مریم دهقان | شهرآرانیوز؛ نگاهی به وضعیت امروز افکار و گفتار دانش آموزان نشان می‌دهد نسل دهه هشتادی‌ها که سن وسالشان به آزمون سراسری رسیده است، مانند دهه‌های شصت و هفتاد، همه موفقیت و پیشرفت و آینده زندگی خود را در قبولی با رتبه خوب در کنکور نمی‌بینند. هنوز عمده والدین و مربیان آموزشی برای سنجش موفقیت دانش آموزان کارنامه تحصیلی را ملاک قرار می‌دهند، اما پای درددل نوجوانان امروز که بنشینید، متوجه خواهید شد سطح و کیفیت دغدغه مندی آنان در نمره و درس خلاصه نمی‌شود.
البته این به معنای کنارگذاشتن اهمیت علم جویی و فرایند یادگیری نیست، نکته اینجاست که درس خواندن، همه این بار را به دوش نمی‌کشد و می‌توان این نیاز به دانستن و کسب دانش را از طرق دیگر نیز به دست آورد؛ هر چند این مسئله به بحث و بررسی نیاز دارد که اساسا علم چیست و آیا مدرک گرایی، ملاک علم آموزی حقیقی است یا خیر؟!
تنها رتبه تک رقمی کنکور ۱۴۰۲ را حنانه سادات صالحی بایگی در خراسان رضوی به دست آورده است. همین موضوع دلیلی شد تا از زاویه‌ای دیگر به این رتبه که برخی به آن ضعف سیستم آموزشی می‌گویند، نگاه بیندازیم و ابعاد دیگر این موضوع را بررسی کنیم. کمبود عدالت اجتماعی در سیستم آموزشی کشور بر کسی پوشیده نیست، اما خوب است به ابعاد دیگر این مسئله نیز بپردازیم تا رشدی همه جانبه را برای فرزندان و آیندگان این سرزمین رقم بزنیم و نقشی ماندگار در مقام خانواده، مدرسه، مراکز فرهنگی و آموزشی و افراد و سازمان‌های تصمیم گیر ایفا کنیم.
برای روشن شدن این موضوع، ابتدا سراغ یک مشاور خانواده رفتیم که به صورت ویژه با دختران نوجوان سروکار دارد. این مشاور خانواده در پاسخ به اینکه آیا کسب فقط یک رتبه تک رقمی نشانه ضعف یا قوت سیستم آموزش وپرورش استان است، گفت: می‌توان از ابعاد مختلف به رتبه خراسان رضوی در کنکور سراسری پرداخت. یکی از ابعاد این ماجرا توجه به ساختار آموزشی در آموزش وپرورش استان است که بگوییم نظام آموزشی عملکردی منفی داشته است.
الهام غفاری در ادامه افزود:، ولی این را باید بدانیم که با نتیجه یک سال کنکور این موضوع را نمی‌توان ثابت کرد و عوامل متعدد دیگری به صورت شبکه مسائل در شناسایی این ضعف ساختاری سهیم هستند که نیاز است در طول سال تحصیلی بررسی شوند.
غفاری با بیان اینکه رتبه کنکور امسال می‌تواند از جهتی امیدبخش باشد، گفت: برداشت مثبتی که می‌توان از این موضوع داشت، این است که نگاه فرزندان ما به زندگی و درس متفاوت شده است و صرفا کنکور را مسیری برای ادامه زندگی نمی‌دانند. در نتیجه در آینده شاهد آسیب‌های کمتری برای دانش آموزان در این زمینه خواهیم بود.
وی تأکید کرد: مایه امیدواری است که ببینیم دختران و پسران نوجوان ما تصمیم گرفتند به معنای واقعی کلمه زندگی را زندگی کنند، فقط به فکر رتبه کنکور نباشند، از دنیای اطراف خود بهره ببرند و مهارتهای خود را افزایش دهند و همه موفقیت را در رتبه کنکور نبینند.
برای روشن شدن زوایای دیگری از این موضوع، سراغ مشاور تحصیلی دیگری رفتیم که این روز‌ها نیز با والدین و دانش آموزان برای انتخاب رشته کنکور در ارتباط است. او به دو نوع هوش که در انسان وجود دارد، اشاره می‌کند و می‌گوید: انسان دارای دو نوع هوش ذاتی یا همان IQ و هوش هیجانی یا EQ است. بسیاری از والدین بر هوش ذاتی دانش آموز تأکید دارند، درحالی که امروزه تحقیقات بسیاری نشان داده است آنچه باعث موفقیت فردی و اجتماعی انسان هاست و باعث می‌شود از هوش ذاتی خود بهره بیشتری ببرند، هوش هیجانی و مدیریت صحیح آن است.
با وجود اینکه درباره هوش هیجانی این روز‌ها بحث و گفت وگوی بیشتری هم در شبکه‌های اجتماعی و هم محافل آموزشی رونق گرفته است، محمد ثوابی می‌گوید: بسیاری از والدین به دلیل ناآگاهی از این مسئله در تلاش اند موفقیت فرزندانشان را با نمره و رتبه بسنجند. موفقیت در قالب نمره و رتبه تعریف نمی‌شود. هوش ذاتی همان طور که از اسمش پیداست، ذاتی هر فرد است و قابل تغییر نیست؛ حتی با فرض آموزش هم این فرد به نابغه تبدیل نمی‌شود؛ اما هوش هیجانی مانند مسئولیت پذیری، مدیریت استرس و اضطراب، قدرت حل مسئله، عزت نفس، اعتمادبه نفس و... اکتسابی است و از طریق آموزش و تمرین، فرد می‌تواند به کسب آن مهارت دست یابد.
از دکتر ثوابی می‌پرسم والدین تا چه حد به مدیریت هوش هیجانی توجه می‌کنند و این روز‌ها والدین از شما در اتاق مشاوره چه انتظاری دارند. او با تأسف سرش را تکان می‌دهد و می‌گوید: استفاده بهینه از هوش ذاتی نیز بستگی به هوش هیجانی دارد. گاهی دانش آموز در مدرسه و در طول سال تحصیلی رتبه خوبی دارد و برای کنکور درس خوانده است، اما به دلیل ضعف در مدیریت هوش هیجانی در جلسه آزمون و فشاری که والدینش در طول سال تحصیلی به او وارد می‌کردند، دچار استرس و اضطراب شده و نتوانسته است سؤالات را با دقت و تمرکز پاسخ دهد و در نهایت رتبه دل خواهش را به دست نیاورده است.
این کارشناس تحصیلی و خانواده همچنین مطرح کرد: فقط حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افراد یک جامعه جزو نوابغ هستند که از هوش ذاتی خوبی برخوردارند؛ ولی متأسفانه والدین این مسئله را نمی‌خواهند باور کنند و از او انتظارات نابجا دارند و همه موفقیت فرزند را در نمره و رتبه می‌بینند.
مثلا فرزندان را از سنین ابتدایی در مؤسسات خاص آموزشی مانند مدارس تیزهوشان ثبت نام می‌کنند و از او انتظاراتی نابجا دارند که این مسئله باعث شکل گیری آسیب‌های روانی در فرزندان می‌شود و آن‌ها را از مقطع دبستان وارد رقابت‌های ناسالم می‌کند.
ثوابی تأکید کرد: اعتقاد داریم گاهی فرد در یک مرحله نتیجه نمی‌گیرد، ولی می‌تواند با تقویت هوش هیجانی و تلاش و پشتکار در دیگر ابعاد زندگی خود پیشرفت کند. هر فرد، گستره‌ای از مهارت‌ها و توانایی هاست که اگر به آن توجه شود، حالش هم خوب خواهد بود و برای زندگی خود، هدف‌های مشخصی را برنامه ریزی می‌کند. اگر این افراد از حمایت والدین و خانواده برخوردار باشند، موفقیتشان چندین برابر خواهد بود. ازاین رو، دانش آموزانی که رتبه‌های خوب و موردانتظار خود را کسب نکردند، می‌توانند راه‌های دیگری برای موفقیت دنبال کنند.
او در پایان ادامه می‌دهد: چه بسا داوطلبانی که با رتبه‌های خوب وارد دانشگاه شدند، اما به دلیل مدیریت نکردن هوش هیجانی، دچار مشکلات و آسیب‌های فردی و اجتماعی شدند. بنابراین، رتبه به تنهایی نشانه موفقیت یا شکست یک فرد نیست و استفاده از دو بعد هوشی در طول زمان می‌تواند تعیین کننده پیشرفت یا شکست یک فرد باشد.