شهرآرانیوز؛ رهبر معظم انقلاب روز گذشته در دیدار «شوکت میرضیایف»، رئیس جمهور ازبکستان، فرمودند: «جمهوری اسلامی ایران توانایی این را دارد که ازبکستان را از طریق ترکمنستان و افغانستان، به‌راحتی به آب‌های آزاد متصل کند. ضمن آنکه زمینه‌های همکاری فراتر از تجارت و حمل‌ونقل است و می‌توان با ابتکارات مختلف در بخش علم و فناوری و بخش‌های دیگر همکاری‌های بیشتری داشت.»
به همین بهانه در گفت‌وگو با امید رحیمی، کارشناس مسائل آسيای مركزی، نیازهای ترانزیتی ازبکستان و ظرفیت‌های جمهوری اسلامی ایران را در این بخش بررسی کرده‌ایم.
چرا سفر رئیس جمهور ازبکستان به ایران اهمیت دارد؟
ازبکستان کشوری است که در سه دهه گذشته بعد از استقلال این کشور از شوروی سابق روابط گرمی با ایران نداشت و برعکس، در ۵ سال اخیر که آقای شوکت میرضیایف؛ رئیس جمهور ازبکستان شد، سیاست خارجی این کشور به کلی تغییر کرد و ایران در سیاست خارجی این کشور جایگاه مهمی دارد. بعد از آن، روابط دو کشور توسعه پیدا کرد و حالا بعد از ۵ سال اولین سفر رسمی آقای میرضیایف به ایران انجام شد. این سفر اهمیت زیادی دارد، چون رئیس جمهور جدید ازبکستان با رویکردی جدید به تهران آمده است و این نشان‌دهنده رشدی چشمگیر در روابط دو کشور است که بعد از سفر آقای رئیسی به سمرقند برای شرکت در نشست شانگهای انجام شده است.
ازبکستان یک کشور محصور در خشکی است که به آب‌های آزاد دسترسی ندارد. به همین دلیل، هزینه تجارت و ترانزیت بین‌المللی آن‌ها بیشتر است که موضوعی کلیدی و دارای اهمیت برای این کشورهاست. توسعه اقتصادی این کشورها هم مدام از طریق تجارت انجام می‌شود. از سوی دیگر، ازبکستان یک رشد اقتصادی پرسرعت و اصلاحات گسترده اقتصادی را بعد از روی‌کارآمدن شوکت میرضیایف آغاز کرده است.
ازبکستان در سال۲۰۲۱، ۷.۱درصد رشد اقتصادی داشته است و در سال ۲۰۲۲ این کشور ۲۰درصد رشد تجارت داشته است. این روند روبه‌رشد نشان می‌دهد که ازبک‌ها نیازمند توسعه ترانزیت و ارتباط ژئواکونومیک هستند.
وضعیت منطقه برای رسیدن ازبکستان به اهداف ترانسپورتی‌اش چگونه است؟
امروز در منطقه مسیرهای دسترسی برای همه کشورهای آسیای مرکزی محدود شده است. روسیه تحت تحریم قرار گرفته و این باعث ایجاد محدودیت در روابط تجاری کشورهای آسیای مرکزی از مسیر روسیه شده است. از سوی دیگر، بعد از بازگشت طالبان به قدرت، در افغانستان فرایند عملیاتی ابتکار کریدور ترانس-افغان که توسط دولت شوکت میرضیایف پیگیری شده نیز با مشکلاتی مواجه شده است.
در چنین فضایی ایران که یکی از مسیرهای دسترسی امن، کوتاه، ارزان و سریع برای ازبکستان است، مورد توجه قرار گرفته است. ازبکستان بارها تأکید کرده است که ما می‌خواهیم با ایران تعاملات ترانزیتی نزدیکی داشته باشیم. ازبکستان در توافق‌نامه‌های ترانزیتی مثل موافقت‌نامه عشق‌آباد و کریدور شمال‌جنوب نقش پررنگی دارد و همواره خواستار تسهیل استفاده از زیرساخت‌های ترانزیتی ایران است.
این موضوعات در کنار مسائل مهم دیگر امنیتی، فرهنگی و تاریخی یک ضرورت زمانی دارد که نیازمند توجه فوری به آن است. زیرساخت‌ها باید فراهم، تسهیل و تسریع شود تا ما از این فرصت به‌خوبی استفاده کنیم.
نقش راه‌آهن خواف-هرات و بندر چابهار در این بین چگونه است؟
راه‌آهن خواف-هرات زمانی در این باره کاربردی خواهد شد که در افغانستان راه‌آهن مزارشریف به هرات ساخته شود. ما راه‌آهن خواف-هرات را داریم. ازبکستان از ترمز تا مزارشریف از طریق مرز حیرتان اتصال ریلی دارد. حیرتان اتصال ریلی دارد و اتصال هرات به مزارشریف می‌تواند این مسیر را فعال کند. امنیت و تأمین مالی مهم‌ترین مسئله در رابطه با این مسیر ریلی 730 کیلومتری است. ما مسیرهای دیگری نیز داریم. دسترسی اصلی ما به ازبکستان از طریق سرخس به ترکمنستان است و کریدور اصلی ماست.
ما باید زیرساخت‌های خود را ارتقا دهیم، بهینه کنیم و زیرساخت‌های نرم‌افزاری را نیز مورد توجه قرار دهیم. شرکت‌های خصوصی و ترانزیتی ازبکستان به بنادر ما باید دسترسی راحت داشته باشند. ازبکستان علاقه‌مند به استفاده از چابهار است و باید موضوع دسترسی ریلی در چابهار مورد توجه قرار بگیرد. ازبکستان بارها برای سرمایه‌گذاری در این بخش در صورت اتصال ریلی اعلام آمادگی کرده است.