شاید درک قصههای شاهنامه برای سنین کودکی و نوجوانی کمی سخت به نظر آید. اما راههایی برای فهم روایات و قصههای شاهنامه وجود دارد که به والدین و معلمان کودکان، توصیه میشود.
بهتر است آشنایی کودکان و نوجوانان با شاهنامه با قصهگویی آغاز شود. باید بازنویسیهایی از شاهنامه را انتخاب کنیم و در اختیار کودکان و نوجوانان قرار دهیم که ریزهکاریهای داستانهای شاهنامه را بهتر منتقل کند و نثر روان و سادهای داشته باشد. آنهایی که لحن حماسی و طنین کلام منظوم شاهنامه را دارند و واژگان و ترکیبها به گونهای در نثر آمدهاند که توان روخوانی شاهنامه را تقویت میکنند، مناسبترند.
در آشناکردن کودکان و نوجوانان با شاهنامه، هدف را قصهگویی و شادی و لذت قرار دهید و بر جنبه داستانی متن تأکید کنید و درک مفاهیم را برعهده مخاطب بگذارید. در هر 3بخش شاهنامه (کهن، میانی و تاریخی) بهویژه در بخش کهن که اساطیری است، گفتوگو و برنامه آموزشی، کارایی چندانی ندارد و موجب فروکشکردن شور و شوق ناشی از شنیدن داستانها و کاهش لذت میشود.
در گزینش داستانها محدودیتی برای گروه سنی مختلف نیست، اما اگر مخاطبان شما آشنایی با شاهنامه را تازه آغاز کردهاند، روایتهای کوتاه، ساده و قابل فهم را پیش از داستانهای بلندتر آغاز کنید. برای نمونه با داستانهای «پیدایش آتش»، «جنگ سیامک با دیوان»، «فرانک»، «هفت خان رستم» و... شروع کنید و بعد داستانهای کاوه آهنگر، زال و رودابه، سیاوش، رستم و اسفندیار و... را بگویید.
در ترویج داستانهای شاهنامه نباید شتابزده عمل کرد، بهتر است بدون شلوغ کردن ذهن مخاطبان، فرصت دهیم از داستانها شگفتزده شده و لذت ببرند، به شوق بیایند و با داستان بازی کنند. برای مثال، کودکان چوبی را بهعنوان اسب برگزینند، خودشان را هوشنگ شاه بپندارند، بتازند و تیراندازی کنند. این گرایش به تجربه در نوجوانان هم دیده شدهاست و باید به آن امکان بروز داد.
«صندلی داغ» تجربه خوبی است. سام را با ماسک روی صندلی مینشانیم و درباره کارهایش از او میپرسیم. چرا فرزندت را در کوه گذاشتی؟ یا زال: وقتی پدرت را برای اولینبار دیدی چه احساسی داشتی؟ زبان او را میدانستی؟ و اگر این نوجوان از 11سالگی به بعد به خواندن شاهنامه علاقه نشان داد، لطافتها و عشقها را در داستان برجسته کنید. عشق به ایران، مردم، نیکی و صلح.
اجرای نمایش خلاقانه و تهیه دیوارنگاره، نقاشی و کلاژ از صحنههای داستان یا فضاسازی و مجسمهسازی از شخصیتها با گل سفال، برای کودکان و نوجوانان بسیار جالب است. در این کارگاهها باید از گواش، رنگ، روغن و پاستل استفاده کرد، چون برای کودکان امکان خلاقیت بیشتری را فراهم میکند. همچنین برگزاری جشنواره یا بالماسکه قصههای شاهنامه در مهدکودکها، دبستانها و دبیرستانها و اجرای برنامههای نقالی، نمایش و... از سوی دانشآموزان میتواند خاطرات خوشی در ذهن آنها به جای بگذارد و انگیزه غواصی بیشتر در این کتابها را که همچون دریاست، به وجود آورد.