شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز - شیوع کرونا در کشور در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ ضرر‌های زیادی به بسیاری مشاغل ازجمله هنر و رشته تئاتر وارد کرد. در این دو سال سالن‌ها یا تعطیل بودند یا با نصف ظرفیتشان به فعالیت می‌پرداختند. از اوایل سال ۱۴۰۱ با کاهش روند شیوع کرونا و انجام واکسیناسیون اجرا‌های نمایش کم کم داشت جان می‌گرفت که ناآرامی‌های کشور بار دیگر تماشاخانه‌ها را به تعطیلی کشاند. حالا بیش از یک ماه می‌شود که هیچ گروهی نمایشی را در مشهد روی صحنه نبرده و اجرا‌های عمومی تئاتر تعطیل شده است.
عوامل مختلفی وجود دارد که تئاتر پویای مشهد به این حال و روز افتاده است که از مهترین آن‌ها نبود امکانات تبلیغاتی برای آثار روی صحنه است. در این شرایط نبود فضا‌های مجازی که مهمترین بستر تبلیغات آثار نمایشی بود، کمتر هنرمندی به سمت تولید و اجرا‌های تئاتر در مشهد می‌رود. در این راستا نهاد‌های فرهنگی هنری استان به‌خصوص مدیریت شهر و شهرداری مشهد می‌توانند با تشکیل کارگروهی به رفع این مشکلات بپردازند و هنر جذاب تئاتر دوباره در سبد کالای فرهنگی مردم هنردوست مشهد قرار بگیرد. در ادامه با چهار تن از اهالی تئاتر مشهد درباره تعطیلی اجرا‌های نمایش در این روز‌ها صحبت کرده ایم که پیش روی شماست.
کریم جشنی، بازیگر و کارگردان تئاتر، با اشاره به نبود عرضه و تقاضا برای اجرای نمایش در مشهد، می‌گوید: اجرای برخی نمایش‌ها در تهران شروع شده و مجموعه تئاتر شهر هم قرار است فعالیتش را از سر بگیرد. به تبع این اتفاق شهرستان‌ها نیز به زودی می‌توانند اجراهایشان را آغاز کنند.
به گفته او برای اجرای نمایش درخواست‌هایی وجود دارد، اما تصمیم گیری درباره روی صحنه رفتن نمایش‌ها و مجوزدادن به آن‌ها با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان است و با مساعدشدن اوضاع، مجوز برای اجرا صادر خواهد شد.
جشنی ادامه می‌دهد: در دوران کرونا برای تأمین امنیت سلامت مردم سالن‌های تئاتر تعطیل شدند. اکنون هم برای امنیت اهالی هنرهای نمایشی و تماشاگران، سالن‌ها تعطیل شده اند تا در این وضعیت کسی آسیب نبیند.
این هنرمند بیان می‌کند: ما جشنواره تئاتر استانی و جشنواره تئاتر بسیج هنرمندان را در پیش داریم که می‌تواند به روشن شدن چراغ هنرهای نمایشی در شهر کمک کند و شروعی دوباره برای اجرا‌های قدرتمند تئاتر باشد.
او با بیان اینکه برخی گروه‌های نمایشی اوضاع را برای اجرا مساعد نمی‌دانند، یادآور می‌شود: یکی از امکاناتی که گروه‌های تئاتری برای اطلاع رسانی در دست داشتند، بستر فضای مجازی بود، اما متأسفانه بنا به وضعیت موجود، محدودیت‌هایی برای آن ایجاد شده است. از این رو برخی گروه‌های تئاتری هم صلاح نمی‌دانند تا رفع و رجوع شدن این موضوع، روی صحنه بروند.
جشنی بر ضرورت استفاده از ظرفیت‌های تبلیغاتی دیگر تأکید می‌کند و می‌گوید: فضای تبلیغات شهری که بیشتر در اختیار شهرداری است، می‌تواند در این دوران یاری رسان اهالی هنرهای نمایشی باشد. ما این درخواست را از شهرداری داریم؛ همان طور که پیش از این نیز از طریق انجمن درخواست کرده بودیم تا چند بیلبورد را در اختیار گروه‌های نمایشی قرار دهند.
البته در مقاطع مختلف مدیریت شهری گاهی استرابورد‌های تبلیغاتی خود را در اختیار اهالی تئاتر گذاشته است.
به گفته او برای اینکه اجرا‌های نمایشی دوباره احیا شوند، باید همه نهاد‌ها و دستگاه‌ها کمک کنند. برای مثال پنل‌های پیامکی و فضا‌های تبلیغاتی خود را در اختیار گروه‌های تئاتر قرار دهند.
این هنرمند که باور دارد اوضاع به همین صورت نخواهند ماند، بیان می‌کند: امیدوارم خدمات اینترنت و اپلیکیشن‌های قدیمی یا اپلیکیشن‌هایی که می‌تواند جایگزین آن‌ها شود، به زودی در اختیار مردم قرار گیرد تا آن‌ها بتوانند اخبار اجرا‌های شهر و استان را دریافت کنند.
جشنی درباره ضرورت تعامل تماشاخانه داران برای گروه‌های نمایشی در این ایام می‌گوید: مدیران تماشاخانه‌های شهر جزو خانواده تئاتر هستند و اوضاع را درک می‌کنند، ولی آن‌ها هم برای مجموعه شان هزینه کرده اند و مجبورند برای گذراندن امورشان مبلغی دریافت کنند.
به گفته او تماشاخانه داران می‌توانند باتوجه به وضعیت خاص موجود با اعضای خانواده شان تعاملات بیشتری داشته باشند و به رفع بحرانی که برای تئاتر در این مدت ایجاده شده است، کمک کنند.
البته بازهم نهاد‌ها و دستگاه‌های فرهنگی و هنری استان باید از اهالی تئاتر حمایت کنند. چون حتی زمانی که محدودیت فضای مجازی به خصوص اینستاگرام وجود نداشت، شاهد مشکلاتی در جذب مخاطب بودیم.
به نظر جشنی دستگاه‌های متولی می‌توانند اصول و قواعدی تصویب و به اصحاب نمایش کمک کنند. مثلا برای اجرا‌هایی مناسبتی یا نمایش‌هایی که موضوعی مرتبط با سازمانشان دارند، بلیت بخرند و به خانواده‌ها و کارکنانشان هدیه کنند تا بتوانیم تئاتر پویاتری داشته باشیم.
او با تأکید بر ضرورت موضوع بندی کردن نمایش‌ها بیان می‌کند: نمایش بهترین ابزار و تریبون برای انتقال مفاهیم است، به شکلی که در ذهن مخاطبان می‌ماند و در حافظه بلندمدت آن‌ها تثبیت می‌شود.
یاسر عودی، مدیر پردیس تئاتر مستقل، تعطیلی تماشاخانه‌ها و اجرا‌های نمایش را اتفاقی اسف بار می‌داند و می‌گوید: هر اتفاقی در جامعه ما رخ می‌دهد، اولین حرفه و شغلی که تعطیل می‌شود، هنر و سینما و تئاتر است؛ موضوعی که نشان می‌دهد هیچ فکر و برنامه ریزی صحیحی در این حوزه وجود ندارد. به گفته او وضع معیشتی و اقتصادی مردم به گونه‌ای است که هنر اولویت نهم و دهم آن‌ها شده است. عودی درباره صدور مجوز برای نمایش‌ها در این دوران می‌گوید: به ما درباره اجرانشدن تئاتر‌ها مطلبی ابلاغ نشده است و اگر گروهی متقاضی باشد، می‌تواند به روی صحنه برود.
مدیر پردیس تئاتر مستقل نیز یکی از علت‌های اجرانداشتن گروه‌ها را محدودشدن فضای مجازی می‌داند و بیان می‌کند: اکنون گروه‌ها از چه بستر تبلیغاتی می‌توانند استفاده کنند؟ در این وضعیت برای تبلیغات باید به روش‌های سی سال پیش برگردیم. البته این موضوع شاید سومین یا چهارمین دلیل برای روی صحنه نرفتن نمایش‌ها باشد و حال وروز مردم و خود اهالی تئاتر بیشتر در این اتفاق مؤثر بوده است. از این رو نمی‌دانم تبلیغات شهری می‌تواند در آغاز اجرا‌های نمایش مؤثر باشد یا نه و بایددرباره این موضوع فکر کرد.
او درباره تعامل تماشاخانه داران و گروه‌های تئاتری می‌گوید: مبنای ما همکاری با گروه‌های نمایشی است و درباره مسائل مالی با آن‌ها تعامل می‌کنیم. مثلا اگر گروهی وضع اقتصادی خوبی ندارد، می‌تواند در پردیس تئاتر مستقل تمرین کند.
عودی با اشاره به فعال بودن آموزشگاه پردیس تئاتر مستقل بیان می‌کند: یکی از تولیدات پردیس تئاتر مستقل قرار بود از ششم مهر روی صحنه برود، ولی با وضع پیش آمده تصمیم گرفتیم فقط یک اجرا برای خانواده هنرجو‌ها داشته باشیم تا بعد ببینیم چه زمانی امکان اجرای عمومی فراهم می‌شود.
او ادامه می‌دهد: ما برای تولیدی که در پردیس تئاتر مستقل داشتیم، حدود ۶۰ میلیون تومان هزینه کردیم و اگر بخواهیم رایگان آن را روی صحنه ببریم، به طور کامل ضرر کرده ایم.
مدیر پردیس تئاتر مستقل که از حمایت مسئولان ناامید است، بیان می‌کند: در دوران کرونا و دیگر وقایع متوجه شدیم اتفاق خیری از سوی دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای هنر رخ نمی‌دهد.
علی رواندل، بازیگر تئاتر، نیز یکی از دلایل اصلی تعطیلی اجرا‌های نمایش را محدودیت ایجادشده برای فضای مجازی می‌داند و می‌گوید: با محدودیت‌های ایجادشده برای اینترنت و فضای مجازی، بخش اساسی کار گروه‌های تئاتری که ارائه کالای فرهنگی به مصرف کننده است، مختل شده است؛ بنابراین تولیدکردن در این وضعیت و با توجه به هزینه‌های زیادی که به گروه‌ها تحمیل می‌شود، معنایی ندارد. به نظر او تبلیغات یکی از عناصر مهم ارائه کار فرهنگی و تئاتر است که اکنون مختل شده است.
رواندل درباره تأثیر تبلیغات شهری در این وضعیت بیان می‌کند: تبلیغات شهری باید در اختیار اهالی تئاتر قرار بگیرد، ولی این اتفاق رخ نمی‌دهد. در گذشته هم زمانی که گروه‌ها می‌خواستند از تبلیغات شهری استفاده کنند، درنهایت دو یا سه رول آپ در اختیار آن‌ها قرار می‌گرفت که آن‌چنان در جذب مخاطب تأثیرگذار نبود. به گفته این بازیگر، تبلیغات شهری زمانی تأثیرگذار خواهد بود که مردم بر سر هر چهارراه و میدانی تبلیغ اجرا‌ها را ببینند.
او با مقایسه تبلیغات در شهر و فضای مجازی، بیان می‌کند: فضای مجازی در چند سال گذشته در جذب مخاطب بسیار تأثیرگذار بوده است.
چون در این فضا گروه‌ها می‌توانند از زوایای مختلف آثارشان را به مخاطبان ارائه و معرفی کنند. به نظر من این روش بیشتر از نصب یک بنر و عکس در شهر تأثیرگذار است.
رواندل با اشاره به اینکه تئاتر هنری پویاست، یادآور می‌شود: ما نمی‌توانیم بگوییم، چون فضای مجازی مشکل پیدا کرده است، دیگر نمی‌توان فعالیت کرد. بی شک راهکاری پیدا می‌شود تا دوباره گروه‌ها بتوانند با تماشاگران ارتباط برقرار کنند.
این هنرمند درباره تبلیغ نمایش‌ها توسط خود تماشاگران نیز تصریح می‌کند: هر مخاطبی که به تماشای نمایش می‌نشیند، یک عامل تبلیغاتی بالقوه به شمار می‌رود که می‌تواند مخاطبان دیگر را به دیدن یا ندیدن آن اثر تشویق کند.
رواندل درباره تعامل تماشاخانه داران با گروه‌های تئاتری نیز می‌گوید: اداره تماشاخانه‌های خصوصی هزینه سنگینی دارد و اینکه به آن‌ها بگوییم مجانی یا نیمه بها سالن‌ها را در اختیار گروه‌ها قرار دهند، خودخواهی است، ولی تماشاخانه داران هم می‌توانند ارقام منصفانه‌ای برای اجاره سالن هایشان در نظر بگیرند.
او تأکید می‌کند: مدیریت فرهنگی همیشه باید تحلیلی از وضعیت موجود داشته باشد تا بتواند به گروه‌ها برای عبور از چالشی که با آن روبه رو هستند، کمک کند. مثلا سازمان‌های فرهنگی می‌توانند امکاناتی را که در اختیارشان است، در اختیار اهالی تئاتر قرار دهند.
محمد جهان پا، بازیگر و کارگردان تئاتر، نیز پیش از این در گفتگو با شهرآرا درباره تعطیلی فعالیت های نمایشی نکاتی را گفته بود که جا دارد دوباره برخی از آن‌ها را مرور کنیم. جهان پا با اشاره به نبود بستر تبلیغات مناسب برای اجرا‌های تئاتر بیان کرده بود: شاید برخی افراد فکر می‌کنند با توجه به وضع کنونی جامعه، خانواده‌ها صلاح نمی‌دانند شب فرزندانشان بیرون از خانه باشند و به تماشای تئاتر بنشینند.
عده‌ای هم شاید می‌گویند مردم اصلا دل و دماغی ندارند به سالن‌های نمایش بیایند. این موارد همه حاصل ذهن‌های پیش بینی کننده است، اما مطمئن باشید اگر بستر اینستاگرام را که برای تبلیغات استفاده می‌شد، از دست نداده بودیم، اکنون جریان اجرای نمایش وجود داشت. به نظر او اکنون فراهم کردن یک بستر تبلیغاتی مناسب مهمترین کاری است که شهرداری می‌تواند انجام دهد. مثلا دست کم پنج یا شش رول آپ در اختیار گروه‌ها قرار دهد و در حوزه اطلاع رسانی و تبلیغات به آن‌ها کمک کند.
جهان پا با تأکید بر ضرورت همدلی هنرمندان نیز پیشنهاد داده بود: در وضع کنونی «سالن دار» و «گروه نمایشی» باید با یکدیگر تعامل کنند. مثلا سالن دار به جای امضای قرارداد‌های دوهفته‌ای یا یک ماهه به گروه اجازه دهد اجراهایش را شروع کند. سپس اگر دیدند جریان بلیت فروشی برای آن نمایش راه افتاده است، در بحث مالی باهم به توافق برسند.