محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ هم استادی دانشگاه را در کارنامه کاری‌اش دارد و هم سابقه خدمت در حوزه‌های ستادی استانداری. نایب‌رئیس فعلی کمیسیون فرهنگی پارلمان شهری مشهد از کلاس‌های آکادمیک تا ساختمان معروف خیابان بهار تا راهیابی‌اش به تالار شهر مشهد حرف برای گفتن دارد. مهدی ناصحی چهل‌‌ودو‌ساله، در نخستین گام پارلمان‌نشینی، بر کرسی نایب‌رئیسی شورا هم تکیه زد و یک‌سالی در قامت یکی از اعضای هیئت‌رئیسه، مشق دموکراسی کرد. هرچند رد‌و‌نشانش در شش کمیسیون تخصصی شورای شهر دیده می‌شود، بیشتر هم‌و‌غمش مسائل فرهنگی است؛ همان موضوعی که بیشتر هم دوست دارد درباره‌اش صحبت کند.
مهم ترین وجه تمایز شورای پنجم با ششم، وجه فرهنگی است. ثبات نداشتن مدیریت، تفاوت نگاه در شاخص های فرهنگی که مدنظر شورای ائتلاف با اصلاح طلبان بود، باعث شد با نگاه خاصی وارد مدیریت شهری شویم. از همان روزهای اول درباره شاخص ها و اولویت های اساسی که باید به آن توجه شود مشخص و بررسی های بسیاری انجام شد. قرارمان با معاونت فرهنگی این بود که مسائل فرهنگی در شهر مشهد به ویژه در اکران های شهری و مناسبت ها باید مردم مدار شود و شهرداری پشتیبان اقدامات باشد.
اولویت ها ی سازمان فرهنگی شهرداری از نظر شما به چه تغییراتی نیاز دارد؟
با این نگاه که شهرداری قلک باشد و همه کارهای فرهنگی را مدیریت کند، مخالف هستیم. مدیریت شهری در چارچوب وظایف خودش باید کارهایی انجام دهد، در همین راستا قرار شد شهرداری از موضع هزینه کرد صرف خارج و وارد حوزه سیاست گذاری و راهبری شود تا مردم و تشکل‌ها وارد عمل شوند .
شورای شهر مشهد در مسائل فرهنگی چه نقشی برای تشکل ها قائل است؟
مهم ترین رویکرد ما این است که شهرداری یک گام در حوزه فرهنگی عقب برود و مردم امور را به عهده بگیرند. هدف از شعار مسجدمحوری تبدیل مسجد به کانونی برای اجتماع مردم و تشکل های مردمی. تاکنون برای تقویت تشکل های مردمی، کارهای بسیاری انجام شده است، حتی در اکران های ماه محرم، کار را به همین تشکل ها سپردیم. کمیسیون های بانوان و خانواده و ورزش و جوانان اصلا به این منظور در شورای شهر تشکیل شد که مشارکت مردم و تشکل ها در این حوزه های تخصصی افزایش پیدا کند.
مشهد مشکلات اجتماعی بسیاری دارد؛ از معتادان متجاهر گرفته تا کودکان کار و... . برنامه شورای ششم برای حل این مسائل مهم چه بوده است؟
باید صفات حضرت رضا(ع) را در شهرمشهد الرضا(ع) تسری بدهیم؛ یکی از صفات مهم ایشان، رأفت است و باید مسائل اجتماعی را با این نگاه حل وفصل کنیم. شورای شهر مصوب کرد که قرارگاه اجتماعی تشکیل و این مسائل احصا شود تا برای آن ها راه حل و راهکار پیدا کنیم. موضوع معتادان متجاهر، کودکان کار، طلاق، بازمانده از تحصیل و... از معضلاتی است که باید برای رفع آن اقدام می کردیم و تا امروز هم کارهایی انجام شده است. مهم ترین تغییر رویکردی که اتفاق افتاد، این بود که شهرداری به جایگاه خودش برگشت و اینکه شهرداری پولی برای برنامه ای فرهنگی خرج کند و ما بِازای معنوی آن را دریافت نکند، تمام شد.
نخستین برنامه احیای دوباره معاونت فرهنگی بود؛ چون رسیدگی به بخشی از امور از طریق سازمان، ممکن نبود. پیگیری هایی برای این موضوع صورت گرفت و منتظر یم که وزارت کشور، آن را ابلاغ کند. اما فعالیت های فرهنگی راهبردی به زمان و فرایندی نیاز دارد که زمان بر است و امیدواریم برنامه ریزی ها درقالب باشگاه های مخاطب محور، واگذاری فرهنگ سراها به مناطق و... به جمع بندی خوبی برسد و از اواسط سال دوم مدیریت شهری میوه این اقدامات را برداشت کنیم.
روزهای نخستینی که رئیس سازمان فرهنگی انتخاب شد، تقاضا کردیم که تعداد مخاطبان برنامه های فرهنگی افزایش یابد؛ در برنامه های فرهنگی هزار نفر مخاطب کافی نیست، بلکه تعداد مخاطبان در هر برنامه باید به 500هزار نفر و بیشتر برسد. در همین راستا پیشنهاد ایجاد باشگاه های مخاطب محور در رده های مختلف سنی و مبتنی بر مسائلی که با آن مواجه هستیم، مطرح شد. این الگو برای اولین بار است که در کشور اجرا می شود. بنابراین نگاه ما به موضوعات، نگاه جامع فرهنگی و اجتماعی است. کار با گروه های مختلف سنی شروع شده است و امیدواریم با شناسایی مسائل دقیق گروه های سنی و جذب مشارکت مردم، بتوانیم شاخص های فرهنگی را در این حوزه ها ارتقا بدهیم.
هدف ما از راه اندازی این باشگاه ها، افزایش مشارکت شهروندان در شهر، ارتقای فرهنگ شهرنشینی و حسن هم جواری و احساس رضایت و تعلق از زندگی در شهر امام رضا(ع) است که باید بیشتر شود و مردم درقبال اعمالی که در شهر انجام می دهند، مسئولانه برخورد کنند.
مؤلفه هایی که برای جهان شهر نیاز است، در مشهد وجود دارد؛ اما امروز بحث بر سر نحوه مدیریت و برنامه ریزی است. شهرداری مأمور شده است که برای تحقق شعار جهان شهر بودن مشهد، برنامه ارائه کند و ما به دنبال دیپلماسی شهری و خواهرخواندگی شهرها هستیم. همچنین می کوشیم که اجلاس های تخصصی جهانی را در مشهد برگزار کنیم و امیدواریم مصوبه ایجاد دبیرخانه کلان شهرهای عضو شانگهای دنبال شود. هدف ما این است که مشهد هاب دیپلماسی و ارتباطات منطقه ای شود. این روزها شهرداری به دنبال مقدمات برگزاری اجلاس زنان تأثیرگذار جهان است.
یکی از برندهای مشهد استقبال از بهار است که در 15 سال گذشته، برای ترویج و ارتقای آن بسیار تلاش شده است. مردم انتظار دارند اقدامات مرتبط با نوروز در بهترین سطح انجام شود؛ در این راستا سال گذشته با مشارکت هنرمندان، جشنواره ای بین المللی طراحی شد و هنرمندان آثارشان را ارائه کردند. مهم ترین تغییری که جشنواره امسال دارد، این است که به سمت سفارش آثار خواهیم رفت و هنرمندان با محتوای موردنظر ما کار تولید خواهند کرد. بین المللی کردن این موضوع هم یکی از مطالبات ما از حوزه مسئول در این عرصه است و این اتفاق رقم خواهد خورد.
معاونت فرهنگی و معاونت خدمات شهری را مأمور کردیم که رویدادهایی برای ماندگاری زائر درنظر بگیرند. سایت پرنده نگری وکیل آباد، موزه های مختلفی که در شهر وجود دارد و... می توانند به اندازه نصف روز، حضور زائر در مشهد را افزایش دهند. یکی از برنامه های اصلی شورا در این زمینه، ساخت شهر بازی بزرگ در مشهد است که اسناد آن رونمایی شده است و در حال جذب سرمایه گذار برای آن هستیم. از طرف دیگر، به دنبال برگزاری رویدادهای چند رسانه ای برای ارتقای تعداد روزهای ماندگاری زائر هستیم.
یکی از دلایلی که زائران و مسافران به مشهد مراجعه می کنند، برای درمان است؛ چون مشهد یکی از قطب های مهم سلامت در کشور است. توریسم درمانی جزو اولویت های اساسی ماست و با دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم مذاکره کرده ایم تا سایت هفت حوض به توریسم درمانی اختصاص پیدا کند. این ماجرا بسیار برای مشهد مهم است و می تواند جایگاه ما را در منطقه ارتقا دهد.
تشکیل کمیسیون ورزش و جوانان برای رفع مشکلی مثل کمبود سرانه های ورزشی بود و بخشی از هرجلسه کمیسیون به موضوع ارتقای سرانه خدمات ورزشی در حاشیه شهر اختصاص دارد، اما یکی از مشکلات بزرگ ما در آن بافت تملک زمین است. رویکرد اساسی ما ارتقای این سرانه هاست و در برنامه عملیاتی هم این موضوع هدف گذاری شده است. در یک سال اخیر، اتفاقات خوبی در حاشیه شهر رخ داد و پارک ها و فضاهای ورزشی خوبی احداث شده است ولی شهرداری توان برطرف کردن این نیازها در کوتاه مدت ندارد. قول می دهیم که سرانه های خدماتی شهر را مثل فضای ورزشی و سبز و... در این مدت تا سطح شایان توجهی ارتقا دهیم.
برنامه ریزی‌ها برای افزایش سرانه خدماتی در حاشیه شهر مشهد انجام شده است. در بودجه سال ۱۴۰۱ شهرداری مشهد نزدیک به ۴۸ درصد از بودجه به این مناطق اختصاص پیدا کرده است و ۵۰ درصد از بودجه عمومی را هم به حاشیه شهر داده ایم، درحالی که ۳۰ درصد از مساحت شهر مشهد، شهر حاشیه است.
سیاست راهبردی اولیه شورای ششم، تمرکز بر نقطه کانونی شهر که همان حرم امام رضا (ع) است، تعیین شده. نتیجه سیاست‌های گذشته باعث شده حرم مطهر رضوی به حاشیه شهر برده شود. زمین‌های خوبی در شرق مشهد هست که می‌توان با رویکرد شورای ششم، آن را به شهر اضافه کرد. قرار است در گام اول و با هماهنگی آستان قدس رضوی که بزرگ مالک اراضی شرق شهر است، حدود ۶۰۰ هکتار در فاز اول به شهر اضافه شود.
البته این فرایندی طولانی مدت است؛ چون باید زیرساخت های شهری در آنجا فراهم شود تا تمایل مردم به اسکان در آن منطقه تقویت و زیاد شود. امیدواریم بتوانیم محور مصلی را تکمیل و تقویت کنیم و این محور را تا کمربندی ادامه بدهیم تا مسیر تشرف تغییر کند و با رقم خوردن این اتفاق، توسعه به شرق رقم خواهد خورد. مجموع امکاناتی که به مناطق شرقی شهر تخصیص می دهیم، با این هدف است که تمایل مردم به سکونت در شرق شهر بیشتر شود.
اگر سرانه های خدماتی را ارتقا بدهیم و ملاحظاتی در حد تملک و مقیاس زمین داشته باشیم، این اتفاق نخواهد افتاد. کسانی هم که درحال طراحی این موضوع هستند، این مسئله را در نظر خواهند گرفت.
هر قانونی از بی قانونی بهتر است؛ مدیریت شهری و به این دلیل که با موضوعات خردتری در ارتباط است، به این قانون انتقاد‌هایی دارد. با این همه، اتفاقات خوبی که در مشهد افتاد، تصویب طرح‌های تفصیلی بود و ما به این دلیل در کشور کم مسئله‌ترین شهر هستیم. چون براساس ماده ۱۷ قانون درآمدهای پایدار هرکسی که فراتر از طرح‌های تفصیلی بخواهد خدماتی ارائه کند، مستحق مجازات کیفری است.
موضوع ساخت وسازها و درآمدها تابعی از شرایط کشور است. درصد شایان توجهی از درآمد شهرداری ناشی از ساخت وساز است. البته این قانون درمجموع فرصت های خوبی دراختیار ما قرار می دهد و شهرداری را مکلف کرده ایم که زمینه های جدید درآمدزایی را احصا و ارائه کند.شهرداری در همه حوزه ها مکلف است که یک پیوست درآمدزایی برای خدماتی که ارائه می کند، داشته باشد. زمین های بسیاری دراختیار شهرداری است که قابلیت فراوری دارد و می توان از آن ها به شکل های مختلف بهره برداری کرد.
معتقدیم معماری اسلامی داریم و شاخص های آن هم احصا شده است. معماری یعنی تولید فضا و صرفا به نما اکتفا نمی کند و باید در ایجاد فضاهای درونی هم قواعد و مقرراتی برای ارتقای سطح معماری درنظر باشد و این موضوع بیشتر فرهنگی است تا چیز دیگر. در گام نخست، جلساتی برای متخصصان برگزار و مسئله برای آن ها روشن شد. با این همه، نما برای مدیریت شهری به قول معروف دم دست تر است و ضوابط دیگر شهرها را بررسی و مطالعه کردیم و درحال جانمایی ضوابط سیما و منظر در طرح های تفصیلی هستیم.
هویت لزوما ساختمان و بافت نیست، هویت یعنی تصوری که مردم از محل زندگی خود و شهرشان دارند. مشهد موزائیکی از افراد با فرهنگ ها و حتی شهرهای متفاوت است. رویکرد اساسی که در کمیسیون معماری و شهرسازی حفظ المان های تاریخی و هویتی مشهدبود، در کنار آن ها نماد و المان های هویتی دیگری ایجاد واحساس تعلق مردم مشهد به شهر بیشتر از قبل شود. یکی دیگر از ابعاد هویتی مهم شهر مشهد، مضجع شریف و نورانی حضرت رضا(ع) است که روی این موضوع کار می کنیم. مفاخر شهر و ظرفیت های قهرمانی که در اینجا وجود دارند، از دیگر مسائل هویتی خوب مشهد هستند که مدیریت شهری برای آن برنامه دارد. علما و استادانی که در این شهر حضور داشته اند و دارند، بخشی از هویت مشهد هستند و البته به موضوعاتی مثل اماکن تاریخی نیز در حوزه هویت شهر باید توجه کرد.
در مشهد بافت تاریخی نداریم و آنچه موجود است، لکه تاریخی شناخته می شود که در حال احصا و بازسازی و نگهداری آن ها هستیم. بافت پیرامونی حرم امام رضا(ع) به دلیل طرح هایی که قبلا اجرا شده، آسیب جدی دیده است ولی تلاش می کنیم همین حداقل هایی را که باقی مانده است، حفظ کنیم. یک نمونه از تلاش های شورا و شهرداری مربوط به ترمیم سرای عزیزا...اف و مرمت آن است. مهم ترین عنصر هویتی این شهر، آدم های آن هستند. زبان و لهجه مشهدی، رفتارهای اجتماعی و مناسباتی که در مشهد جریان دارد، جزو اولویت های هویتی ماست و برنامه های خوبی در این حوزه داریم.
نظام شورایی مبتنی‌بر تضارب آرا و فرصتی خوب است. ما در مبانی با هم اشتراک داریم ولی در امور مختلف و به‌ویژه در مباحث اجرایی باهم تفاوت دیدگاه داریم و توصیه شده است که این اتفاق رقم بخورد تا فکرهای مختلف شنیده شود و این موضوع موجب ارتقای سطح فعالیت‌ها خواهد شد. این یک فرصت بزرگ برای شورای ششم است.
شورای ششم نقطه قوتی دارد که گاهی به ضعف تبدیل می‌شود. این دوره، اولین‌باری است که ۱۲نفر از ۱۵عضو آن، سابقه فعالیت در شهرداری را دارند. این فرصت بسیار مهمی است برای شهر است، چون شناخت خوبی از موضوعات وجود دارد. این مسئله نقطه تهدید هم هست و همین اشراف دوستان باعث می‌شود که گاهی شورای شهر درگیر مسائل جزئی شده و از مسائل راهبردی دور شود. از نظر من، این بزرگ‌ترین تهدید شورای ششم است که تلاش می‌کنیم و به این جمع‌بندی می‌رسیم که به جزئیات نپردازند.
ما برای هر کیلومتر قطار شهری باید ۱۵۰۰میلیارد تومان هزینه کنیم، درحالی‌که تمام بودجه‌ای که برای پروژه‌های زودبازده در فاز دوم تصویب شده، حدود ۱۳۰۰میلیارد تومان است. اجرای پروژه‌های زودبازده، ایده بسیار خوبی بود که اتفاق افتاد و مشارکت مردم را در تعریف و اجرای پروژه‌ها رقم زد. من مخالف این حرف هستم که زودبازده‌ها مانع از اجرای کلانپروژهها در شهر می‌شود. پروژه‌های بزرگ شهری در جریان است و درحال طراحی و اجرای آن‌ها هستیم.