تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ بیست و هفتم آبان تا سوم آذر که هفته جهانی خودمراقبتی نامیده شده است، این نکته را یادآوری می‌کند که یکی از راه‌های افزایش سلامت در جامعه، آموزش به اعضای آن است تا برای برخورد با مشکلات جسمی و روحی از ابتدایی‌ترین دانسته‌های سلامت آگاه باشند. در مدل ارتقای سلامت فردمحور، هنگام رویارویی با یک مشکل بهداشتی یا ارتقای سلامت، پنج منبع اصلی شامل خود شخص، دیگر افراد عادی، متخصصان، اطلاعات موجود و محیط دراختیار افراد قرار دارد. مراقبت از خود به این معناست که، شخص به طور مستقل از دیگران، از سلامت خودش مراقبت می‌کند.
بهبود سبک زندگی، پیشگیری از بیماری ها، کاهش هزینه‌های درمانی فرد در جامعه، استفاده اثربخش از منابع و خدمات بهداشتی و ترویج سبک زندگی سالم در خانه و شهر، از دیگر دلایل پرداختن به موضوع آموزش برپایه خودمراقبتی است. در این راستا با دو مسئول از دو نهاد که به شکل مستقیم با سلامت افراد درارتباط هستند، گفتگو می‌کنیم.
بخشی از برنامه‌های مرکز بهداشت استان بر آموزش خودمراقبتی بنا نهاده شده است و متولیانش چند سالی است مسئولیت انتقال مفاهیم سلامت به اعضای خانواده را برعهده گرفته اند. خودمراقبتی فردی درقالب برخی آموزش‌ها دراختیار سفیران سلامت خانوار و داوطلبان سلامت قرار می‌گیرد.
فاطمه بهزاد، مسئول مشارکت‌های مردمی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ابتدا تعریفی از این دو واژه ارائه می‌کند: سفیر سلامت، فردی است که به نمایندگی از یک خانواده انتخاب می‌شود تا آموزش‌های ما را انتقال بدهد، اما هر داوطلب سلامت، بین پنج تا بیست خانوار را تحت پوشش دارد؛ طرح داوطلبان سلامت از سال ۷۳ آغاز شده است.
آموزش‌ها به صورت مجازی در شبکه‌های اجتماعی ارسال می‌شود و به طور مداوم در دسترس اعضا قرار می‌گیرد. به گفته بهزاد، در حال حاضر، ۷۰۰ هزار سفیر سلامت و ۲۱ هزار داوطلب سلامت، زیرنظر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد فعالیت می‌کنند. اگرچه این برنامه قرار است همه شهر را تحت پوشش قرار دهد، تعداد خانواده‌های حاشیه شهر که در طرح مشارکت کرده اند، بیشتر است.
مسئول مشارکت‌های مردمی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، اولویت کنونی آموزش‌ها را براساس مشکلات گزارش شده، موضوع فرزندپروری و حیوان گزیدگی معرفی می‌کند و ادامه می‌دهد: ما به سفیران و داوطلبان سلامت آموزش می‌دهیم که مطالب را به افراد تحت پوشش خود بیاموزند. همچنین فهرستی از خانوار‌های تحت پوشش آن‌ها در سامانه داریم و بازخورد‌ها را نیز به شکل مداوم دریافت می‌کنیم.
از سوی دیگر، این سفیران و داوطلبان سلامت، دستورالعمل‌های وزارتخانه‌ای درباره بیماری‌ها را در اختیار دارند و در حوزه پیشگیری نیز به افراد تحت پوشش کمک می‌کنند.
بهزاد همچنین به تشکیل کانون‌های سلامت محله اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: این کانون‌ها که مشکلات محله را شناسایی می‌کنند، قرار است در شهرستان‌های گوناگون راه اندازی شوند. از پنج مرکز بهداشت مشهد نیز خواسته شده است که با ایجاد یک یا دو کانون به این برنامه بپیوندند و تا امروز، هفت کانون در مناطق شهر راه اندازی شده است.
کانون‌ها می‌توانند وضعیت محلات را بررسی و نیازسنجی کنند تا برنامه‌های آموزش خودمراقبتی متناسب با مشکلات هر محله و به صورت جزئی‌تر تعریف و اجرا شود.
غلامحسین دلبری، معاون امور توسعه پیشگیری اداره کل بهزیستی استان، به طرحی اشاره می‌کند که از سال گذشته از سوی سازمان بهزیستی کشور ابلاغ و در دو مرحله اجرا شده است: طرحی به نام «آگاه سازی دختران و زنان با تأکید بر خودمراقبتی» از سال گذشته در مشهد و برخی شهرستان‌های استان اجرا شده که براساس شیوه نامه ابلاغی بوده و اولویت آن، اجرا در محلات آسیب خیز و کم برخوردار است.
طرح یادشده در دو مرحله در نظر گرفته شده است؛ مرحله اول طرح، نیمه دوم سال گذشته اجرا شد و مرحله دوم و پایانی در ۱۹ شهرستان در حال اجراست.
معاون امور توسعه پیشگیری اداره کل بهزیستی استان ادامه می‌دهد: اجراکنندگان این طرح، مراکز مثبت زندگی و مؤسسات غیردولتی دارای اهداف پیشگیری تحت نظارت سازمان بهزیستی هستند. تسهیلگران معرفی شده از سوی این مراکز آموزش دیده اند و گروه مخاطب ازطریق تسهیلگران آموزش را دریافت می‌کنند.
مخاطبان طرح، شهروندان عادی و مددجویان تحت پوشش بهزیستی و به ویژه دختران در بازه سنی سیزده تا بیست سال و زنان در بازه سنی بیست تا ۳۵ سال بوده اند. دلبری می‌افزاید: در مجموع هزارو ۵۹۵ مخاطب داشتیم که از طریق ۵۳ تسهیلگر در مشهد و ۱۹ تسهیلگر در شهرستان آموزش دیدند. از این تعداد، ۴۵۰ نفر در ۹ مرکز مثبت زندگی مشهد آموزش‌ها را دریافت کردند.
دلبری این نکته را هم یادآور می‌شود که مرحله اول طرح با ۲۴ ساعت آموزش برگزار شده و مرحله دوم برای همان مخاطبان با ۱۶ ساعت آموزش ادامه پیدا کرده و رو به اتمام است. آشنایی با سلامت و بهداشت باروری، پیشگیری از سوءمصرف مواد، بلوغ نوجوانان، مهارت‌های ارتباطی به ویژه ارتباط مؤثر و ابراز وجود، سواد رسانه‌ای و... ازجمله عناوین آموزشی طرح بوده که باتوجه به آسیب‌های احتمالی زندگی زنان، تعیین شده است.
وی ابراز امیدواری می‌کند که در سال‌های آینده، طرح برای افراد بیشتر به خصوص اقشار آسیب پذیر اجرا شود.