‌رسم امانت باید چیز‌هایی را که می‌بینیم شرح دهیم، همه‌چیز، حتی بقایای حشراتی که در گوشه و کنار میز خمیرگیری جا خوش‌کرده‌اند. ظاهر گوشت‌کوب نانوایی که برای سوراخ کردن خمیر‌ها استفاده می‌شود، نشان می‌دهد که مدت‌هاست رنگ آب و فرچه را به خود ندیده است. تنور نانوایی هم وضعیت بهتری ندارد. ۲ نفر از کارکنان نانوایی کارت بهداشت ندارند. روی جایگاه خمیرگیری نیز پرده هوا نیست. به‌عبارت دیگر اینجا منطقه آزاد مگس‌ها برای جولان‌دادن و نشست و برخاست روی خمیرهاست.
ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود. نانوایی در ساعت استراحت به سر می‌برد و خبری از نان‌های داغ و توزین‌پذیر نیست، اما بازرس اتحادیه براساس ظاهر نان‌سنگک‌های سرد شده با اطمینان می‌گوید که نانوایی کم‌فروشی دارد، یعنی وزن آن کمتر از چیزی است که باید باشد. ترازوی نانوایی هم خراب است و برای ۳ بار توزین یک‌تکه نان ۳ عدد مختلف را نشان می‌دهد. بسته‌بندی نان بدون آنکه مجوز بسته‌بندی داشته باشد، از دیگر تخلف‌های این واحد صنفی است. بازرسان دست‌به‌قلم شده‌اند و درحال تشکیل پرونده برای صاحب نانوایی هستند.
نانوایی پلمب نمی‌شود، البته فعلا. قاضی شعبه سیار تعزیرات حکومتی خراسان‌رضوی تأکید می‌کند: با هماهنگی‌هایی که مدیرکل تعزیرات استان و دادستان مشهد انجام داده‌اند، دستمان برای پلمب بسته نیست، باوجود این به نانوایی آخرین فرصت را می‌دهیم تا تخلف‌های یادشده را رفع کند. در غیر این صورت ۲۴ ساعت دیگر این نانوایی نیمه‌یارانه‌ای واقع‌در بولوار شهید قرنی تعطیل می‌شود.
کیفیت آرد بهانه است
چند نرخی بودن فساد می‌آورد. این پیش‌فرض برای آرد هم می‌تواند صادق باشد. یک‌کیسه آن اگر دولتی باشد، ۳۵ هزار تومان و اگر نیمه‌یارانه‌ای باشد، ۴۹ هزار تومان قیمت می‌خورد. اگر هم از بازار آزاد تهیه شود، باید دست‌کم روی ۹۰ هزار تومان حساب باز کرد. همین شائبه‌ها باعث می‌شود انبار آرد نانوایی دولتی بعدی واقع‌در بولوار هدایت بازرسی شود. تاریخ حمل آرد با موجودی انبار و میزان پخت‌وپز نانوایی می‌خواند. نظافت نانوایی هم پذیرفتنی است، اما هیچ‌کدام از این باید‌های رعایت شده، بازرسان را از بررسی موضوع شکایت از این نانوایی باز نمی‌دارد. «کیفیت پایین نان‌های بربری جایی برای دفاع نگذاشته است.» این‌ها را بازرس اتحادیه می‌گوید. آسمان و ریسمان بافتن خمیرگیر، شاطر و صاحب نانوایی راه به‌جایی نمی‌برد. آن‌ها کیفیت پایین آرد را دلیل نامرغوب‌شدن نان بیان می‌کنند. بازرس اتحادیه زیر بار نمی‌رود و با بیان اینکه نانوایی‌ها مختار به انتخاب کارخانه آرد هستند، می‌گوید: اگر آرد این کارخانه خوب نیست، می‌توانید آن را با آرد کارخانه دیگری که مرغوب است، مخلوط کنید. بحث‌های پینگ‌پنگی میان آن‌ها به یک نتیجه منجر می‌شود، اینکه شیوه خمیرکردن آرد غلط است.
تشکیل پرونده برای این نانوایی پایان کار نیست. قاضی شعبه سیار تعزیرات حکومتی بااشاره به‌مصوبه ستاد تنظیم بازار مشهد می‌گوید که رسیدگی به تخلف‌های نانوایی‌ها با پرونده‌هایی که در روز‌های آینده اطلاع‌رسانی می‌شود، وارد مرحله تازه‌ای خواهد شد.
صحبت‌های بازرسان و پیگیری‌های ما از مسئولان نیز ابعاد دیگری از تخلف‌های را آشکار می‌کند.
نمای دوم
«بیش‌از ۱۲۰ نانوایی بی‌پروانه کسب در مشهد فعالیت می‌کنند و برای دریافت پروانه هم اقدام نکرده‌اند. ما این نمونه‌ها را طبق ماده ۲۸ قانون نظام صنفی به اجرائیات اماکن گزارش داده‌ایم تا آن‌ها را پلمب کند، اما از ابتدای سال حتی یک نانوایی هم پلمب نشده است.»
این‌ها را حسین خدایی، بازرس اتحادیه خبازان، می‌گوید. از آنجایی که قصد نداریم یکه به قاضی برویم، با رئیس اداره نظارت بر اماکن عمومی فرماندهی نیروی انتظامی خراسان‌رضوی تماس می‌گیریم تا این ادعای عجیب را با او در میان بگذاریم و خواستار ارائه توضیح شویم. سرهنگ حسینی بدون آنکه صحبت‌های ما را بشنود، با گفتن یک جمله خداحافظی زودهنگام می‌کند: «اگر آن‌ها ادعایی دارند، مکتوب اعلام کنند تا ما هم به طور کتبی جوابشان را بدهیم.»
ریشه تخلف‌های اینجاست؟
«از ۱۴ آذر که نرخ‌نامه نان اعلام شد، حدود ۱۰ روز شاهد مخالفت برخی واحد‌های صنفی با آن بودیم. سرانجام نرخ‌نامه‌ها ابلاغ و در واحد‌های صنفی نصب شد. براساس گزارش‌ها و شکایت‌های مردمی به سامانه ۱۲۴، آنچه الان با آن مواجه هستیم، کم‌فروشی است. شما بگویید چرا؟»
تا پرونده تخلف یکی از نانوایی‌ها تنظیم شود، بازرس سازمان صمت از بازرس اتحادیه خبازان می‌خواهد به این سؤال جواب بدهد و بگوید چرا سمت‌وسوی تخلف‌های تغییر کرده است؟ خدایی روی نامناسب‌بودن سهمیه آرد نانوایی‌ها انگشت می‌گذارد و می‌گوید: سهمیه آرد برخی نانوایی‌های نیمه‌یارانه‌ای پایین و غیرکارشناسی است. آن‌ها برای تأمین هزینه‌هایشان ناگزیر به ادامه پخت و تهیه آرد از بازار هستند که قیمتی ۲ برابر آرد نیمه‌یارانه‌ای دارد. درنتیجه قیمت تمام‌شده‌شان بالا می‌رود. از طرفی باید نرخ‌نامه را رعایت کنند. دلیل تغییر جهت تخلف‌های به سمت کم‌فروشی این است.
۴ ماه بعد
مرداد امسال با معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت داخلی سازمان صمت خراسان‌رضوی صحبت کردیم و از علی غفوری‌مقدم شنیدیم که قرار است سهمیه آرد نانوایی‌ها بازبینی شود. دلیل بازبینی را این‌طور برایمان شرح داد: سهمیه نانوایی‌های یارانه‌ای مربوط به گذشته‌ها بوده و تغییری نکرده است، اما درباره نانوایی‌های نیمه‌یارانه‌ای، پارسال در مقطعی به‌صورت ناگهانی دستورالعملی به شرکت غله استان ابلاغ و قرار شد تأمین آرد این نانوایی‌ها نیز ازطریق سامانه باشد. به‌دلیل محدودیت زمانی در اجرای طرح، شرکت غله براساس میانگین دریافتی سابق نانوایی‌ها سهمیه درنظر گرفت. اعتراض برخی واحد‌ها و بررسی کارشناسان نشان می‌داد که سهمیه برخی نانوایی‌ها کم و برخی مازاد است. پس از ۴ ماه، دوباره با او تماس می‌گیریم و می‌خواهیم از سرنوشت تعدیل سهمیه نانوایی‌ها در کارگروهی متشکل از شرکت غله، سازمان صمت و اتحادیه بگوید. او با بیان اینکه کارگروه حدود یک‌ماه درگیر تعیین نرخ‌نامه نان بوده و در بازدید‌ها وقفه افتاده است، می‌گوید: کار از سر گرفته شده است. تعداد نانوایی‌ها زیاد است. معلوم نیست چه زمانی بازبینی سهمیه تمام نانوایی‌ها تمام شود و این به موضوع‌هایی مثل صرف زمان اعضای کمیته و اولویت‌های پیش‌بینی‌نشده بستگی دارد.