شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ دیوارنگاری یکی از بخش‌های ثابت جشنواره هنرهای شهری مشهد محسوب می‌شود که هرساله جامه‌ای زیبا بر شهر می‌پوشاند. در بهار ۱۴۰۲ هم قرار است به رسم هرساله مجاوران و زائران امام رضا (ع)، نظاره گر نقش آفرینی هنرمندان بر دیواره‌ها و جداره‌های شهر باشند. براساس فراخوان این رویداد، دیوارنگاره‌ها در سه بخش بر جداره و سطوح شهرى نمایان خواهند شد: بخش جدید نقاشی‌های سه بعدى و آنامورفیک است با هدف ایجاد فضاهاى جذاب از طریق تکنیک هایى همچون برجسته نمایى، عمق نمایى و خطاى دید؛ بخش دیوار‌های مرتفع شامل طراحى و اجراى نقاشى دیوارى براى سیزده دیوار مرتفع شهرى و بخش دیوارهاى کوچک ثابت و سازه هاى متحرک.
مرحله اول داوری بخش دیوارنگاری در روز‌های گذشته به پایان رسید و از میان ۲۶۴ اثر دریافتی، در نهایت ۳۶ طرح به مرحله دوم داوری راه یافتند که بخش زیادی از آن‌ها مشروط به اصلاح مناسب، در بخش دوم داوری تأیید یا رد نهایی خواهند شد. همچنین براساس بیانیه هیئت داوران مواردی، چون هماهنگی با پیکره شهری، ساختار تجسمی و بصری مناسب، خلاقیت و نوآوری، ارتباط با فرهنگ خراسان، تناسب ابعاد و اندازه، ایجاد نشاط و آرامش اجتماعی، در داوری آثار این دوره بیشتر مدنظر بوده است. حسین ششکلانی، کریم اسکندری و سیدطاهر موسوی، اعضای هیئت داوران بخش دیوارنگاری جشنواره هنرهای شهری مشهد، در گفتگو با شهرآرا درباره نحوه داوری‌ها و ضرورت پرداختن به هنر دیوارنگاری توضیحات بیشتری ارائه کرده اند که در ادامه پیش روی شماست.
حسین ششکلانی، هنرمند مشهدی، با اشاره به رشد اندک کیفیت آثار بخش دیوارنگاری بیان می‌کند: آثار رسیده به این بخش نتوانست انتظارات ما را برآورده کند. در واقع شرکت کنندگان نگاه نقاشانه‌ای به دیوارنگاری نداشتند و برخی از آن‌ها فقط چندین طرح مختلف را جمع و با نرم افزار‌های رایانه‌ای با یکدیگر ترکیب کرده بودند؛ اتفاقی که در سال‌های گذشته هم رخ می‌داد.
او یادآور می‌شود: دیوارنگاری‌ها باید به گونه‌ای باشند که مخاطب با تماشای آن‌ها احساس کند اتفاق هنرمندانه‌ای در شهر افتاده است. همچنین باید فرم و دست خط مخصوص مشهد در آثار لحاظ شود.
ششکلانی با تأکید بر ضرورت پرداختن به این هنر در دانشگاه‌ها خاطرنشان می‌کند: باید آثار از لحاظ زیبایی شناسی در دانشگاه‌ها بررسی شوند؛ همچنین برگزاری کارگاه‌ها می‌تواند بر شکل گیری گفتگو میان داوران، اساتید و علاقه‌مندان و بهبود کیفیت آثار، تأثیر بگذارد. به نظر این هنرمند اگر برگزاری کارگاه‌ها تداوم سالیانه داشته باشد، بعد از چند سال شاهد جهش خوبی در کیفیت آثار خواهیم بود. او درباره محوریت آثار رسیده به جشنواره نیز توضیح می‌دهد: بیشتر طرح‌های شرکت کنندگان با موضوعات بیان شده در فراخوان هم خوانی داشت. اما در میان این موضوعات به «زیارت» پررنگ‌تر پرداخته شده بود.
ششکلانی با اشاره به جدید بودن بخش نقاشی‌های سه بعدی بیان می‌کند: شرکت کنندگان به درستی متوجه مفهوم این بخش نشده و آثار خام دستانه‌ای ارائه کرده بودند. در واقع می‌توان گفت امسال در بخش نقاشی‌های سه بعدی، کار ویژه‌ای که هیئت داوران را هیجان زده کند، وجود نداشت. این هنرمند برای بهبود آثار بخش دیوارنگاری پیشنهاد می‌دهد: باید میان برگزارکنندگان جشنواره، اساتید دانشگاه ها، دانشجویان و هنرمندان، ارتباط فنی و تخصصی شکل بگیرد تا آثار در فضای علمی و هنری پرجنب وجوش به پختگی لازم برسند. همچنین بهتر است کسی که نقاشی دیواری را اجرا می‌کند، هنرمند باشد. یعنی اثر دست هنرمند در کار دیده شود.
به گفته او ایرادی ندارد که طراح و اجراکننده نقاشی دیواری دو فرد متفاوت باشند، اما گاهی اوقات کسی مجری کار می‌شود که اصول نقاشی را نمی‌شناسد، بنابراین نتیجه کارش هم دل چسب نخواهد شد.
ششکلانی تأکید می‌کند: باید طراح و مجری مباحث زیبایی شناسی را بدانند و درکی متقابل از یکدیگر داشته باشند. در این صورت اثر خوبی اجرا می‌شود.
کریم اسکندری، دیگر داور بخش دیوارنگاری، درباره کیفیت آثار رسیده به جشنواره می‌گوید: در سال‌های گذشته شاهد روند روبه رشدی در آثار بخش دیوارنگاری جشنواره هنرهای شهر مشهد بودیم، اما امسال کیفیت آثار از آنچه توقع داشتیم، ضعیف‌تر بود که به نظر من یکی از علت‌های اصلی آن نداشتن وقت کافی برای طراحی است. این هنرمند ادامه می‌دهد: تعداد شرکت کنندگان بخش دیوارنگاری، به ویژه از سایر شهر‌های کشور، نسبت به دوره‌های گذشته کم شده بود. اسکندری درباره روند داوری آثار بخش دیوارنگاری نیز توضیح می‌دهد: شاید برخی هنرمندان فکر کنند داوری‌ها مغرضانه و سلیقه‌ای بوده است، درحالی که گاهی اوقات در جلسات داوری درباره یک اثر بیست دقیقه صحبت و بحث می‌شد تا درنهایت بهترین آثار انتخاب شوند؛ همچنین سعی کردیم طرح‌هایی را که با اعمال اصلاحیه اجراپذیر هستند در داوری‌ها رد نکنیم و نکات لازم را برای بهتر شدن آثار به هنرمندان گوشزد کنیم.
این هنرمند با اشاره به موضوعات خوبی که برای جشنواره امسال تعریف شده است، بیان می‌کند: امسال تعدادی طرح خوب با محوریت بهار و خانواده به دستمان رسید. همچنین برخی هنرمندان طرح‌هایی مرتبط با حرم امام رضا (ع) و موضوع زیارت ارائه کردند که در میان آن‌ها هم آثار جالب توجهی وجود داشت. به نظر اسکندری تکرار برخی موضوعات در فراخوان‌های دوره‌های مختلف جشنواره باعث شده است طرح‌ها و آثار پخته‌تر شوند. او با تأکید بر ضرورت شکل گیری وحدت میان آثار هنری در شهر بیان می‌کند: متأسفانه هویت شهری ما به طور کامل از بین رفته است؛ باوجوداین فضاسازی و اجرای آثار هنری درست می‌تواند به احیای هویت گذشته کمک کند و باعث شکل گیری جریان هویتی جدیدی شود. این هنرمند ادامه می‌دهد: نباید آثار هنری که در شهر اجرا می‌شوند از پیکره آن جدا باشند.
این موضوع برای بخش دیوارنگاری هم صدق می‌کند. اسکندری درباره چگونگی شکل گیری وحدت میان آثار هنری توضیح می‌دهد: بخشی از این اتفاق به سیاست‌های مدیریت شهری و بیشتر هماهنگ شدن ارگان‌ها با یکدیگر برمی گردد که به نظر می‌رسد کار دشواری است، اما بخشی که به خانه هنرمندان و داوران مربوط می‌شود، ارائه اطلاعات است. در این سال ها، ارائه اطلاعات مانند در اختیار گذاشتن آرشیو‌های عکس به هنرمندان بسیار کمک کرده است. او یادآور می‌شود: جمع آوری اطلاعات، کاری زمان بر و انجام آن از عهده اهالی هنر و کارمندان خانه هنرمندان خارج است؛ ازاین رو این کار باید برون سپاری شود. این هنرمند با تأکید بر اهمیت انجام کار‌های پژوهشی خاطرنشان می‌کند: باید هویت هر منطقه شهر مشهد مشخص و خیابان ها، دیوار‌ها و جایگاه آثار هنری شناسایی شود، تا هنرمند براساس این اطلاعات، دست به خلق اثر بزند و طرح‌های بهتری ارائه کند.
اسکندری درباره ارزش خلق یک اثر هنری در شهر نیز می‌گوید: هنر و آثار هنری سازنده فرهنگ هستند. وقتی هنر در یک جامعه ضعیف شود، سطح فرهنگ پایین می‌آید و همه چیز به هم می‌ریزد.
او با اشاره به تأثیرات برگزاری جشنواره هنرهای شهری مشهد بر سلیقه مردم تصریح می‌کند: به یاد دارم در سال‌های اولیه برگزاری جشنواره، اگر اثری کمی انتزاعی بود، هیچ کس آن را نمی‌پذیرفت، اما الان مردم با کار‌های نیمه انتزاعی هم ارتباط برقرار می‌کنند. این اتفاق نشان می‌دهد که سطح سواد بصری به کمک نقاشی دیواری‌های اجرا شده در حال افزایش است و این امر موجب فرهنگ سازی شده است.
سیدطاهر موسوی، هنرمند و دیگر داور بخش دیوارنگاری، درباره کیفیت آثار این دوره بیان می‌کند: به نظر من کیفیت آثار تفاوتی چندانی با سال‌های گذشته نداشت و در مجموع شاهد اتفاق خاصی در بخش دیوارنگاری نبودیم. محوریت بیشتر طرح‌های پیشنهادی هم بهار و امام رضا (ع) بود. او با اشاره به اضافه شدن بخش نقاشی‌های سه بعدی به جشنواره نیز یادآور می‌شود: این بخش برای هنرمندان کمی گنگ است و آن‌ها نمی‌دانستند چه آثاری مدنظر دبیرخانه جشنواره است؛ ازاین رو بیشتر شاهد طرح‌های کپی شده از اینترنت بودیم که برای اجرا روی زمین مناسب هستند و تناسبی با فضای شهری ما ندارند. به گفته موسوی از میان آثار رسیده به بخش سه بعدی درنهایت کمتر از ۱۰ اثر برای اجرا در شهر انتخاب شده است. این هنرمند درباره کم رنگ شدن حضور هنرمندان در بخش دیوارنگاری می‌گوید: تعداد زیادی از هنرمندانی که سال‌های گذشته در جشنواره حضوری فعال داشتند، امسال کاری ارائه نداده بودند که من علتش را مشکل در پرداخت‌های شهرداری و مباحث مالی می‌دانم.
او ادامه می‌دهد: مبلغ پرداختی‌ها نسبت به زحمت و استرسی که هنرمندان باید متحمل شوند، بسیار کم است؛ ازاین رو آن‌ها انگیزه‌ای برای شرکت در این رویداد ندارند، اما اگر مبالغ خوبی برای حضور در جشنواره در نظر گرفته شود، هنرمندان حتی از شهر‌های دیگر هم در این رویداد شرکت می‌کنند. همچنین باید فرصت مناسبی به هنرمندان داده شود تا بتوانند طرح‌های بهتری ارائه کنند.