حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ در روایات بر بزرگداشت اربعین حسینی و اقامه عزا و مجالس ذکر مصیبت در این ایام تأکید شده است، تاآنجاکه از امام حسن عسکری (ع) نقل شده است که یکی از نشانه‌های مؤمن، زیارت اربعین است. این روایت به‌تن‌هایی می‌تواند بیانگر اهمیت این روز و آیین‌های وابسته به آن باشد.
درحال‌حاضر آیین پیاده‌روی اربعین هرسال باشکوه‌تر از سال قبل در کشور عراق برگزار می‌شود و دوستداران امام‌حسین (ع) از سراسر دنیا در این ایام گردهم می‌آیند؛ گردهمایی‌ای که در آن، حضور ایرانیان بسیار چشمگیر است. سفر اربعین مانند هر سفر زیارتی دیگر، فرصتی برای بهره‌مندی معنوی بیشتر و معرفت‌افزایی است.
از عواملی که به این معرفت‌افزایی کمک می‌کند، رفتار نیکو با همراهان، کم‌گویی، به یاد خدا بودن، صلوات فرستادن و کمک به نیازمندان در سفر است. یکی از امامانی که درباره زیارت امام‌حسین (ع) بسیار سخن گفته‌اند، امام‌صادق (ع) هستند. در ادامه نکاتی را از زبان ایشان برای بهره‌مندی بیشتر از این فرصت معنوی مرور می‌کنیم.
یکی از توصیه‌های امام‌صادق (ع) درباره آداب زیارت امام‌حسین (ع)، بسیار نماز خواندن است. حضرت در این زمینه فرموده‌اند: «یکی از بهترین اعمال، کَثْرَه الصَّلَاه (بسیار نماز گزاردن) است». طبیعی است که در سفر خسته یا بیمار شویم یا اینکه برای انجام برخی کار‌ها وقت کم بیاوریم، اما همان‌طور که بزرگان دین همواره توصیه کرده‌اند، هیچ عمل مستحبی نباید باعث شود خدای‌نکرده به واجباتمان خللی وارد شود. ازسوی دیگر برخی بزرگان با اشاره به اهتمامی که سیدالشهدا (ع) برای خواندن نماز اول وقت در واقعه عاشورا نشان داده‌اند، توصیه می‌کنند که در این سفر هم سعی کنیم نمازهایمان را در اول وقت بخوانیم. اگر هم گروهی سفر می‌کنیم، خوب است به خواندن نمازجماعت اهمیت بدهیم.
امام‌صادق (ع) درباره آداب زیارت امام‌حسین (ع) فرموده‌اند: «قِلَّه الْکَلَامِ إِلَّا بِخَیْر»؛ کم‌گویى، جز به‌نیکى. این توصیه‌ای است که در آداب زیارت به‌صورت کلی هم آمده است تا زائران از این فرصت معنوی نهایت استفاده را ببرند و در این فرصت، از سخنان لغو و بیهوده دوری کنند. ازسوی دیگر، پرحرفی در این مسیر می‌تواند مخل عبادت دیگران شود و همچنین پرحرفی، آفتی است که علمای اخلاق، آن را موجب افتادن در دام گناهانی، چون دروغ، غیبت، تهمت، سخن‌چینی و... می‌دانند، لذا شایسته است به میزان ضرورت سخن گفته بگوییم تا از مفاسد پرحرفی در امان باشیم.
توصیه دیگر امام‌صادق (ع) ذکر و یادآوری پروردگار است. ایشان در این باره به «کَثْرَه ذِکْرِا...» یعنی بسیاری یاد خدا سفارش کرده‌اند. شاید برای اعمال عبادی دیگر، شما نیاز به تمرکز یا توقف داشته باشید، اما ذکر و یادآوری پروردگار و نعمت‌هایش، عملی است که هیچ محدودیتی ندارد. همان‌طور که در سوره احزاب، آیه ۴۱ می‌خوانید: «اى کسانى که ایمان آورده‌اید، ذکر حق بگویید و یاد خدا (به دل و زبان) بسیار کنید». بر همین اساس، توصیه می‌شود برای آمادگی پیدا کردن حضور در پیشگاه معصومان و کسب حال معنوی، ذکر و یاد خدا را فراموش نکنیم.
یکی از آدابی که امام‌صادق (ع) برای زیارت امام‌حسین (ع) توصیه کرده‌اند، حسن خلق با همراهان است. باید توجه داشته باشیم که در این سفر معنوی خدای‌نکرده حق فردی را ضایع نکنیم یا کسی را از خود نرنجانیم. به خاطر داشته باشید که همراهان شما، زائران امام‌حسین (ع) و دارای منزلت و جایگاه رفیعی هستند و همچنین میزبانان شما، خادمان این امام بزرگوارند. خوب است بدانید که در آداب زیارت سایر ائمه‌اطهار (ع) هم به حسن خلق و خوش‌رفتاری با خادمان حرم و همراهان توصیه شده است.
از طرف دیگر اگر احیانا در طول سفر بر اثر محدودیت امکانات، ازدحام جمعیت، خستگی راه یا بیماری با بدخلقی یکی از همراهان مواجه شدید، با سعه صدر و مدارا آن را مدیریت کنید. ترک مجادله، دیگر توصیه ایشان به زائر است. حضرت در این‌باره فرموده‌اند: «و نیز [پرهیز کن]از بگومگو کردن و سوگند فراوان و کشمکش‌هایى که در آن، سوگند یاد می‌شود».
توصیه شده است به ترک گناه و اعمال نهی‌شده، امام صادق (ع) فرموده‌اند: «و از آنچه نهى شده‌اى، پارسایى بورز». طبق آیه قرآن کریم، سه دسته هستند که ناظر اعمال انسان‌اند: «و بگو که هرگونه عمل کنید، خدا آن عمل را مىبیند و هم رسول و هم مؤمنان بر آن آگاه مىشوند». امام‌صادق (ع) در تفسیر این آیه شریف و بیان مصداق «مؤمنون» می‌فرمایند: «مراد از مؤمنون، ائمه (ع) هستند»، بنابراین ادب حضور اقتضا می‌کند که زائر کاملا مراقب اعمال و رفتار خود باشد و بداند در هر قدمی که برمی‌دارد و با هر کلامی که می‌گوید، امام‌حسین (ع) و سایر ائمه (ع) او را می‌بینند.
شیخ‌الائمه (ع) در جایی دیگر فرموده‌اند: «و بر تو لازم است تقیه‌ای را که موجب قوام دینت است، رعایت کنی». باتوجه‌به تلاش دشمن برای ایجاد تفرقه و جدایی بین امت اسلامی، حفظ وحدت و انسجام، از توصیه‌های دیگر حضرت است و بر همین اساس، باید از هرنوع کاری که به این وحدت آسیب می‌زند، مانند مطرح کردن اختلاف‌های مذهبی، توهین به بزرگان دینی یکدیگر و القای شبهات و... به‌شدت خودداری شود.
قبل از شروع سفر، درباره آداب سفر بخوانید. خواندن سفرنامه‌هایی با موضوع زیارت اربعین نیز خالی از لطف نخواهد بود.
اگر فرصت دارید، از اماکن مذهبی دیدن کنید و اعمال توصیه شده برای هر یک از آن‌ها را انجام دهید. یک کتاب دعا و یک قرآن کوچک همراه خودتان داشته باشید. همچنین در طول مسیر، زیاد استغفار کنید تا با دلی آماده به کربلا وارد شوید.
مراقبت از نگاه، توصیه دیگری است که امام‌صادق (ع) به زائران حسینی فرموده‌اند. ایشان در این‌باره گفته‌اند: «یَلْزَمُکَ أَنْ تَغُضَّ بَصَرَک؛ لازم است که چشمانت را بپوشانی». زائری که قرار است چشمش به مرقد مطهر حسین‌بن‌علی (ع) روشن شود، باید در طول سفر مراقب چشمان خویش باشد تا مبادا به حرام بیفتد که مراقبه نکردن از نگاه حرام، آن حال خوش معنوی را از زائر خواهد گرفت.
صلوات فرستادن، توصیه معنوی دیگری است که در آداب زیارت آمده است. روایات بی‌شماری درباره فضیلت این عمل و همچنین آثار دنیوی و اخروی‌اش از ائمه معصوم (ع) برای ما به یادگار مانده است. عبدالسلام‌بن‌نعیم به حضرت صادق (ع) گفت: «به داخل کعبه رفتم و دعایی به خاطرم نیامد، جز صلوات بر محمد و آل‌محمد (ص)». حضرت فرمودند: «بدان که هیچ شخصی، عملی برتر و بافضیلت‌تر از عمل تو را انجام نداده است».
یکی از توصیه‌هایی که در آداب زیارت ائمه آمده است، توجه به نیاز همسفران و همچنین پرداخت صدقه و کمک به مجاوران نیازمند است. امام‌صادق (ع) در این‌باره فرموده‌اند: «لازم است مراقب همراهان حاجتمند خود باشی و با آنان همراهی کنی». خوب است در این سفر تا می‌توانیم، کمک‌حال همراهانمان باشیم و هرجا کوچک‌ترها، بزرگ‌ترها، مسن‌تر‌ها و سایر افراد، نیازمند کمک بودند، از آنان دستگیری کنیم.