صلح و توسعه از دستاورد‌های پیشرفت علم در جمهوری اسلامی ایران است.
روز جهانی «علم در خدمت صلح و توسعه» را نخستین بار، سازمان جهانی یونسکو در سال۱۹۹۹ میلادی در نشست بوداپست مجارستان، نام گذاری کرد.
هدف از این نام گذاری، ایجاد بستر و فضای مناسب گفتمان، پیرامون تأثیر علم، فناوری و نوآوری بر زندگی روزمره مردم، صلح و توسعه و معرفی برخی موقعیت‌های جدید بود که موجب ارتقای کیفیت عمومی زندگی می‌شود.
آنچه این روز، یادآور آن است، این است که علم امروزه بیش از پیش با زندگی روزمره مردم عجین شده است. افزایش تعداد دانشجویان در مراکز آموزشی و پژوهشی، افزایش کتاب‌ها و نشریات علمی، راهیابی محتوای علمی به تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی، مهر تأییدی بر این موضوع است.
علم در خدمت توسعه پایدار، نکته دیگری به شمار می‌رود که در این نام گذاری بر آن تأکید می‌شود. نکته مد نظر دیگر در این حوزه، این است که پیشرفت علم نباید انحصاری باشد، خاصیت انباشتگی علم ایجاب می‌کند که در خدمت همه باشد، موجب صلح و توسعه پایدار شود و جهان بهتری را برای آیندگان رقم بزند.
شتاب تولید علم در جمهوری اسلامی ایران نیز در مقایسه با کشور‌های هم تراز در سال‌های گذشته، بسیار بالا ارزیابی می‌شود؛ به طوری که امروز با گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب، جهشی بزرگ در حوزه علم و فناوری و پژوهش در کشور ایجاد شده است و قله‌های افتخاری که تا پیش از این، در انحصار چند کشور پیشرفته بود، در تصرف جوانان نخبه و انقلابی ایران اسلامی است.
مردم ایران سال‌ها ست که با اراده و خودباوری توانسته اند پرچم ایران را بالا نگه دارند. پیشرفت‌های علمی و دستیابی جمهوری اسلامی به برخی از فناوری‌های نوین در سال‌های اخیر، غربی‌ها را به شدت نگران کرده و موجب تشدید فشارها، کارشکنی‌ها و تحریم‌ها به بهانه‌های مختلف شده است.
ارتقای سطح علمی جامعه، افزایش نرخ باسوادی، رشد مراکز علمی مدارس و دانشگاه‌ها و رشد تعداد دانشجویان در رشته‌های مختلف علمی، رتبه برتر ایران در تعداد مقالات و ارجاعات علمی و ثبت اختراعات و برتری در فناوری نانو، هسته ای، هوا و فضا، پزشکی، لیزر و سلول‌های بنیادی از جمله دستاورد‌های مهم علمی و فناوری انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.
تعداد دانشگاه‌های کشور که پیش از انقلاب حدود ۱۵ واحد بود، امروز به بیش از ۲ هزار و ۶۴۰ واحد رسیده است. همچنین تعداد مدارس که پیش از انقلاب حدود ۴۷ هزار واحد بود، با رشد حدود پنج برابری، به ۲۲۰ هزار مدرسه رسیده است.
تولید علم و انتشار مقالات علمی در رتبه بندی‌های گزارش شده از مراجع خارجی نشان می‌دهد ایران بر اساس تعداد انتشارات علمی در جمع بیست کشور برتر جهان است.
از نگاه رهبر معظم انقلاب نیز پیشرفت علمی، پایه و لازمه قطعی پیشرفت همه جانبه و اقتدار یک ملت است و فقط با دستیابی به قدرت و اقتدار است که می‌توان از هویت و حیثیت و استقلال و عزت یک ملت در مقابل زورگویان و مستکبران حفاظت و منافع ملی را حفظ کرد.
در این زمینه رهبر معظم انقلاب در برهه‌های مختلف در سخنانشان درباره جایگاه علم در توسعه و پیشرفت کشور، خاطرنشان کرده‌اند:
- علم و دست برتر علمی، راز پیشرفت هر کشوری در اقتدار اقتصادی، سیاسی، نظامی و روحیه‌ای است. (آبان ١٣٨۴)
- علم باید با اخلاق و ایمان همراه شود تا ما به همان چاله‌ای نیفتیم که غرب در آن افتاد. (شهریور١٣٨۵)
- ما باید به آنجا برسیم که اگر در اکناف عالم یک پژوهشگر، یک دانشمند، بخواهد به فلان نظریه علمی یا نظریه فلسفی دست پیدا کند، ناچار باشد زبان فارسی را یاد بگیرد. (اردیبهشت ١٣٨۴)
- هدف پژوهش دو چیز است: یکی رسیدن به مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان علم و فناوری، دوم حل مسائل کنونی و آینده کشور. (خرداد١٣٩٧)
ایران رتبه اول علمی (تعداد مقالات) در منطقه و رتبه شانزدهم را در جهان داراست؛ در حالی که تا قبل از انقلاب اسلامی در رتبه بندی مجلات بین المللی هیچ جایگاهی نداشت. بنابراین، سهم ایران در تولید علم جهانی از یک صدم درصد در سال ۱۳۵۷، به ۲/۱۶ درصد رسیده است. افزایش ۱۸۰ برابری سهم ایران در تولید علم دنیا و رشد ۵۵ برابری آمار تولید مقاله توسط محققان ایرانی طی سالیان بعد از پیروزی انقلاب، نشان دهنده رشد چشم گیر این درخت تنومند است.
همین رشد چشم گیر تولیدات علمی است که نشریه نیوساینتیست بر اساس آن گزارش داده است: ایران دارای سریع‌ترین نرخ رشد علمی و از پیشروترین کشور‌های جهان در تولیدات علمی است.
انقلاب اسلامی ایران به برکت خون شهدا و با تکیه بر استعداد و توان جوانان برومند این آب و خاک، توانسته است زمینه رشد و شکوفایی حداکثری در همه حوزه‌ها از جمله علوم مختلف را برای فرزندان توانمند این سرزمین، فراهم کند.
با کمی تدبر و تحقیق به این نتیجه دست می‌یابیم که وطن برای پیشرفت و توسعه و اقتدار و صلح و امنیت، نیازمند «جمهوری اسلامی ایران» است؛ نه یک کلمه کمتر و نه بیشتر.