نامحترمانه‌های افراد محترم

چندی پیش بود برای شرکت در مراسمی درحال پارک خودروام بودم که یک دفعه راننده خودرویی بدون توجه، سریع جای پارکم را گرفت. هنگامی که از ماشین پیاده شد، مشخص بود که حالت تهاجمی دارد،  اما کمی که به هم نگاه کردیم، همدیگر را شناختیم. آشنا‌هایی که گذر زمان سبب شده بود، هم را نبینیم و حالا بعد از سال‌ها این موقعیت سبب تجدید دیدار شده بود. اما اگر آشنا نبودیم چه اتفاقی می‌افتد؟

چون فرد تهاجمی نیستم در بدترین حالت چند کلمه بار هم می‌کردیم و تمام. اما از آن زمان یک پرسش ذهنم را به شدت به خودش مشغول کرده است و آن اینکه چرا انسان‌هایی که هریک از یک جایگاه اجتماعی برخوردارند در برخی موقعیت‌ها نامحترمانه رفتار می‌کنند و به طور معمول رفتار‌هایی نشان می‌دهند که به اصصلاح در شأن و منزلتشان نیست؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد که مغز انسان از طریق المان ها، نمادها، نوع پوشش، زبان بدن و گفتار، روایتی یکپارچه از هویت به افراد می‌دهد. به عنوان نمونه کارمند، فرهنگی یا کاسب از طریق زبان گرفتاری شان و تکرار این رفتار‌ها و تبدیلشان به عادت روزمره سبب ایجاد یکپارچگی هویتی در خودشان می‌شوند. این مسئله هنگامی که در بین تعداد زیادی از یک گروه مانند پزشکان و معلم‌ها و... تکرار می‌شود، تبدیل به بخشی از المان‌های هویتی آن‌ها می‌شود. اما این کارکرد ذهن ممکن است که در برخی مواقع مانند شوک‌ها دچار اختلال شده و ذهن افراد نتواند حس یکپارچگی هویتی را به آن‌ها بدهد.

همین مسئله سبب می‌شود تا اشخاص در موقعیت‌هایی تنش زا واکنشی دور از شأن و منزلت خود نشان دهند. یکی از دلایلی که سبب چنین واکنشی از سوی افراد می‌شود، درگیر بودن ذهن به دلیل موقعیت‌های تنش زای اقتصادی است. به عنوان نمونه هنگامی که افراد مدام در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرند که از نظر مالی دچار اضطراب شده و درباره آینده خود دچار نگرانی و حتی یأس می‌شوند و افقی برای حل مشکل خود دست کم در کوتاه و میان مدت نمی‌بینند، این مسئله سبب می‌شود تا بخش زیادی از ذهن افراد درگیر پاسخ به نگرانی‌ها شود.

در چنین موقعیت‌هایی ذهن قادر نیست، زبان و المان‌ها و نماد‌هایی را که سبب ایجاد انسجام هویتی می‌شود بازنمایی و تبدیل به زبان بدن و گفتار کند. در چنین موقعیت‌هایی احتمال اینکه افراد از خود واکنش‌های زیستی به جای واکنش‌های مدنی نشان دهند، افزایش می‌یابد. همین مسئله منجر می‌شود تا یک سبقت اشتباه، یک جا زدن در بانک یا حتی یک اشتباه کلامی، ضامن خشم فرد را رها و بمب عصبانیتش را منفجر کند.