مسعود سلطانی | شهرآرانیوز؛ فصل توسعه حمل ونقل جاده‌ای در لایحه بودجه سال آینده از ۳۳۹ پروژه تشکیل شده است که از این تعداد، فقط سهم خراسان رضوی ۱۳ پروژه است. در این میان مهم‌ترین پروژه‌ای که در این سال‌ها مدام زیر ذره بین رسانه‌ها بوده است، «آزادراه حرم تاحرم» است. برای اهالی مشهد و خراسان، آزادراه حرم تاحرم دقیقا مثل تجربه آزادراه تهران-شمال است؛ پروژه‌ای که اکنون خیلی از مهندسان و کارگران آن بازنشسته شده اند و خیلی از مسئولانی که روبان آن را بریدند، از دنیا رفته اند، اما هنوز هم این پروژه‌ها تمام نشده است.
البته وضعیت نه چندان دلچسب این پروژه‌ها بازتابی از واقعیت‌های حاکم بر وضعیت حمل ونقل کشور و برنامه‌های توسعه‌ای در این زمینه است. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش «نگاه کلان به چالش‌های بخش حمل ونقل ایران» برآورد کرده است که برای به اتمام رسیدن پروژه‌های توسعه زیرساخت حمل ونقل جاده‌ای در کشور، نیازمند بودجه ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی هستیم و درصورت تداوم وضعیت فعلی بدون اینکه پروژه جدیدی تعریف شود، دست کم ۳۰ سال طول می‌کشد تا پروژه‌های فعلی به اتمام برسد.
البته این مسئله فقط مربوط به پروژه‌های حمل ونقل جاده‌ای نیست؛ شهریور سال۱۳۹۸ بود که وزیر اقتصاد وقت اعلام کرد حدود ۸۰هزار پروژه عمرانی نیمه تمام در کشور داریم که برای اتمام آن‌ها نیازمند بودجه‌ای بالغ بر ۸۰۰هزار میلیارد تومان هستیم. آن زمان نرخ دلار در صرافی‌های بانکی، ۱۱هزارو۳۵۰تومان بود و اکنون نرخ این اسکناس خارجی در بازار توافقی به حدود ۳۹هزار تومان و دیروز در بازار آزاد به بیش از ۴۵ هزار تومان رسیده، پس می‌توان با یک حساب سرانگشتی، گفت که بودجه موردنیاز برای اتمام پروژه‌های عمرانی عظیم در کشور از سال۹۸ تاکنون حدودا سه برابر شده و به بیش از ۲ هزارو ۴۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است که این رقم، بیش از هشت برابر بودجه عمرانی پیش بینی شده برای سال آینده است.
از نظر برخی ها، سهم خراسان رضوی از فصل توسعه زیرساخت حمل ونقل جاده‌ای در لایحه بودجه سال آینده، ۳ درصد است. اما از نظر ریالی، سهم استان ما از بودجه این فصل به بیش از ۵ درصد می‌رسد. مجموع بودجه برآوردشده برای این فصل در سال آینده، ۱۴ هزارو ۶۸۵ میلیارد تومان است و سهم خراسان رضوی از این رقم، ۸۰۰ میلیارد تومان شده است. نکته تأمل برانگیز درباره این فصل، این است که براساس پیش بینی دولت، برای اتمام این پروژه‌ها حداقل به ۲۰۶ هزارو ۷۴۸ میلیارد تومان بودجه نیاز است که این رقم، ۱۴ برابر بودجه پیش بینی شده برای سال آینده است.
وضعیت در خراسان رضوی نیز به همین گونه است. برای ۱۳ پروژه جاده‌ای استان، ۸۰۰ میلیارد تومان بودجه پیش بینی شده است، این درصورتی است که براساس لایحه بودجه، تکمیل این پروژه‌ها دست کم نیازمند ۹ هزار میلیارد تومان بودجه دیگر است که این رقم، بیش از ۱۱ برابر بودجه پیش بینی شده برای سال ۱۴۰۲ است.
این درحالی است که تاریخ اتمام بسیاری از پروژه ها، پایان برنامه ششم یعنی امسال بوده است؛ البته با تصمیم دولت و مجلس، برنامه ششم به مدت یک سال تمدید شد، اما بازهم این پروژه‌ها در موعد مقرر به ایستگاه پایانی نمی‌رسد.
احداث آزادراه حرم تاحرم (قم-گرمسار-مشهد) در لایحه بودجه سال آینده، سهم ۱۲۰ میلیارد تومانی دارد. این رقم اگرچه درشت است، وقتی بدانیم هزینه ساخت هر کیلومتر از این آزادراه حدود ۷۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان است، گویی یک سطل آب یخ روی سرمان سرآزیر شده است.
بله؛ بودجه پیش بینی شده برای این پروژه در سال آینده، تقریبا کفاف ساخت یک کیلومتر از آن را می‌دهد؛ البته اسماعیل احمدی، مجری آزادراه‌های شمال شرق کشور در وزارت راه وشهرسازی، در این باره به شهرآرا می‌گوید: لایحه بودجه باتوجه به سیاست‌ها و اولویت‌های مختلفی تنظیم می‌شود. به طورکلی برای پروژه‌های مهم، تلاش ما بر این است که از طریق منابع دیگر اعتبار را تأمین کنیم.
وی با اشاره به وضعیت تأمین اعتبار پروژه آزادراه حرم تاحرم در سال۱۴۰۱ می‌افزاید: در سال جاری تلاش بر این بوده است که وزارت راه وشهرسازی از طریق تهاتر، حدود ۷۳۰ میلیارد تومان و از راه تأمین قیر، به ارزش ۲۰۰میلیارد تومان اعتبار تأمین کند.
مجری آزادراه حرم تاحرم ادامه می‌دهد: سرمایه گذار پروژه یعنی قرارگاه سازندگی خاتم نیز متناسب با قرارداد اولیه پروژه که در آن سهم دولت ۳۰درصد و سهم سرمایه گذار ۷۰درصد بوده است، امسال باید اعتبار را تأمین کند. قضاوت درباره اینکه سال آینده وضعیت اعتبارات پروژه چگونه خواهد بود، زود است. اما بی شک ما به ردیف اختصاصی این پروژه در بودجه اکتفا نمی‌کنیم.
احمدی درباره وضعیت پیشرفت فیزیکی آزادراه حرم تاحرم نیز می‌گوید: این پروژه به پنج فاز کلی تقسیم بندی شده است. قطعه نخست مسیر قم-گرمسار صددرصد پیشرفت فیزیکی داشته است و در دست بهره برداری است.
قطعه گرمسار-سمنان اکنون حدود ۲۰درصد و قطعه سه راهی تربت-مشهد ۱۱درصد پیشرفت فیزیکی دارد. قطعه نیشابور-سه راهی تربت در مرحله انجام مطالعات نهایی است و قطعه سمنان-نیشابور نیز در مرحله مطالعات اولیه قرار دارد.
«اﺣﺪﺍﺙ ﺑﺰﺭﮔﺮﺍﻩ ﻣﺸﻬﺪ- ﺳﻨﮓﺑﺴﺖ- فریمان-ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎﻡ -تایباد-دوغارون» که باعث بهبود وضعیت ترانزیت کالا و درآمدزایی برای کشور می‌شود، در سال آینده ۷۰ میلیارد تومان بودجه دارد و برای به اتمام رسیدن آن براساس پیش بینی انجام شده در لایحه بودجه، به ۴۸۵ میلیارد تومان بودجه دیگر نیاز است، این درحالی است که این پروژه در سال ۱۳۸۱ کلنگ زنی شده است و عمر بیست ساله دارد و هنوز معلوم نیست چه زمانی به اتمام می‌رسد.
مشارکت ﺩﺭ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﺁﺯﺍﺩﺭﺍﻩ ﻛﻨﺎﺭﮔﺬﺭ ﺷﻤﺎلی ﻣﺸﻬﺪ ﻭ ﻣﺸﻬﺪ - قوچان»؛ این پروژه قدیمی نیز از سال ۱۳۸۳ آغاز شده است. سهم این پروژه در بودجه سال آینده ۱۲۰ میلیارد تومان است و رقم پیش بینی شده برای رسیدن آن به نقطه پایانی ۱۰۰ میلیارد تومان. هزینه پیش بینی شده برای ساخت هرکیلومتر از این پروژه در لایحه بودجه، ۶ میلیاردو ۸۴۵ میلیون تومان است که این رقم حداقل یک دهم هزینه واقعی است.
ﺍﺣﺪﺍﺙ ﻭ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﺰﺭﮔﺮﺍﻩ ﻃﺮﻗﺒﻪ- شاندیز؛ سهم این پروژه از بودجه سال آینده، ۲۵ میلیارد تومان است و رقم پیش بینی شده برای به اتمام رسیدن آن ۱۲۰ میلیارد تومان برآورد شده است. آزادراه طرقبه-شاندیز سال ۱۳۹۷ کلنگ زنی شد و هدف آن، توسعه زیرساخت حمل ونقلی برای رونق گردشگری در این دو شهر همجوار مشهد بود.
بررسی تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد در حال حاضر بسیاری از دولت‌ها از پروژه‌های راه سازی به منظور تسهیل رشد اقتصادی کشورشان حمایت می‌کنند؛ به عنوان مثال چین از کشور‌هایی است که با حجم سرمایه گذاری زیاد در حوزه راه سازی توانست به رشد اقتصادی اش کمک کند.
امارات متحده عربی نیز از جمله کشور‌هایی است که در این حوزه سرمایه گذاری زیادی کرده است. البته بررسی‌ها نشان می‌دهد کشور‌های اروپایی و آمریکا بیشتر تلاش می‌کنند تا از بخش خصوصی برای توسعه راه هایشان استفاده کنند.