محمدکاملان | شهرآرانیوز؛ ۳ هزارو ۳۰۷ هکتار مساحت، بیش از ۴۰۰ هزار نفر جمعیت، حدود ۲۰۰ هزار نفر حاشیه‌نشین، حدود ۹۰۰ هکتار سکونتگاه غیررسمی، یک محدوده منفصل با ۴۵ هزار نفر جمعیت؛ این‌ها همه آمار و ارقام منطقه‌ای است که عنوان دومین منطقه بزرگ شهر از نظر جمعیت مشهد را یدک می‌کشد؛ منطقه‌ای که یک سر آن به بافت نزدیک به توسعه‌یافته و قدیمی هسته مرکزی شهر مثل میدان‌شهدا و خیابان کامیاب و آیت‌ا... عبادی می‌رسد و راه‌آهن مشهد که مهم‌ترین مسیر ریلی شرق کشور است، در دل آن قرار گرفته است و طرف دیگرش، میدان امام‌حسین (ع) و خیابان طبرسی‌شمالی و جنوبی و بولوار خواجه‌ربیع و بزرگراه شهیدمیرزایی است که درمقایسه‌با مرکز شهر، بافت کمترتوسعه‌یافته محسوب می‌شود و سال‌های متمادی اسیر بی‌توجهی مدیران شهری است. امروز حاشیه‌نشینی و معضلات محله‌های منطقه ۳، یکی از مشکلات اصلی این محدوده شهری است و به همین دلیل هم همه تمرکز مدیریت این منطقه در چهارصدواندی روز گذشته، برحل مشکلات تلنبارشده و باز کردن گره‌های ریزودرشت حاشیه این منطقه بوده است.
افزایش اعتبار عمرانی منطقه، طراحی و اجرای طرح تحول در محور رسالت، کلنگ‌زنی دوربرگردان شهیدمیرزایی، برنامه‌ریزی برای ساخت پارک یک‌هکتاری قرقی، بهسازی پل دهرود و آسفالت گسترده معابر دارای مشکل و پیادهروسازی در همه محلات منطقه، فقط بخشی از اقداماتی است که برای تغییر چهره محله‌های حاشیه شهر در منطقه ۳ انجام شده است و مهدی خداشناس، شهردار منطقه ۳، در گفت‌وگوی اختصاصی با شهرآرا از آن‌ها رونمایی می‌کند.
در یک سالی که گذشت، اولویت را به پروژه‌های عمرانی حاشیه شهر دادیم؛ چون مدیریت‌شهری اعتقاد دارد اگر قرار است فرهنگ جایی درست شود و ارتقا پیدا کند، نخست از همه باید نیاز‌های اولیه‌اش تأمین شود. در منطقه ۳ بسیاری از گره‌ها در سال‌های گذشته کورتر شده بود؛ کاری انجام شده، ولی تا انتها جلو نرفته و نیمه‌تمام به حال خودش رها شده است. در گام نخست قرار شد پروژه‌های نیمه‌تمام را باسرعت تمام کنیم. اولین پروژه‌ای که به نتیجه رسید، پل رسالت ۹۱ بود که افتتاح شد.
پروژه نیمه‌تمام بعدی، پیادهروسازی گاز و رسالت، سوله حوادث غیرمترقبه و بحران و از همه مهم‌تر راستگرد رسالت بود. این پروژه‌ها هم به سرانجام و بهره‌برداری رسید و فقط در یک نمونه، گره هجده‌ساله راستگرد رسالت در هجده روز باز شد و الان وارد اجرای فاز چهارم آن شده‌ایم تا پروژه کامل شود.
گام بعدی، تحول در محور پرتردد رسالت بود که یک طرح تحولی برای آن تهیه شد. این طرح تحول، پنج پروژه و طرح اساسی دارد؛ دوربرگردان همت‌آباد، تعریض محور رسالت، رفع آب‌گرفتگی، اصلاح هندسی ابتدای خیابان رسالت و پیادهروسازی در آنجا و اصلاح هندسی رسالت ۸۲ تا دهرود؛ البته در این میان، دو کلان‌پروژه هم تعریف و عملیات اجرایی آن‌ها شروع شده است؛ یکی دوربرگردان غیرهم‌سطح شهیدمیرزایی و دیگری، تعریض پل دهرود که سال‌هاست دغدغه مردم جاده سیمان است.
بله؛ ۶۹ میلیارد تومان اعتبار سال گذشته منطقه بود که صرف پروژه‌های جاری منطقه شده بود. در اصلاح بودجه، این عدد به ۱۴۰ میلیارد رسید و بسیاری از پروژه‌های نیمه‌تمام با همین اعتبار به سرانجام رسید و بازهم توانستیم اعتبار عمرانی منطقه را در سال جاری به ۷۰۰ میلیارد تومان برسانیم.
در تعریف و اجرای پروژه‌ها یک نکته مهم را درنظر گرفتیم و آن‌هم این بود کاری انجام بدهیم که مردم نیاز دارند. دو گام برداشته شد؛ یکی اجرای زودبازده‌ها بود که ۴۳ پروژه با ۱۳۰ میلیارد تومان اعتبار برای اجرایشان تعریف شد و درقالب همین پروژه‌ها سراغ کار‌های زیربنایی رفتیم نه جاری؛ برای مثال منطقه ۳ در سرانه ورزشی، کمبود جدی دارد و پیش از اجرای این پروژه‌ها سرانه ورزشی‌اش، هجده سانتی‌متر بود که الان به نود سانتی‌متر رسیده و پنج برابر شده است.
همه ۱۳۰ میلیارد اعتباری که برای زودبازده‌ها اختصاص داده شد، براساس نگاه و خواسته مردم خرج شد. یعنی خود آن‌ها پروژه تعریف کردند و ما اجرا کردیم. خوشبختانه مردم منطقه ۳ مهم‌ترین خواسته‌شان، ایجاد خدمات زیربنایی و تأمین نیاز‌های اولیه است و ما هم همان نگاهی را که خودشان دارند، اجرا کردیم که باعث ایجاد رضایت شده است.
۱۳۷، دیگر درگاه ارتباطی مردم با شهرداری است. منطقه ۳ رتبه دوم را در تعداد درخواست‌های مردمی دارد و همه این درخواست‌ها درست و صحیح پیگیری می‌شود و اگر اجراپذیر باشد، به اجرا درمی‌آید و اگر هم نباشد، چرایی اجرا نشدنش را به مردم توضیح می‌دهیم که مطلع باشند تحقق درخواستشان، خارج از اختیارات شهرداری بوده است. سال قبل، رتبه اول تأمین درخواست‌های مردمی را به‌دست آوردیم و در هشت ماهه امسال هم بیش از ۱۰ هزار درخواست مردم، تأمین و مشکلات ریزودرشتشان حل شده است.
منطقه نیاز به پروژه‌های بزرگ‌مقیاس داشت و اکنون هم دارد. مهم‌ترین پروژه بزرگ‌مقیاس هم کرانه شمالی است که هشت کیلومتر از آن در منطقه ماست و درقالب استحصال اراضی داریم زمین‌های موردنیاز را برای تملک شناسایی می‌کنیم تا بتوانیم مسیر توسعه جدیدی برای مردم اینجا تعریف کنیم. یکی دیگر از بزرگ‌مقیاس‌ها، توسعه پارک بهار است که قرار است در دو فاز این اتفاق رقم بخورد. نخستین فاز، فاز میانی است که هجده هکتار است و ۱۶۵ میلیارد، اعتبار دولتی دارد و در فاز بعدی هم یک بسته سرمایه‌گذاری برای این پارک با نگاه بین‌المللی اجرا خواهد شد که درحال ورود به گام اساسی برای به سرانجام رساندن آن هستیم.
در حوزه شهرسازی هم مثل عمرامی، نخست از همه سراغ پرونده‌های قدیمی منطقه که به یک گره تبدیل شده بودند، رفتیم. در این میان رسیدیم به پرونده‌ای به نام اراضی چاهشک که از سال ۱۳۸۲ باز بود. مهم‌ترین مشکل اراضی، سنددار نبودن املاک بود که با تعاملاتی این معضل حل شد و حتی وارد فاز پروانه شدیم و این اتفاق برای ۳۰ درصد از مالکان افتاد. جدای از این‌ها در شهرداری منطقه پیش‌بینی‌هایی کردیم تا ضرر بیست‌ساله مردم جبران شود و در طرح تفصیلی، تراکم این زمین‌ها را افزایش دادیم و مشکل تراکمی را حل کردیم.
در ماجرای زمین‌های رهاشده هم اقدامات زیادی انجام دادیم. شاید باور نکنید، ولی در این منطقه چیزی نزدیک به هشتصد هکتار زمین بایر و رهاشده وجود دارد، آن‌هم در منطقه شهری و بافت به‌اصطلاح پر؛ زمین‌هایی که بیشترشان مالک قولنامه‌ای دارند و بسیار ریزدانه هستند. بیش از پنجاه هکتار از این زمین‌ها تا امروز تعیین‌تکلیف شده و به مرحله کمیسیون ماده ۵ رسیده است و از همان اراضی برای مردم این منطقه، سرانه خدماتی را تأمین می‌کنیم.
این اراضی رها بدون طرح هستند و در طرح تفصیلی هم به‌اصطلاح ستاره‌دار شده‌اند. یعنی مالک و مالکان باید با مدیریت‌شهری وارد توافق و تعامل شوند و سهم خدمات‌شهری را پرداخت کنند تا بتوانیم زیرساخت‌های همین محدوده را تأمین کنیم. یک نمونه از این اراضی، حدود سیزده هکتار در خیابان شهید نظام‌دوست بود که با مالک وارد گفتگو شدیم تا بتوانیم فضای سبز، فضای آموزشی، درمانی و سایر خدمات موردنیاز این محله را تأمین کنیم.
تولیت آستان قدس رضوی نگاه ویژه‌ای به موضوع محرومیت‌زدایی دارد و اگر بدنه این مجموعه با این نگاه درست همراه شود، می‌توانیم یک گام اساسی در تأمین سرانه‌های خدماتی موردنیاز حاشیه شهر برداریم. علاوه‌بر آستان قدس، نیاز ویژه داریم که اوقاف هم در این موضوع به ما کمک کند؛ در منطقه ۳ اراضی‌ای که موقوفه خاصی دارد، زیاد داریم که همه مشاعی هستند و سهم مالکان، معین نیست و باید تعیین‌تکلیف شود که این کار نیاز به نقش‌آفرینی جدی اداره اوقاف دارد.
همان‌طور که گفتید، منطقه ۳ یکی از مناطقی است که ساخت‌وساز غیرمجاز در آن بسیار زیاد رخ می‌دهد و دلیل اصلی‌اش هم زمین‌های قولنامه‌ای است. اگر می‌خواهیم این مشکل را حل کنیم، باید اراضی را سنددار کنیم و راهش این است که اوقاف و ثبت‌اسناد پای کار بیایند و زمین‌ها و املاک قولنامه‌ای واجد شرایط را سنددار کنند. وقتی این اتفاق بیفتد، مالک ترغیب می‌شود که ضابطه‌مند ساخت‌وساز کند. الان برای همه محدوده دوازده‌گانه در شمال صدمتری، می‌توانیم تسهیلات ۴۰۰ میلیون تومانی بدهیم و پروانه با قیمت بسیار ناچیز صادر کنیم.
الان نیاز است که این اداره‌ها بیایند جلو و مشکل مالکیتی را حل کنند. متأسفانه در منطقه ۳ اکیپ‌های بام‌فروشی راه افتاده است و هوایی می‌فروشند. با وجود تلاش‌های گسترده برای برخورد با این ماجرا، پدیده بام‌فروشی افزایش به‌شدت فزاینده‌ای دارد. نیاز داریم دستگاه قضا به این موضوع ورود ویژه کند؛ چون به فراخور این ساخت‌وساز، بنگاه‌های معاملات املاک بی‌مجوزی هم شروع به فعالیت می‌کنند که باید با آن‌ها برخورد قضایی شود.
ما به اراضی قولنامه‌ای هم پاسخگویی می‌کنیم. هیچ‌جای قانون نگفته است که شهرداری به این دسته از مالکان هیچ پاسخی ندهد. کسی که زمین قولنامه‌ای دارد، می‌تواند بیاید شهرداری پروانه بگیرد و براساس ضوابط، خانه بسازد و بعد از ساخت حتی می‌تواند برود سندش را بگیرد. مردم اگر سراغ شهرداری بیایند، تخفیف‌های خوبی می‌گیرند تا بتوانند بنایی ضابطه‌مند و با ایمنی کامل بسازند.
محدوده منفصل قرقی مثل توس، بافتی جدامانده از شهر است. جمعیتی در سال ۸۸ در قالب مسکن مهر به اینجا تزریق شد. در محدوده منفصل شهریِ قرقی و مهرگان این موضوع که کدام سازمان باید خدمات را تأمین کند، تعریف نشده است و اگر شهرداری پای کار نباشد و خدماتی ندهد، هیچ‌کس و هیچ سازمانی قدم جلو نمی‌گذارد. این موضوع باید زودتر حل شود و سازمان‌ها را باید پای کار بیاوریم و خوشبختانه در فرمانداری و استانداری، این نگاه وجود دارد که سازمان‌های مربوط بیایند و به محدوده‌های منفصل خدمات بدهند.
دهرود تنها جایی است که مجوز الحاق به شهر را دارد، اما مدیریت‌شهری آن را نپذیرفته است. هر محدوده‌ای که الحاق می‌شود، بار مالی شدیدی به شهر اضافه می‌کند. به‌عنوان نمونه شهرداری در قرقی با توجه به طرح تفصیلی که برای آن پیش‌بینی شده است، باید حدود ۹ هزار میلیارد تومان در آنجا خرج کند، درحالی‌که هیچ آورده‌ای از آن محدوده ندارد. البته در دوره فعلی مدیریت‌شهری، اراضی خوب و زیادی به قرقی اضافه شد تا بتوانیم خدمات و سرانه‌های موردنیاز مردم ساکن را تأمین کنیم. البته اگر به‌صورت جامع به این روستا‌ها و اراضی آن نگاه شود و با تراز مالی مثبت به شهر ملحق شوند.
قرقی یک لکه مهجورمانده از شهر بود و فقط از بعد خدمات‌شهری به این منطقه خدمات داده می‌شد، اما این نگاه در دوره جدید مدیریت‌شهری کاملا تغییر کرده است و همین امسال یک زمین استحصال می‌کنیم تا اولین فضای سبز قرقی را به‌زودی بسازیم. بعد از تقریبا ۱۰ سال طرح تفصیلی این محدوده دارد گام‌های نهایی تصویب را طی می‌کند و در حوزه تعریض‌ها طوری برنامه‌ریزی کرده‌ایم این کار طوری پیش برود که به نفع مردم باشد. سال بعد، سال خوبی برای قرقی خواهد بود.
۱۰۰ میلیارد از اعتبار عمرانی ما به مرکز شهر اختصاص دارد. پروژه‌های متعدد پیادهروسازی هم در این محدوده‌ها اجرا شده است؛ به‌ویژه در خیابان شیرازی کار‌هایی شده است که قبل از سال جدید از آن رونمایی خواهیم کرد. از همه مهم‌تر اینکه در اطراف باغ نادری قرار است پروژه‌ای اجرا شود و اتفاقاتی بیفتد که به نفع مردم شهر است. جلسات خوبی با میراث درباره این موضوع برگزار کردیم و امیدواریم کار‌های خوبی انجام شود. الان ایده‌ای هم برای باغ نادری داریم تا بتوانیم طرحی را اجرا کنیم که با جداره‌سازی و کف‌سازی، یک راسته تاریخی در آن محدوده داشته باشیم که خودش جذب کننده گردشگر است.
خیلی باورکردنی نیست، اما منطقه ۳ شهرداری، معابر خاکی بسیار زیادی دارد و امسال در برنامه آسفالتی که داریم، فقط توانسته‌ایم ۲۰ درصد از این معابر را آسفالت کنیم. با اینکه رتبه نخست آسفالت را در مشهد داریم، رویکرد لکه‌گیری و بهینه‌سازی آسفالت خیابان‌های دیگر را اولویت‌بندی کردیم و با همین نگاه جلو می‌رویم.
بله؛ صددرصد مشکل آب‌گرفتگی معابر اصلی منطقه ۳ مثل مهرمادر، رسالت، گلشاد، ۲۲ بهمن و... حل شده است.
در پایان چهار سال می‌توانیم ادعا کنیم در منطقه ۳، حاشیه شهری که کمبود امکانات و خدمات داشته باشد، نخواهیم داشت. به‌دنبال این هدف هستیم که با توجه به ظرفیت‌های خوبی که در منطقه وجود دارد، به‌سمت سرمایه‌گذاری برویم و سه اولویت هم برای خودمان تعیین کردیم؛ یکی پارک بهار است که با نگاه بین‌المللی درحال پیگیری جذب سرمایه‌گذار برای عرصه حدودا بیست هکتاری میانه پارک هستیم و ۱۶۵ میلیارد اعتبار توسعه به این بوستان تخصیص داده شده است.
اولویت دیگر، به ثمر رساندن کرانه شمالی یا همان صدمتری دوم است که استارت هشت کیلومتر ابتدایی آن در منطقه ۳ خواهد خورد و دویست هکتار در اینجا درگیر خواهد شد. در اولویت سوم هم سراغ نقطه‌زنی ضعف‌ها در منطقه رفتیم تا آن‌ها را هرچه سریع‌تر تبدیل به قوت کنیم. یکی از آن‌ها اتصال طبرسی‌شمالی به رسالت است. دلیلش هم این است که اتصالات شرقی-غربی در منطقه ۳ برقرار نیست و همین امر باعث شده است شاهد ترافیک‌های عجیب در صدمتری و خیابان‌های اطراف آن باشیم. این اتصال را در سال آینده برقرار خواهیم کرد.