سیدمهرداد امیرکلالی | شهرآرانیوز؛ «در کوچه گلشاد ۲۹ در نزدیکی آرامگاه خواجه ربیع، چاهی وجود دارد که آب آن از طریق لوله‌ای به ابتدای کوچه می‌رود و در آنجا با آب فاضلاب شهری مخلوط می‌شود و سپس از همان کانال به سمت زمین‌های کشاورزی می‌رود. در زمین‌های کشاورزی نیز محصولاتی کشت می‌شود که روزانه به دست مردم می‌رسد. چرا هیچ نهادی پیگیر این آلودگی محیط زیستی نیست؟»
پیامک یکی از شهروندان مبنی بر آلایندگی آب چاه انتهای گلشاد در حوالی خواجه ربیع، ما را برآن داشت تا با هماهنگی شهروند به محل تلاقی آب چاه و فاضلاب شهری سری بزنیم. آدرس درست و دقیق است. انتهای گلشاد ۲۹ جایی که کانال جمع آوری آب‌های سطحی در زیر زمین قرار دارد، مکانی برای تلاقی آب فاضلاب خانه‌های شهروندان و آب چاه شده است، گویا در این قضیه باز هم متهم ردیف اول، نبود طرح اگو است.
با کمک نیرو‌های خدمات شهری شهرداری، بلوکه‌های سیمانی بالای محفظه کانال را جابه جا می‌کنیم. در نگاه اول همه چیز واضح است. آب زلال چاه با فاضلاب شهری به یک نقطه می‌رسد، وقتی مسیر کانال را دنبال می‌کنیم متوجه می‌شویم دقیقا این آب فاضلاب به زمین‌های کشاورزی انتهای این خیابان سرازیر می‌شود.
موحد یکی از اهالی محله بیان می‌کند: این چالش محیط زیستی چندین سال است که وجود دارد، هیچ کس نمی‌داند آب چاهی که از زیرزمین به زمین‌های کشاورزی می‌رسد با فاضلاب رهاشده شهروندان آمیخته شده است.
او بیان می‌کند: اینجا کشف رود دوم است. مخاطرات بهداشتی و زیست محیطی استفاده از فاضلاب برای آبیاری مزارع نگران کننده است؛ چون آلودگی ناشی از فلزات سنگین در این محصولات برای انسان بسیار خطرناک است.
محدث یکی دیگر از اهالی این محله تأکید می‌کند: بار‌ها به کشاورزان این زمین ها، موضوع آب فاضلاب شهروندان در آب چاه را گوشزد کرده ایم؛ اما کشاورزان هم چاره‌ای ندارند، تنها آب موجود برای کشاورزی همین چاه است.
این شهروند ادامه می‌دهد: این موضوع را چندین بار به شرکت آب و فاضلاب مشهد اطلاع داده ایم، اما تاکنون خبری نشده است.
برای پیگیری آنچه در این محله رخ می‌دهد به سراغ مسئولان ذی ربط می‌رویم. شرکت آب و فاضلاب مشهد مدعی می‌شود این چاه تحت نظر این شرکت نیست و به آب منطقه‌ای مرتبط است. رئیس اداره حفاظت آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی هم با بیان اینکه اول باید بررسی شود که این چاه مجوز دارد یا خیر، می‌گوید: اگر چاه مجوز داشته باشد، اینکه این آب با فاضلاب شهری مخلوط شده است و برای مصارف کشاورزی استفاده می‌شود دیگر به حوزه آب و فاضلاب استان مرتبط نیست.
سیدجواد موسوی ادامه می‌دهد: درحقیقت تنها دارابودن مجوز چاه برای آب و فاضلاب استان تحت وظایف نظارتی قرار دارد. آلودگی آب طبق قانون مربوط به اداره محیط زیست است. درعین حال مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز در این باره بیان می‌کند: اگر این چاه غیرمجاز باشد قطعا پر خواهد شد. سایر مسائل آب و فاضلاب این چاه به شهرداری مرتبط است، چرا که شهرداری کانال‌ها را سامان دهی می‌کند.
امیرحسین حبشی زاده ادامه می‌دهد: مسائل زیست محیطی و بهداشتی این معضل نیز با اداره بهداشت است. طبق قانون، مراکز بهداشت باید از ورود فاضلاب به زمین‌های کشاورزی جلوگیری کنند، چون اهرم قانونی دارند. تنها کاری که از دست ما برمی آید، این است که از محل موردنظر بازدید کنیم و در صورت احراز وجود این معضل، مراتب را طی نامه‌ای به اداره محیط زیست اعلام کنیم تا آن‌ها این مشکل را به طور اساسی برطرف کنند.
در ادامه پیگیری‌ها به سراغ رئیس اداره محیط زیست شهرستان مشهد می‌رویم. هادی موسی پور با اشاره به مصوبه دولت درباره استفاده از فاضلاب شهر برای مصارف کشاورزی می‌گوید: طبق بند چهارم تصویب نامه سال ۸۶ هیئت وزیران، مقرر شده تا استانداری‌های سراسر کشور با همکاری وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از آبیاری مزارع با فاضلاب تصفیه نشده جلوگیری کنند.
او می‌افزاید: مدیریت این نوع آب با شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی است، ولی با این حال همکاران ما نیز در محیط زیست برای بازدید از محل اعزام خواهند شد.
اما سخنگوی شهرداری منطقه ۳ هم در پاسخ به پرسش خبرنگار ما که آیا شهرداری مشهد متولی سامان دهی این معضل است یا خیر، می‌گوید: درگذشته این محلات همه زمین کشاورزی بوده اند، بنابراین کانال‌هایی برای آبیاری وجود داشته است.
احمد پورمنفردی ادامه می‌دهد: بعد از توسعه شهر، شهرداری اقدام به احداث کانال جمع آوری آب‌های سطحی کرده که دسترسی کشاورزان برای آب به منظور آبیاری زمین‌های کشاورزی نیز از محل همین کانال‌ها میسر شده است.
مدیر روابط عمومی شهرداری منطقه ۳ مشهد اضافه می‌کند: کانال جمع آوری آب‌های سطحی برای جمع آوری آب باران در سطح خیابان است. آب موجود در این کانال‌ها به کال‌های بزرگ هدایت می‌شود تا آب گرفتگی در معابر ایجاد نشود. شهرداری کانال را برای جمع آوری فاضلاب خانگی احداث نکرده و شرکت آب و فاضلاب باید برای احداث سیستم اگو اقدام کند تا از جاری شدن فاضلاب خانگی در این کانال‌ها جلوگیری شود.
اما رئیس گروه بهداشت محیط مرکز بهداشت خراسان رضوی هم با بیان اینکه استفاده از آب تصفیه نشده برای آبیاری زمین‌های کشاورزی ممنوع است، بیان می‌کند: این موارد باید از طریق سامانه ۱۹۰ یا مراکز بهداشت به دست ما برسد که زمین فلان شخص با فاضلاب آبیاری می‌شود.
محمد باباخانی ادامه می‌دهد: بعد از این اتفاق، این موضوع را به دستگاه قضایی گزارش می‌دهیم. دستگاه قضایی نیز با افراد متخلف برخورد می‌کند و از ادامه کشاورزی ممانعت می‌کند. دستگاه معرفی کننده به دادگاه، مرکز بهداشت است، اما تولید محصولات کشاورزی سالم با وزارت جهاد کشاورزی است و باید نظارت کند.
اگرچه به نظر می‌رسد تعداد زیادی از دستگاه‌ها طبق قانون، متولی حل این معضل اساسی در حاشیه شهر مشهد هستند، اما آنچه عملا در میدان عمل به چشم می‌آید، چیزی جز پاس کاری و شانه خالی کردن از بار مسئولیت نیست. معضلی که به وضوح در چند قدمی ما در زمین‌های کشاورزی هر روز کشت می‌شود، اما هنوز متولیان امر در پله اول ماجرا قرار دارند. معضلی که اگر حل نشود در آینده‌ای نه چندان دور به کشف رود دوم تبدیل خواهد شد!