حمیده خلیل‌زاده | شهرآرانیوز؛ بقاع متبرکه ائمه اطهار (ع) در کشور‌های مختلف از جمله ایران همواره ملجأ تمامی شیعیان دنیا بوده است. توسل و اهدای نذورات به اقسام و اشکال مختلف برای رفع حوایج و گرفتاری‌ها در ادبیات دینی و سیره ما امری سفارش شده است. انقلاب اسلامی که احیاکننده مجد و عظمت مسلمانان و فرهنگ و ارزش‌های اسلامی و طلایه‌دار وحدت و هم‌گرایی امت اسلامی است، در باب مسئله زیارت به‌ویژه زیارت امام هشتم (ع) که قلوب مسلمانان و ایمان آنان بدان پیوند خورده و دیدگان همه پیروان و امت محمدی بدان دوخته شده دستاورد‌های زیادی در زمینه ترویج و تبلیغات و تسهیل امور برای زائران و مجاوران رضوی داشته است. در ادامه این موارد را مرور می‌کنیم.
از گذشته حرم مطهر رضوی کانون وقایع مذهبی، اجتماعی و سیاسی در شهر مشهد بوده است. در خاطره تاریخی مردم مشهد موارد بسیاری از این حضور ثبت شده است. چه به‌عنوان پناهگاه مردم و معترضان، چه به‌عنوان کانونی مرکزی برای حرکت‌های جمعی مردمی، پس از انقلاب اسلامی نیز علاوه بر موارد گذشته به نهادی برای انجام مناسک جمعی عبادی، مرکزی برای کسب آگاهی، چه از بعد معرفتی و چه علمی برای مردم مشهد و همه ملت اسلامی تبدیل شده است.
رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب ذکر کردند که ما در آستانه ایجاد تمدن نوین اسلامی و ظهور امام زمان (عج) هستیم. یکی از مبانی معرفتی این سخن کتاب «انسان ۲۵۰ ساله» ایشان است. ایشان در این کتاب نظریه وحدت شخصیتی ائمه (ع) را مطرح می‌کنند و می‌گویند: ائمه (ع) ما که ۲۵۰ سال دوران امامتشان بود، آن‌قدر اتحاد فکری و هدفی داشتند که گویی به‌جای دوازده‌نفر با یک انسان روبه‌روییم که ۲۵۰ سال عمر کرده است. این انسان ۲۵۰ ساله سه هجرت مهم داشته است.
هر کدام از سه هجرت انسان ۲۵۰ساله هم درراستای تمدن‌سازی است. هجرت اول، هجرت علوی است. هجرت تمدن‌ساز دوم، هجرت حسینی (ع) است و هجرت سوم، هجرت رضوی است. امام رضا (ع) با این هجرت، اطلس جغرافیای اقلیمی، فکری و فرهنگی شیعه را توسعه می‌دهند و ایران را تبدیل به «شیعه خانه اهل بیت (ع)» می‌کنند. به همین دلیل رهبر معظم انقلاب گفته‌اند: این انقلاب، میراث علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) است.
مردم ایران همواره ملتی معتقد و مسلمان بوده و احترام به ائمه (ع) و عشق‌ورزیدن به اهل بیت پیامبر اکرم (ص) جزو اصول زندگی آن‌هاست. از آنجا که امام رضا (ع)، تنها امام مدفون در ایران است، حرم مطهر ایشان میعادگاه ملت مسلمان از سراسر جهان است. هر ساله به طور میانگین، حدود سی‌میلیون نفر زائر از داخل و خارج کشور برای زیارت به شهر مقدس مشهد سفر می‌کنند.
پس از پیروزى انقلاب اسلامى عملیات بازسازى و توسعه حرم شریف آغاز شد که طى آن ساختمان‌ها و اجزاى جدید به حرم الحاق شد. محراب‌ها و زوایا تعمیر شد. صحن‌ها و رواق هاى جدیدى در حرم ساخته شد و کتابخانه و دیگر مراکز فرهنگى به آن اضافه شد. انفجار توسط منافقان در ضلع بالاسر مبارک حضرت در عاشورای حسینی سال۱۳۷۳ شمسی، باعث آسیب‌دیدگی ضریح شد و اندیشه طراحی و ساخت ضریح جدید را که مدتی قبل آغاز شده بود، تقویت کرد. استاد محمود فرشچیان طراحی ضریح پنجم را در سال۱۳۷۲ شمسی با مشورت‌گرفتن از صاحب‌نظران و هنرمندان آغاز کرد که کار آن پس از هفت سال پایان یافت.
بعد از انقلاب اسلامی در سال ١٣٥٧، طرح توسعه حرم با جدیت بیشتری دنبال شد. صحن‌های جمهوری اسلامی، پیامبر اعظم (ص)، هدایت، کوثر و رواق امام خمینی (ره) در این دوره ساخته شدند. مجموع مساحت حرم مطهر رضوی بیش‌از یک میلیون متر مربع تخمین زده می‌شود و با تغییرات پیاپی در حرم مطهر رضوی، شکل کنونی این بنا ایجاد شده است. اما این مجموعه کامل، به بخش‌های کوچکی از جمله رواق‌ها، صحن‌ها، کتابخانه و... تقسیم شده است.
از دیگر خدمات به زائران و مجاوران، می‌توان به گسترش راه‌های ارتباطی برای رسیدن به حرم مطهر اشاره کرد، چه توسعه راه‌های جاده‌ای و چه مسیر‌های ریلی و خطوط هواپیمایی که مشهد مقدس را به شهری با دسترسی بین‌المللی تبدیل کرده است.
از دیگر خدمات به زائر در چند سال اخیر می‌توان به گسترش شبکه ارتباط مجازی و ایجاد رویکرد‌های نوین به زیارت، وقف و نذر یاد کرد. از این موارد می‌توان به گسترش زیارت از راه دور، شبکه خادمان از راه دور، خدمت به زائران در مراتب جدید از نذر و وقف در داخل و خارج کشور نام برد.
آستان قدس رضوی بعد از انقلاب اسلامی در زمینه معارف الهی و اسلامی و به‌ویژه بحث زیارت، نه‌تن‌ها با تأسیس مراکز دانشگاهی و حوزه‌های مختلف علم‌پژوهی دست به ترویج و تبلیغات معرفتی زده است، بلکه با تولیدات علمی در حوزه گفتمان و پژوهش، دستاورد‌های زیادی در زمینه نشر کتاب و مقالات علمی کسب کرده است.
یکی از موارد نشان‌دهنده ارادت و عشق به امام رضا (ع) تبلور آن در هنر هر دوره و مرزوبوم است. امام رئوف همیشه در دل مسلمانان جای داشته است، اما در جریان توجه به جایگاه ایشان بعد از انقلاب اسلامی، هنرمندان زیادی توانستند این عشق و ارادت را بدون هیچ پرده‌پوشی‌ای ابراز کنند. آثار هنرمندان در عرصه‌های هنر مذهبی و رضوی، معماری شهری و المان‌های بصری، سینما و تئاتر، ادبیات و شعر، نقاشی و موسیقی درخور توجه است.