شهرآرانیوز - از عجایب بانکداری در ایران است که تسهیلات به‌جای بازکردن گره مشکلات جوانان، به یک دردسر بزرگ برای آن‌ها تبدیل می‌شود. حالا دیگر خود بانک مرکزی هم نمی‌تواند سرکشی سیستم بانکی کشور در اعطای تسهیلات فرزندآوری و ازدواج را مهار کند. انگار مصوبه‌ها و بخشنامه‌ها در این رابطه مدت‌هاست از کارکرد افتاده‌اند. همین چندروز پیش نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرح دو فوریتی الحاق یک ماده به قانون حمایت از خانواده و جوانی را تصویب کردند تا موانع دریافت تسهیلات یا امتیازات یا به عبارتی بهانه جویی بانک‌ها در پرداخت وام، به صورت قانونی بر طرف شود، اما آیا این طرح‌ها می‌توانند جلو تخلفات آشکار بانک‌ها را بگیرد؟
بانک مرکزی چندبار در بخشنامه‌‌های جداگانه به شبکه بانکی، اخذ هرگونه سپرده به عنوان وثیقه نقدی یا موارد دیگر، قبل و یا بعد از اعطای تسهیلات، را برای بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی ممنوع کرده است. با این حال هنوز بانک‌ها با بهانه‌های مختلف اقدام به مسدودی حساب وام‌گیرنده می‌کنند. باید قبل از هرچیز این نکته را ذکر کنیم که ممکن است مسدودی مبلغ برخی از وام‌ها به دلیل کامل‌نبودن پرونده مشتری باشد، اما در پرتکرارترین شیوه مسدودی حساب، بانک‌ها به بهانه‌های مختلف به مشتری‌ای که به‌سختی از مراحل اعتبارسنجی و ارائه ضامن گذشته، برای مدتی اجازه برداشت مبلغ وام ازدواج پس از واریز را نمی‌دهند.
یکی از مخاطبان ما که چندماه در صف دریافت وام ازدواج بوده به شهرآرانیوز گفت: «بعد از ماه‌ها انتظار برای تکمیل پرونده به یکی از شعب بانک رفاه مشهد مراجعه کردم که زمان واریز وام را چیزی حدود شش ماه اعلام کردند.» طبق آیین‌نامه بانک مرکزی درباره تسریع و تسهیل در پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج از حیث وثایق و تضامین و تعیین سقف زمان انتظار بانک‌ها موظفند ظرف مدت حداکثر ۱۰ روز کاری نسبت به پرداخت تسهیلات یاد شده اقدام کنند. اما بانک‌ها به روش‌های مختلف این آیین‌نامه را هم مثل تمام قوانین و آیین‌نامه‌های بانک مرکزی اجرا نمی‌کنند.
مخاطب شهرآرانیوز در ادامه گزارشش می‌گوید: «بعد از مدتی که پیامک پرداخت وام را دریافت کردم، کارمزد وام کسر شد ولی دیگر اجازه برداشت وام را نداشتم. حتی مبلغی که از قبل در حسابم بود هم مسدود شد. طی چندباری که با بانک تماس گرفتم، کسری بودجه بانک را دلیل مسدودی اعلام کردند. دو هفته حسابم مسدود بود و موجودی‌ام صفر اعلام می‌شد. جالب است که بعد از پیگیری رسانه شما که با بانک تماس گرفتم مسدودی حسابم با یک کلیک رفع شد.» سوال و تناقض مهم این است که چطور بعد از پرداخت وام و پرشدن حساب مشتری، بانک می‌تواند به دلیل کسری بودجه حساب را مسدود کند؟ از آنجا که شعبه مسدود‌کننده حساب در صحبت با خبرنگار ما کلا موضوع را انکار کرد، با روابط عمومی شعبه مرکزی بانک رفاه در مشهد، تماس گرفتیم. آقای کریم‌دادیان در واکنش به این گزارش گفت: «ما تا به حال گزارشی مبنی بر مسدودی حساب نداشته‌ایم؛ احتمالا اختلال سیستمی بوده است و باید بعد از بررسی نتیجه را اعلام کنیم.» متأسفانه روابط عمومی بانک رفاه تا زمان تنظیم این گزارش و بعد از گذشت حدود یک هفته از زمان گفتگو با شهرآرانیوز، هنوز نتیجه بررسی‌‌شان را به ما ارائه نکرده‌اند. اما این تمام ماجرا نیست. در جلسه‌ای که با بازرسی شعب بانک رفاه خراسان و بنا به دعوت آن‌ها داشتیم، متاسفانه خبرنگار شهرآرانیوز فقط به دلیل پیگیری مطالبه مردم و انجام وظیفه رسانه‌ای‌اش علاوه بر تهدید از سوی مسئولین این بانک به بی‌اخلاقی متهم شد و درمقابل درخواست ما مبنی بر شفاف‌سازی دلیل مسدودی حساب مشتریان نیز هیچ توضیح مشخصی ارائه نگردید!
برای پیگیری این موضوع با آقای امانی، واحد نظارت بانک مرکزی خراسان رضوی، هم تماس گرفتیم. امانی در واکنش به گزارش ما درباره مسدودی مبلغ وام بعد از پرداخت گفت: «ما از اسفند ۱۴۰۰ به بانک‌ها ابلاغ کردیم که هرگونه مسدودی وام مطلقا ممنوع است. اگر مشتری‌ای بخشی یا کل وامش مسدود شده در سامانه بانک مرکزی شکایتش را مطرح کند تا رسیدگی شود.» امانی درباره آزادسازی مبلغ وام بعد از مراجعه حضوری مشتری و ارائه کارت اعتباری گفت: «بانک مرکزی در سال ۱۴۰۱ دوباره بخشنامه کرده است که مسدودی وام تحت هرعنوانی برای وثیقه یا ضمانت ممنوع است.»
همانطور که همه می‌دانیم در صورتی که به سپرده مسدودشده مشتری طبق توافق بانک و مشتری، سود پرداخت شود، تخلفی صورت نگرفته اما در شرایطی که بانک و مشتری براساس قرارداد به توافق نرسیده باشند و یا مشتری از دلیل مسدودی حسابش مطلع نباشد و سودی نیز در قبال سپرده و پول بلوکه‌شده خود در بانک دریافت نکند، نام این عمل را چیزی جز تخلف برای جبران کسری بودجه و یا بالا بردن امتیاز نقدینگی بانک نمی‌توانیم بگذاریم.
رئیس اداره امورشعب استان خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرانیوز گفته بود از ابتدای امسال در استان، بالغ بر ۲۷ هزارو ۳۴۵ فقره تسهیلات ازدواج پرداخت شده است. اگر یک وام ۱۲۰ میلیونی ازدواج برای ۵ روز بدون دلیل مسدود شده باشد، بر فرض اینکه مشتری این مبلغ را بخواهد در صندوق‌های درآمد ثابت سپرده کند برای این تعداد روز می‌تواند ۳۴۰ هزار تومان سود روزشمار ۱.۷ درصدی بگیرد. اگر از کل ۲۷ هزار وام ازدواج اعطاشده در خراسان رضوی فقط نیمی از آن‌ها به همین مشکل بربخورند جمع سود ۵ روزه همه آن‌ها چیزی حدود ۴ میلیارد و ۵۰۰ هزار تومان می‌شود. شاید این عدد برای حتی یک شعبه هم مبلغ زیادی نباشد، اما سؤال اصلی این است که چطور بعد از این‌همه بخشنامه و تصریح و تأکید بانک مرکزی هنوز سیستم بانکی کشور می‌تواند تخلفش را برای چنین رقم ناچیزی دوباره و دوباره تکرار کند؟
یک منبع مطلع درباره ماهیت وام‌های ازدواج بانک‌ها به شهرآرانیوز گفت: «وام ازدواج هیچ منفعتی برای بانک‌ها ندارد و با کراهت پرداخت می‌کنند. یک وام کاملا دستوری است از طرف دولت برای کمک به زوج‌های جوان. چون سود این وام‌ها ۴ درصد است و بانک می‌تواند زمانی را که برای این وام‌ها می‌گذارد به اعطای وام ۱۸ درصد به مشتریان ویژه‌اش اختصاص بدهد. پس اگر تصمیم خود بانک‌ها می‌بود آن‌ها ترجیح می‌دادند اصلا وام ازدواج ۴ درصد را پرداخت نکنند. بانک‌ها برای جبران این زمان تلف‌شده ممکن است مبلغ وام ازدواج را مدتی مسدود کنند تا بتوانند از این محل به مشتریان خودشان وام ۱۸ درصد بدهند. البته تمام این‌ها توافقی است بین بانک و مشتری. ممکن است بانکی از بی‌اطلاعی مشتری سوءاستفاده کند و به او دلیل مسدودی حسابش را نگوید. اما همه می‌دانیم که قانون اجازه چنین کاری را به بانک‌ها نداده است. این را هم در نظر بگیرید که بانک‌ها هم هزینه‌های خودشان را دارند و، چون ساز و کار درستی برای جبران این هزینه‌ها وجود ندارد به صورت توافقی بخشی از این هزینه‌ها را از راه‌های غیرمعمول جبران می‌کنند. مردم هم توقعشان از این سیستم بانکی بالاست و فشار آن‌ها به فشار بانک مرکزی بر بانک‌ها اضافه می‌کند.
از بین پیام‌های زیادی که مخاطبان شهرآرانیوز درباره مسدودی سپرده یا حساب و تخلف بانک‌ها برایمان فرستاده‌اند، چند پیام جداگانه را در ادامه بخوانید:
«بدون هیچ مزیتی پولت رو تو بانک نگه می‌دارن، بدون یک ریال سود یا هر چیز دیگه‌ای، اما با کمال وقاحت تا تکان می‌خوری ازت کارمزد می‌گیرن!»«درسیستم بانکداری دریافت سپرده مشروط به پرداخت وام حرام است. چرارئیس کل بانک مرکزی ازانجام این عمل حرام خودداری نمی‌کند؟»
«دادستان محترم استان خراسان رضوی، لطفا با مدیریت و درایت سریع جلوی زیاده‌خواهی بانک‌ها وصندوق‌ها رو بگیرید. دارن رباخواری می‌کنند . پرونده های وام رو نگه می‌دارن هیچ اقدامی نمی‌کنند.»
«چرا در قرارداد‌های بانکی موسسات بیشتر مفاد بانک مرکزی رعایت نمی‌شود؟ لطفا یک شعبه مستقل درمشهد ویژه شکایت از بانک‌ها وموسسات طراحی کنید. شرایط اقتصادی جوری نیست که بانک‌ها و صندوق‌ها رباخواری کنند.»
«آیا برای مسدود سازی تسهیلات دریافتی کسی رسیدگی خواهد کرد که بانک متخلف چگونه دستش را در جیب مردم می‌کند و از پول‌های مردم به صورت غیرقانونی برداشت می‌کند؟»
واضح است که برخی از بانک‌ها در پرداخت وام به مشتریان تخلفاتی انجام می‌دهند. به نظر می‌رسد دستگاه های نظارتی برای بررسی شکایات مشتریان از بانک‌ها باید سرعت بیشتری داشته باشند و البته برخوردهای قاطع‌تری را نیز انجام دهند. با این حال هریک از مشتریان بانک‌ها درصورت مشاهده تخلف از هربانکی در زمینه مسدودی حساب -قبل یا بعد از واریز وام- می‌توانند شکایتشان را از دو راه ثبت کنند. یا با سامانه ارتباطات مردمی بانک مرکزی به شماره تماس ۲۷۰۶ تماس بگیرند یا وارد لینک https://crm.cbi.ir/createrequest شوند و درخواست خود را ثبت کنند.