حقوق طبیعی یکدیگر را  رعایت کنیم

حق الناس همان گونه که از نامش پیداست، حقی از مردم است که بر گردن دیگرمردمان قرار می‌گیرد. حق الناس اگر به هر نحوی زایل شود، زایل کننده آن ضامن است و آن حق بر گردنش ثابت می‌ماند. هر انسانی حقی طبیعی دارد و اگر به هر نحوی آن حق زایل شود، حق الناس مستقر شده است.

مثلا هر انسانی حق دارد هر جنسی را که مایل است، بخرد. اگر فروشنده به هر دلیلی مانع از خرید شود یا به جای آن با هر شکلی که فرد راضی نباشد، جنسی دیگر را بفروشد، در این صورت حقی از آن فرد بر گردنش مانده است. هر فردی حق دارد با وسیله نقلیه هوایی یا ریلی و زمینی به موقع حرکت کند و به موقع به مقصد برسد. چنانچه این حق بدون دلیل و عذری به تأخیر بیفتد، حق الناس محقق شده است. زیرا حق طبیعی فرد در این مورد و موارد مشابه زایل شده است.

پیاده رو خیابان اگر به هر شکلی مسدود شود و به اصطلاح سد معبر ایجاد شود، این عمل حق الناس است. موارد دیگری مانند حق آسایش مردم چنانچه بدون دلیل و عمدی زایل شود، حق کسب، حق مردم در خمس و زکات و غیر از این موارد وجود دارد که تجاوز از این حدود و سلب آن حق الناس را ثابت می‌گرداند.

حتی در اموری که عده‌ای از عقلا قوانینی را در هر زمینه‌ای وضع کرده اند که موجب آرامش و آسایش مردم باشد، مانند قوانین راهنمایی ورانندگی یا قوانین شهری و شهرداری و غیر این موارد، تجاوز از این قانون‌ها و رعایت نکردن آن موجب ظهور حق الناس خواهد شد.

در قرآن کریم امر به توبه چندین بار ذکر شده است. مانند آیه شریفه الهی که‌ می‌فرماید: «توبه و بازگشت به خداوند متعال فقط از یک راه محقق می‌شود و آن مربوط به کسانی است که معصیت و عمل بدی را از روی جهالت مرتکب می‌شوند، سپس بی درنگ توبه‌ می‌کنند. این گونه افراد کسانی هستند که خداوند توبه شان را‌ می‌پذیرد.» (نساء/ ۱۷)

براساس آیه شریفه بعدی، توبه برای دو قشر پذیرفته نیست؛ کسانی که معصیت و گناهی را مرتکب می‌شوند (هرچند از روی جهالت باشد)، اما توبه را تا زمان مرگ به تأخیر می‌اندازند و در آن زمان می‌گویند اکنون توبه‌ می‌کنیم؛ و نیز کسانی که در حالت کفر و نپذیرفتن ایمان بمیرند. این افراد توبه شان پذیرفته نیست. (نساء/ ۱۸)

در این آیات سخن از مواردی است که به حق ا... مربوط است، اما در آیات الهی دیده نشده است که حق الناسی محقق شده باشد و با توبه بتوان آن را جبران کرد. حق الناس اگر به گردن کسی ثابت شود، توبه پذیر نیست و باید رضایت حاصل شود یا به نحوی مطلوب جبران شود. اما اگر حق الناس زیاد باشد، جبرانش بسیار دشوار است.

البته علما و مجتهدان دین راه حل‌هایی ذکر کرده اند و هرکسی باید به مرجع دینی خودش مراجعه و استفتا کند.

برخی رفتار‌های اجتماعی و اقتصادی یا فرهنگی چنانچه موجب زایل شدن حقی از مردم شود، حق الناس بر گردن فاعل آنان خواهد بود و تا این موارد جبران نشود و رضایت گرفته نشود، همچنان ذمه انسان درگیر و ضامن خواهد بود.