ساحل کریمی | شهرآرانیوز؛ امروز سالروز ولادت امامی است که در هشت‌سالگی به امامت رسیدند و در دوران حیات خود چنان زیستند که ملقب به جوادالائمه (ع) شدند، ابو‌جعفر‌محمد‌بن‌علی (ع) امام نهم شیعیان هستند که در دهم رجب سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه متولد شدند. تولد ایشان را پیامبر اسلام (ص) سال‌ها پیش به عنوان مولودی از تبار خود، که پاکیزه است پیش‌بینی کرده بودند.
پدرشان امام رضا (ع) امام هشتم شیعیان ولادت ایشان را به عنوان مبارک‌ترین و پرخیر‌ترین ولادت برای شیعیان نام برده بودند. چرا که ولادت این مولود که تنها فرزند امام رضا (ع) بودند پس از سال‌ها انتظار رخ داد و باعث دلگرمی و انسجام جامعه شیعه شد. با حجت الاسلام و المسلمین محسن ادیب بهروز استاد حوزه و دانشگاه درباره خصلت جود در این امام بزرگ به گفتگو نشسته‌ایم که خلاصه‌ای از آن را مطالعه می‌کنید.
درباره چرایی نسبت دادن القاب به ائمه معصومین (ع) مثل نسبت دادن لقب «جواد» به امام نهم شیعیان باید گفت، در برخورد با معصومین (ع) متوجه می‌شویم این بزرگواران سه نوع رفتار دارند که برخی از آن‌ها را می‌توانیم الگوبرداری و تبعیت کنیم و بعضی دیگر هم مختص به وجود مبارک ایشان است و از دسترس خارج.
نوع اول رفتار، خاص انبیا و اولیای الهی و معصومین (ع) است. مانند عبادت معصوم. در کلام و بیان معصوم به این نکته اشاره شده که خواندن چند ده رکعت نماز، در شب، خاص معصومین (ع) است؛ بنابراین انجام آن برای مردم عادی یا غیر معصوم غیر‌ممکن است.
بخش دوم رفتار‌هایی از معصومین (ع) است که به صورت ضعیف‌تر و با شدت کمتر در افرادی که در کنار معصومین (ع) مسیر کمال را پیموده‌اند بروز می‌کند، افرادی مثل جناب سلمان و ابوذر، مالک اشتر و جناب اباصلت... نمونه انسان‌های کمال‌یافته‌ای هستند که انسان‌های غیر معصوم از آن‌ها می‌توانند تبعیت کنند.
آنچه از رفتار و کلام معصوم به عنوان ویژگی متفاوت می‌بینیم مثل «جود و سخاوت» که در امام جواد (ع) وجود داشته را این‌گونه باید تعبیر کرد که معصومین (ع) از جمله امام جواد (ع) نسبت به افراد نیازمند جامعه عبور و گذر از خود را انتخاب کرده‌اند که ملقب به «جواد» شده‌اند. به این معنا که انسان‌های غیر‌معصوم وقتی به نیازمندی به صورت صدقه یا قرض‌الحسنه کمک می‌کنند شرایط مالی خود و اینکه در پی بخششی که دارند خود آسیب مالی نبینند را مد‌نظر قرار می‌دهند، اما تعبیر عبور و گذر از خود در رفتار و سیره معصومین (ع) مثل امام جواد (ع) متفاوت است.
حضرت جوادالائمه (ع) فرمودند: «خداوند را بندگانی است که آن‌ها را مخصوص به نعمت‌ها می‌سازد و نعمت‌ها را در میان آن‌ها پایدار می‌کند، تا وقتی که بخشش کنند. پس هر گاه از بخشش نعمت ممانعت کنند، نعمت را از آن‌ها پس می‌گیرد و به دیگران می‌دهد.»
(کشف‌الغمّه، ج ۲، ص ۳۴۶)
نکته‌ای که امام در این حدیث فرموده، به آیه‌ای از قرآن اشاره دارد. خداوند می‌فرماید: از آنچه شما را جانشین خود در آن قرار دادیم (مستخلصین) انفاق کنید (حدید، ۷)؛ یعنی ما امانت‌دار مال خداییم، او که به ما داده است، از ما خواسته انفاق کنیم تا از این رهگذر، هم ما ثواب ببریم و هم محرومان به نوایی برسند.
امام جواد (ع) درباره بخشندگی و سخاوت چنین به ما توصیه کرده‌اند که در رفتار و کلام خود نسبت به دیگران از آن‌ها عبور کنیم یعنی در بخشش افراد پیش‌قدم باشیم و به طور کامل کسی را که در حق ما ظلم و خطایی کرده است ببخشیم. به بیان دیگر صفر‌تا‌صد او را مورد بخشش قرار دهیم. آن حضرت در خوبی و کمک به مردم، به‌ویژه نیازمندان، از باسخاوت‌ترین مردم زمان خویش شمرده می‌شدند. برنامه عملی ایشان بر اساس توصیه‌ای بود که از سوی پدر بزرگوارشان، امام رضا (ع) فرستاده شده بود.
امام رضا (ع) در نامه‌ای به فرزند عزیزشان نوشتند: من به دلیل حقی که بر تو دارم، از تو می‌خواهم هرگاه تصمیم به خارج شدن از منزل داری، از درِ بزرگ داخل و خارج شوی. هنگامی که سوار مرکب خود می‌شوی، همراه خود طلا و نقره بردار و هر فردی از تو درخواست کمک کرد، به او نیکی کن.
(کلینی، ۱۴۰۵ ق: ج ۴: ۴۳)
محمدبن سهل قمی می‌گوید: در سفر مکه، به مدینه رفتم و به حضور امام جواد (ع) مشرف شدم. می‌خواستم لباسی را از آن حضرت برای پوشیدن بخواهم، ولی فرصتی به دست نیامد. با آن حضرت خداحافظی کردم و از خانه ایشان بیرون آمدم... از مدینه بیرون آمدم. ناگاه شخصی پیش آمد و دستمالی داشت که لباسی در آن بود. او از افراد کاروان می‌پرسید: محمد بن سهل قمی کیست؟ تا اینکه نزد من آمد. وقتی مرا شناخت، گفت: مولای تو، امام جواد (ع) این لباس را برایت فرستاده است. وقتی نگاه کردم، دیدم دو لباس مرغوب و نرم است.
(اشتهاردی، ۱۳۷۷: ۱۷۰)
وجود مبارک امام جواد (ع) در بین مسلمانان و غیر مسلمانان به این دلیل به جود و بخشندگی معروف شده‌اند که وقتی نیازمندی خدمت ایشان می‌رسید با سقفی برای کمک روبه‌رو نمی‌شد و امام برای کمک‌رسانی به وی پیمانه‌ای در نظر نمی‌گرفتند بنابراین اگر به دنبال تبعیت از ویژگی امام جواد (ع) هستیم باید در عین اینکه خودمان نیازمند هستیم چه در بعد مادی و معنوی سقفی برای کمک به دیگران در نظر نگیریم. قطع به یقین رعایت این موارد در زندگی مردم عادی و غیر‌معصوم تا حدی می‌تواند جود و سخاوت امام جواد (ع) را در جامعه متبلور و عینی کند.
از خود بپرسید فلانی حتی اگر دانسته و به عمد کار بدی در حق من کرده باشد، اسیر هوای نفس و گرفتار شیطان شده و سزاوار ترحم است. مگر خود من اشتباه نمی‌کنم؟ مگر نمی‌خواهیم خدا ما را ببخشد؟ پس ببخشید. در قرآن کریم در سوره نور ذکر شده است: «و لیَعفوا و لیَصفَحوا أ لاتحبّون أن یغفر‌الله لکم؟ باید ببخشند و چشم‌پوشی کنند. آیا دوست ندارید خدا شما را ببخشد؟»
بیایید به یکی از صفات قشنگ خدا آراسته شویم. در ماه رجب از فرصت استغفار و پشیمانی استفاده کنیم و با قلبی در حال توبه و عملی برای جبران، از خداوند آمرزش بخواهیم.
اگر خطایی را هم می‌بینید سعی کنید آن را نادیده بگیرید. به این معنی که اصلا خطای خطاکار را فراموش کنید و دیگر به یاد خود و به روی او نیاورید. گویا هیچ اتفاقی نیفتاده است.
با هر کس که قهریم آشتی کنیم. مهم نیست که از رفتار ما استقبال شود یا خیر. مهم این است که ما وظیفه خود را انجام دهیم وهمین که خدا از ما راضی باشد کافی است.
خداوند در چند آیه دیگر نیز به پیغمبر (ص) دستور عفو می‌دهد. در سوره آل عمران، آیات ۱۳۴ و ۱۵۹ و سوره مائده آیه ۱۳ و کسانی را که نسبت به مردم عفو و بخشش دارند می‌ستاید. با پروردگار قراری بگذارید. از این قرار که: «من از هر کس هر بدی دیدم می‌بخشم. تو هم از من هر بدی دیدی ببخش.»