علیرضا ظهیری | شهرآرانیوز؛ منطقه ۲ شهری مشهد با مساحت بیش‌از ۳ هزارو ۵۴۰ هکتار و جمعیت حدود ۷۰۰ هزار‌نفر، بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین منطقه شهری بین ۱۳مناطق شهری مشهد محسوب می‌شود و جمعیت آن از استان سمنان نیز بیشتر است. این منطقه شهری که از ضلع شمال‌غربی میدان شهدا آغاز می‌شود و تا بولوار توس امتداد دارد، ۲۵ محله از‌جمله ۹محله حاشیه شهر را دربرگرفته است.
تنوع وضعیت زندگی سبب شده است فعالیت‌ها در این منطقه گاهی سخت به نظر برسد؛ زیرا از یک‌سو محلات قدیمی مشهد مانند محلات محدوده خیابان آیت‌ا... عبادی و شهید‌قرنی با الگوی خاص شهرسازی باید اداره شود و از سوی دیگر، محله فرامرز عباسی جزو مناطق برخوردار شهری محسوب می‌شود و نیاز‌های خاص خود را می‌طلبد؛ اما نگاه ویژه مدیریت شهری در این منطقه معطوف به محلات کم‌برخوردار یا همان حاشیه شهر مشهد است. محله‌های پرچالشی مانند اسماعیل‌آباد، قدس، نوید، خین‌عرب و محلاتی که در محدوده بولوار توس قرار دارند، میزبان شمار زیادی از شهروندان مشهدی در این منطقه هستند.
سید‌علی حسین‌پور که از خرداد امسال به‌عنوان شهردار منطقه ۲ شهرداری مشهد، فعالیت خود را در این منطقه آغاز کرده، پیش از این، شهردار منطقه۶ مشهد بوده است. وی پس از آشنایی با نیاز‌های مناطق کم‌برخوردار شهری، فعالیت خود را در منطقه ۲ آغاز کرده است. این مدیر شهری که نزدیک شش‌ماه از سکان‌داری‌اش می‌گذرد، در گفتگو با شهرآرا، از ریل‌گذاری شهرداری مشهد برای توسعه زیرساخت‌های این منطقه مهم شهری می‌گوید.
نمی‌توان گفت که با کوچک‌شدن و تفکیک منطقه خواهیم توانست خدمات را افزایش دهیم؛ زیرا بودجه متصل به وسعت و جمعیت است. عمده مشکلات محلات ما در منطقه۲ و البته برخی دیگر از مناطق، وارد‌شدن روستا‌ها به محدوده شهری است؛ اضافه‌شدن این محدوده‌های سکونتی سبب شده است که به‌مرور زمان، جمعیت و وسعت افزایش یابد و درنتیجه مسائل با میزان خدمات تناسبی نداشته باشد.
مساحت محدوده شهرداری منطقه۲ در حدود ۳ هزارو ۵۴۰ هکتار است و از این نظر می‌توان این منطقه شهری مشهد را جزو مناطق وسیع مشهد به شمار آورد. همچنین براساس آمار در این منطقه شهری، بیش‌از ۷۰۰هزار‌نفر ساکن هستند که از این منظر نیز منطقه۲ مشهد یکی از مناطق پرجمعیت شهری محسوب می‌شود.
شهرداری منطقه۲ دارای چهارناحیه و ۲۵ محله است. در ناحیه یک این منطقه، محلات هدایت، عبدالمطلب، ابوطالب، ایثارگران، شفا، هنرور، شهید‌مطهری، عامل و عبادی، در ناحیه۲ محلات اسماعیل‌آباد، خین‌عرب، شهید طرح‌چی، نوید و قدس، در ناحیه۳ محلات بصیر، توس و نوده و در‌نهایت در ناحیه۴ منطقه۲ شهرداری مشهد، محلات امیرالمومنین (ع)، بهاران، جانباز و فرامز عباسی قرار دارد. محله‌ای همچون فرامرز عباسی جزو مناطق برخوردار شهری است و محلاتی مانند خین‌عرب یا اسماعیل‌آباد جزو دهک‌های پایین جامعه هستند و از محلات کم‌برخوردار شهری محسوب می‌شوند.
درمجموع از ۲۵ محله واقع‌در منطقه ۲ شهرداری مشهد، ۹ منطقه محلات‌هدف بازآفرینی شناخته می‌شوند.
۱۸درصد جمعیت منطقه۲ در سکونتگاه‌های غیررسمی و محلات حاشیه‌ای ساکن هستند و البته در برخی محلات غیر‌هدف‌بازآفرینی، مشکلات متعددی مانند کمبود سرانه‌های خدماتی، انتفاعی و غیرانتفاعی دارند.
بیشترین مشکلات ما در منطقه ۲ مربوط‌به مسائل حاشیه‌نشینی به‌ویژه در محدوده بولوار توس به‌عنوان یک خیابان پرجمعیت شهری و دارای بافت فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی است.
همه مناطقی که با معضل حاشیه‌نشینی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، همچون مناطق۲، ۳، ۴، ۵، ۶ و ۷ دارای معضل کمبود سرانه هستند و اگر به‌سراغ شهروندان ساکن در محلات هدف بازآفرینی برویم، هیچ‌کدامشان از وضعیت سرانه خدمات و سهم خدمات راضی نیستند و این موضوع از مشکلات اساسی در محلات حاشیه شهر است. معابر این محلات متأسفانه مشکل دارد و پارک و فضای سبز در این محلات به‌ندرت دیده می‌شود. سهم فضای سبز منطقه۲ شهرداری مشهد اکنون به‌ازای هر نفر ۵مترمربع است که نسبت‌به میانگین سرانه فضای سبز شهر مشهد بسیار پایین است. دلیل این کمبود سرانه‌ها نیز به بافت پرجمعیت آن برمی‌گردد که سبب شده است هم سرانه‌هایی مانند فضای سبز کم باشد و هم دسترسی‌های مناسبی در محلات وجود نداشته باشد.
یکی از اقداماتی که در منطقه۲ انجام شده است و در آینده بازخورد‌های مثبتی از آن خواهیم دید، این است که تک‌تک سرانه‌های مرتبط با حیطه وظایف شهرداری مانند سرانه معابر و سرانه فضای سبز در اولویت منطقه قرار گرفته و در ابتدای کار اقدامات خوبی برای سرانه معابر و شبکه‌های دسترسی انجام شده و عملیات آسفالت، جدول و کانیو در محلات منطقه درحال انجام است. همچنین برای افزایش سرانه فضای سبز منطقه، چند‌زمین، مشخص و برای ساخت فضای سبز به حوزه خدمات شهری شهرداری مشهد اعلام شده است.
عملیات ساخت پارک ۲۴هکتاری در محدوده اسماعیل‌آباد را نیز در برنامه داریم؛ فاز نخست این پروژه به مساحت ۸هکتار و با اعتبار ۶۰میلیارد‌تومان در دستورکار قرار دارد و امسال برای آغاز ساخت آن ۱۰میلیارد‌تومان در‌نظر گرفته ایم. امیدواریم با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده تا پایان سال، شاهد آغاز عملیات اجرایی ساخت این فضای سبز باشیم تا بتوانیم در سال آینده، بخشی از کمبود سرانه فضای سبز منطقه را جبران کنیم. همچنین چند قطعه زمین با کاربری فضای سبز در منطقه شناسایی شده است و امیدواریم زودتر تعیین تکلیف شود.
یکی از اقدامات مناسبی که در کشور‌های توسعه‌یافته انجام می‌شود، برنامه‌ریزی مشارکتی است و این مدل برنامه‌ریزی، پروژه‌هایی را با مشارکت مردم برای استفاده بهینه آن‌ها تعریف می‌کند. در همین راستا شورای شهر مشهد و مجموعه مدیریت شهری این مدل برنامه‌ریزی مشارکتی را با عنوان پروژه‌های زودبازده برای محلات هدف بازآفرینی تعریف کرده‌اندکه این پروژه‌ها با مشارکت و هماهنگی مردم و برای مردم این محلات به‌ویژه ۹ محله هدف بازآفرینی منطقه ۲ درحال اجراست.
در همین راستا برای ۹ محله هدف بازآفرینی منطقه۲، ۳۸عنوان پروژه زودبازده با اعتبار ۱۲۰میلیارد‌تومان تعریف شده است که اکنون درمجموع پیشرفت فیزیکی ۷۵درصدی دارند. حدود ۹۰ درصد از این پروژه‌ها تا نیمه اول آذر دراختیار مردم منطقه قرار می‌گیرد و چند پروژه دیگر نیز با تأخیری یک‌ماهه به بهره‌برداری می‌رسد؛ البته به‌طور‌قطع تا پایان سال، همه این ۳۸ پروژه تکمیل می‌شود و دراختیار شهروندان ساکن محلات هدف بازآفرینی منطقه۲ قرار خواهد گرفت.
مشکلات محلات حاشیه شهر در منطقه شامل چند بخش مشکلات زیرساختی، مشکلات سرانه‌ای و کیفیت زندگی در محلات است؛ از‌این‌رو با یک بودجه مشخص و طی یک سال نمی‌توان، این مشکلات را برطرف کرد. در سال جاری سعی می‌کنیم بخش شایان توجهی از مشکلات زیرساختی محلات منطقه ۲ را حل کنیم؛ بخشی از این مشکلات شامل آسفالت، جوی و جدول است. سال دیگر به‌سمت تأمین سرانه‌های مورد‌نیاز این محلات خواهیم رفت و امیدواریم با برنامه‌ریزی بتوانیم سرانه‌هایی مانند فضای سبز در این محلات را افزایش دهیم تا در سال سوم به‌سمت کیفی‌سازی وضعیت محلات از‌جمله پیاده‌روسازی برویم.
بافت عامل، پروژه عامل را زیر‌مجموعه خود دارد که این پروژه ذیل فعالیت‌های سازمان بازآفرینی محسوب می‌شود. در بافت‌های مختلف منطقه، کمبود پارکینگ وجود دارد. با ابلاغ طرح‌های تفصیلی که خوشبختانه اخیرا در کمیسیون ماده۵ به تصویب رسیده است، امیدواریم بتوانیم ضوابط جدید، تراکم‌های جدید و کاربری‌های جدید را در منطقه تعریف کنیم تا در یک برنامه میان‌مدت حداقل خدمات را با کیفیتی مناسب در منطقه داشته باشیم.
چهارطرح تفصیلی شمال‌غرب، مرکزی، میانه‌غربی و شمال‌شرق مشهد در محدوده منطقه۲ است و در‌کنار این طرح‌ها که ضوابط جدیدی دراختیار ما می‌گذارد، خوشبختانه طرح‌هایی مانند خین‌عرب و فتح آباد نیز به تصویب رسیده است. امیدواریم با ابلاغ این طرح‌های تفصیلی، پاسخ‌گویی مناسبی به مردم داشته باشیم و با قانون‌مند‌شدن بسیاری از فعالیت‌ها، بخشی از مشکلات مردم در منطقه حل شود. همچنین با برخی از سرمایه‌گذاران مذاکره شده است تا با‌توجه‌به شرایط خاص منطقه۲ بتوانیم از ظرفیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این منطقه شهری استفاده کنیم؛ با ابلاغ طرح‌های تفصیلی، زمینه حضور این سرمایه‌گذاران نیز فراهم می‌شود.
هیچ محله‌ای در منطقه برای ما از نظر ارائه خدمات تفاوتی ندارد. درست است که برای محلات هدف بازآفرینی، پروژه‌های زودبازده تعریف شده است، اما بافت‌های قدیمی منطقه مانند بافت فرامرزعباسی هم مشکلات خاصی مانند دسترسی شبکه معابر دارد که اصلاح این معابر نیز در دستور کار است. در دیگر محلات نیز با همراهی شورای اجتماعی محلات، اقداماتی در دست انجام و درحال برنامه‌ریزی است.
یکی از اقدامات ما در منطقه، اجرای پروژه‌های مختلف در محلات غیرهدف بازآفرینی است. ۲۵محله موجود در منطقه۲ دارای شورای اجتماعی محلات هستند و این شورا‌ها دغدغه و مشکلات مردم را به گوش ما می‌رساند؛ از‌این‌رو در جلساتی که با اعضا و نمایندگان این شورا‌ها داریم، مشکلات و دغدغه‌های هر محله بررسی و اقدامات برای رفع این مشکلات انجام می‌شود، اما درمجموع مشکلات مربوط به دسترسی شبکه معابر در محلات غیرهدف بازآفرینی منطقه مشهود است که با ابلاغ طرح‌های تفصیلی امیدواریم این مشکلات نیز در بلندمدت رفع شود.
همه مشکلات ترافیکی منطقه را به‌طور قطع قبول داریم. برای رفع این مشکلات، در شهرداری با معاونت تخصصی، جلسات مختلفی برگزار شده است و سلسله‌پروژه‌هایی نیز برای گشودن این گره‌های ترافیکی برای سال آینده تعریف شده است که در زمان خود، اجرایی خواهد شد.
زمین‌های بزرگ‌مقیاس، از دیگر مسائل این منطقه شهری محسوب می‌شود. بخشی از این زمین‌ها تعیین تکلیف شده و اقدامات برای تعیین تکلیف دیگر زمین‌ها به‌ویژه زمین واقع‌در محله ایثارگران در دست انجام است؛ اما موضوع زیست‌محیطی در این زمین‌ها به‌طور قطع خط قرمز ما محسوب می‌شود.
رویکرد مثبت در این زمینه، مربوط‌به سرمایه‌گذاران و سازندگانی است که ساخت‌وساز‌های خود را برمبنای ضوابط تعیین‌شده انجام می‌دهند. بخش منفی ساخت‌وساز در منطقه، مربوط‌به افرادی است که اقدام به ساخت‌وساز غیرمجاز می‌کنند و در این راستا برای برخی از این افراد با هماهنگی دستگاه‌های مرتبط اقدامات قانونی صورت می‌گیرد.
متأسفانه وجود املاک قولنامه‌ای در منطقه سبب این ساخت‌وساز‌های غیرمجاز می‌شود و در این‌راستا سعی می‌کنیم تا‌جایی‌که ضابطه‌ها اجازه دهد، با مردم کنار بیاییم تا مردم به‌شکل متعارف به ساخت‌وساز بپردازند.
در این راستا اقدامات بسیار مثبتی در منطقه انجام شده است. دو ماه پیش با همکاری آستان قدس‌رضوی، یک زمین ورزشی در بولوار توس به بهره‌برداری رسید. ساخت پنج تا شش‌زمین فوتبال چمن مصنوعی نیز در دست اقدام است که برخی از این زمین‌های ورزشی روباز در محدوده سایت‌های بانوان بوستان‌های منطقه ایجاد شده است.
سایت بانوان بوستان پردیس نیز با مساحت ۱.۵هکتار تکمیل شده است و این مجموعه که به زمین ورزشی، مبلمان ویژه مادر و کودک و دیگر امکانات ورزشی برای بانوان مجهز است، به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد.
کارتن‌خوابی به‌ویژه در پاییز و زمستان، معضل همه مناطق حاشیه شهر مشهد است و متأسفانه این معضل در منطقه۲ نیز دیده می‌شود و از سوی دیگر منطقه گرم‌خانه هم ندارد. البته عملیات ساخت یک گرم‌خانه با ظرفیت حداقل ۸۰ نفر در توس۶۱ آغاز شده است و این گرم‌خانه به‌زودی به بهره‌برداری خواهد رسید.
امسال ۱۲۰عنوان پروژه عمرانی در منطقه۲ تعریف شده است که از این تعداد، ۳۸پروژه زودبازده و باقی پروژه‌ها به تناسب برنامه زمان‌بندی درحال اجرا هستند. البته ۳۰۰ میلیارد تومان پروژه ستادی نیز در منطقه به مرحله اجرا رسیده است.
در حوزه حمل‌ونقل عمومی در معابر اصلی منطقه، مشکل خاصی وجود ندارد. خوشبختانه با رویکردی که در این دوره مدیریت شهری وجود دارد، بخشی از میدل‌باس‌ها و اتوبوس‌های جدیدی که خریداری شده است، در خطوط مربوط به منطقه۲ مشغول به سرویس‌دهی شده‌اند.