سید مصطفی بهشتی - تصور کنیم روزی یک سوت را به دست ما می‌دهند و از ما می‌خواهند در میان یک میدان مسابقه و رقابت به مساوات بین دو گروه داوری کنیم. در این بین باید به شکل عجیبی چند کار را هم‌زمان پیش ببریم و مدیریت کنیم. هم داوری عادلانه‌ای داشته باشیم و هم کیفیت خوبی از خود نشان دهیم، بازی را مدیریت کنیم و اگر قرار بر داوری در یک مسابقه فوتبال باشد با توجه به آشنایی که با آن داریم باید حواشی و جنجال‌های آن را هم مدیریت کنیم.
همه مواردی را که اشاره کردم یک داور مسابقه فوتبال انجام می‌دهد. البته اگر قرار بر داوری در مسابقات فوتبال ایران باشد کار این داور به مراتب سخت‌تر است، چرا که به خوبی می‌دانیم تا چه اندازه داوری فوتبال در کشور ما با وجود مشکلات زیاد و مزایای کم، سخت است، اما در این بین افرادی هستند که به واسطه علاقه زیاد به این حوزه، این شغل و حرفه را انتخاب می‌کنند و سختی‌های آن را به جان می‌خرند.
در این بین، اما یک نکته مهم وجود دارد، فوتبالی‌ها اعتقاد دارند امکان ندارد در ایران کسی اهل فوتبال باشد و به یکی از تیم‌های قرمز و آبی پایتخت رغبت بیشتری نداشته باشد. با خودم فکر می‌کردم چگونه می‌توان داور فوتبال شد و برای این تیم‌ها یا رقیبانشان در بازی‌های دیگر قضاوت کرد و از علاقه‌های رنگ تأثیر نپذیرفت؟! فکر کردن به این موضوع یک پاسخ ساده دارد، اگر کسی طالب عدالت باشد، آری می‌شود رقابت تیم محبوبش را قضاوت کند، ولی عدالت و حق را قربانی علاقه شخصی خود نکند.
تا جایی که دنبال کردم در ۳ سال اخیر شهرآرامحله ۱۱ مصاحبه داوری فوتبال را به خود ندیده است. از این رو در این شماره به سراغ یک داور پیش‌کسوت فوتبال منطقه رفتیم تا صحبت‌هایش درباره این رشته کاری را بشنویم و با او بیشتر آشنا شویم.
خانواده ورزشی
محسن فریمانی متولد فروردین ماه سال ۴۷ است و همان‌طور که از نام خانوادگی‌اش مشخص است در شهر فریمان و در خانواده‌ای کاملا ورزشی به دنیا آمده است. پدر محسن فریمانی به عنوان بازیکن قدیمی والیبال در شهر فریمان یک شخصیت بنام است و برادرانش هم در رشته‌های فوتبال، پینگ‌پنگ و والیبال فعالیت داشته‌اند و به گفته خودش این فضا نقش ویژه‌ای در انگیزه او برای رفتن به سمت ورزش داشته است.
در ابتدای این گفتگو محسن فریمانی درباره دوران کودکی خودش و پیش بردن درس و ورزش گفت: در دوران دانش‌آموزی همیشه یک دانش‌آموز درس‌خوان و ممتاز بودم و به این جهت مشکلی نداشتم که در کنار درس ورزش را هم با وقت بیشتری دنبال کنم. خاطره‌ای هم که از آن دوران دارم این است که همیشه از مدرسه که می‌آمدم درس و مشقم را دم در خانه انجام می‌دادم و بعد سریع بیرون می‌رفتم تا با بچه‌ها مشغول بازی شوم. هرچه بزرگ‌تر شدم این علاقه و استعداد بیشتر در من دیده شد.
آنچه در صحبت‌های محسن فریمانی توجه من را جلب کرد اشاره‌اش به زمین‌های خاکی فوتبالی بود. زمین‌هایی که برای نسل او شروع راه فوتبال بوده است. البته که باید یادآوری کنم ما اسم زمین‌های فوتبالی را از نسل‌های قدیمی فوتبالیست‌ها بسیار شنیده‌ایم. زمین‌های خاکی که نشان می‌دهد علاقه به فوتبال از نازی‌آباد تهران گرفته تا بولوار فرودگاه مشهد همه فوتبال‌دوستان را دور هم جمع می‌کرده است. در این‌باره محسن فریمانی اشاره‌ای به کمبود امکانات در آن زمان داشت و گفت: در آن زمان امکانات به لحاظ سخت‌افزاری بسیار محدود بود، کل دارایی شهر فریمان برای فوتبال یک زمین خاکی و شاید کلا دو سه عدد توپ بود.
جالب‌تر است که بگویم قبل از اینکه وارد کوچه و زمین خاکی هم بشویم در خانه با کلاه و جوراب و لباس توپ درست می‌کردیم و فوتبال بازی می‌کردیم و این از سختی‌های آن زمان بود و البته علاقه زیاد به فوتبال سبب می‌شد که در چنین شرایط محدودی فوتبال طرف‌داران خودش را داشته باشد.
راحت‌طلبی نسل جدید
صحبت از امکانات و علاقه شد محسن فریمانی نگاه مقایسه‌ای خودش بین نسل قدیم و جدید را ارائه داد و گفت: در آن زمان شرایط به آن شکل بود و محدودیت هم بود، ولی در ازای آن علاقه و انگیزه زیاد بود.
الان نسل جدید کمی راحت‌طلب‌تر هستند و با وجود اینکه همه چیز مهیاست عده‌ای هستند که دوست دارند یک شبه راه صدساله را طی کنند و من گرایش به ورزش را بین نسل جدید کم می‌بینم، در حالی که اگر شما مروری بر بازیکنان ملی‌پوش ما در نسل‌های قبل داشته باشید می‌بینید که اغلب از همان زمین‌های خاکی و شرایط سخت به تیم ملی رسیدند. متأسفانه الان شاهد هستیم که زمین‌های خاکی جای خود را به برج‌ها داده‌اند و غیر از فنس‌های ورزشی و سالن‌ها که جای تشکر از شهرداری دارد، ما شاهد فقر زمین‌های ورزشی در شهر هستیم و اگر زمین خاکی هم وجود داشته باشد در جا‌هایی با امکانات پایین و در حاشیه شهر است که باید یادآور شوم باز هم در زمین‌های خاکی و تیر دروازه‌های حلبی استعداد‌های فوتبال هستند که لازم است به آن‌ها توجه شود.
فریمانی ادامه داد: تجربه نشان داده است که موفقیت از دل سختی بیرون می‌آید، شاید هم کسی در رفاه بوده و موفق شده است، ولی کسی که از سختی به موفقیت رسیده است، ارزش موفقیت را بیشتر می‌داند. بسیاری از ورزشکاران ما بوده‌اند که در چند رشته مختلف ورزشی فعالیت داشته‌اند و نهایت یکی را انتخاب کرده‌اند.
فریمانی یکی از همان ورزشکاران است که درباره چندرشته‌ای بودن خودش گفت: من در دوران نوجوانی و جوانی در شهر فریمان بودم که در آن زمان شهر کوچکی بود و جمعیت جوان هم به همان نسبت کم بود، بنابراین من هم‌زمان در رشته‌های والیبال، فوتبال، پینگ‌پنگ و هندبال عضو تیم آموزشکده شهرستان بودم و این روند تا زمان ورود من به دانشگاه ادامه داشت. در زمان ورود به دانشگاه هم فضا تا حدودی ادامه داشت که از یک جایی به بعد تخصصی‌تر می‌شد، من هم باید یک رشته را انتخاب می‌کردم و با توجه به اینکه معلم تربیت‌بدنی هم بودم، لازم بود نیم‌نگاهی هم به دیگر رشته‌ها داشته باشم.
نباید ببازم
محسن فریمانی در ادامه به یک ویژگی اخلاقی در خودش اشاره کرد و گفت: شخصیت من به گونه‌ای است که اصلا دوست ندارم هیچ وقت بازنده باشم، بنابراین سعی کردم همه رشته‌ها را فرا بگیرم و مسلط باشم و در رشته خودم یک شاگرد خوب باشم تا بتوانم آن را به شاگردانم منتقل کنم.
محسن فریمانی در ادامه درباره اینکه چرا و چگونه داوری را انتخاب کرده است، گفت: سال ۷۸ بود که در لیگ استان فوتبال بازی می‌کردم و جالب است که هم‌زمان با آن والیبال هم بازی می‌کردم، قبل از این و در سال ۶۸ هم کلاس داوری را گذرانده بودم و به فضای داوری علاقه داشتم، از طرفی هم در همان جوانی مینیسک پای من پاره شد. حس کردم که ادامه دادن به عنوان بازیکن سخت است و باید یک رشته تخصصی‌تر انتخاب و دنبال کنم. سال ۷۸ درجه ملی خود در داوری فوتبال را زیرنظر استاد منوچهر نظری گرفتم و با توجه به اینکه معلم تربیت‌بدنی بودم دوره‌های مربیگری را هم طی کردم و مربی رشته‌های ورزشی مختلفی بودم که فوتبال بین آن‌ها کمی اولویت داشت چرا که وقت بیشتری را برای آن می‌گذاشتم.
داوری بدون تعلق رنگی
این داور بازنشسته فوتبال در ادامه درباره علاقه‌اش به تیم خاصی گفت: به تیمی بین قرمز و آبی علاقه خاصی ندارم و برای من فرقی نمی‌کند، علایق ملی خود را دارم و به تیم استانم عرق دارم، ولی در زمان داوری دلیل نمی‌شد که داوری من تحت‌الشعاع قرار بگیرد. همیشه علاقه من در این فضا به فوتبال زیبا بوده است و خب همیشه در فوتبال حرف از حاشیه هم هست که همه هم به دنبال حاشیه منفی و وجه نامطلوب از حاشیه هستند که از نظر من حاشیه می‌تواند شامل اتفاقات خوب فوتبال هم باشد. نکته‌ای که در این بین نادیده گرفته می‌شود و فقط همان وجهه منفی حاشیه مدنظر است، ظرفیت‌های مثبت فوتبال ماست، ما تیم‌های خوب و اخلاق‌مداری داریم، ما بازیکنان خوبی داریم و مهم‌تر از همه ما هواداران بی‌نظیری را در فوتبالمان داریم که کمتر به آن‌ها پرداخته می‌شود.
محسن فریمانی در ادامه درباره آغاز راه داوری‌اش در فوتبال کشور گفت: من در سال ۷۸ در کلاس درجه ملی داوری فوتبال شرکت کردم که آقایان قهرمانی، سخندانی، کامرانی‌فر و ترکی هم در آن دوره حاضر بودند، در آن زمان جمعی را تشکیل دادیم که بعد از آن دوره و کلاس یک سرمایه‌گذاری خوب برای داوری استان از طرف هیئت فوتبال وقت انجام شد و مسئولان وقت هیئت فوتبال احساس کردند که می‌تواند این گروه موفق شود. از همان زمان هم دوره رشد داوری استان و مشهد آغاز شد که البته پیش از آن هم داوران بزرگی در استان بودند، ولی جمعی که در آن زمان شکل گرفت و تا همین چند سال پیش هم ادامه داشت تا آخرین نفر که آقای سخندان بود و از داوری فوتبال خداحافظی کرد، ظرفیت خوبی داشت و بازی‌های مهمی را این تیم سوت می‌زدند، الان هم بیشتر اعضای آن تیم از مدرسان خوب فدراسیون فوتبال در حوزه داوری هستند.
اولین بازی رسمی که محسن فریمانی به عنوان کمک‌داور پرچم زده است بازی رده نوجوانان کشور در رامسر بوده است. او در این‌باره گفت: این بازی را در کنار آقای ظریف و محرمی داوری کردیم که خاطره‌ای که از آن دارم این است که تا یک ساعت قبل بازی هوا آفتابی بود، ولی همین که زمان بازی شد برف و باران و تگرگی بود که می‌بارید.
فریمانی درباره اولین قضاوتش در لیگ برتر گفت: در دوره سوم لیگ برتر بود که بازی دو تیم سایپا و فولاد خوزستان را به همراه آقایان سخندان و ترکی قضاوت کردیم. مسیر لیگ جوانان تا لیگ برتر هم حدود دو تا سه سال زمان برد و مشخصا عملکرد ما به عنوان داور رصد می‌شد، نکته دیگر این است که رشد در داوری به واسطه حضور آدم‌های قوی و کاربلد سخت بود.
محسن فریمانی درباره نقش روابط در پیشرفت داوران گفت: این موضوع بستگی دارد که از رابطه چه تعریف داشته باشیم، برخی روابط وجود دارد و طبیعی است، هر فردی نیاز به یک سری روابط عمومی خوب دارد که در موضوع داوری هم اهمیت دارد، گاهی این روابط از سوی سیستم‌ها شکل می‌گیرد و سبب رشد آدم‌های مستعد هم می‌شود که خیلی هم خوب است، اما به طور کلی همیشه صحبت درباره روابط و تأثیر آن بر انتخاب داوران وجود داشته و دارد و حرف و حدیث در این موضوع هم بسیار است، اما درباره روابط مالی در داوری حقیقت این است که، چون خودم هیچ وقت به این موضوع ورود نکرده‌ام و درگیر آن نشده‌ام دوست هم ندارم نسبت به دیگران چنین دیدی داشته باشم.
این داور پیش‌کسوت ساکن منطقه ۱۱ در ادامه درباره شکل گرفتن تیم داوری گفت: آن زمان این طرز فکر بود که تیم‌های داوری با هم هماهنگ شوند و به صورت تیم ثابت بازی‌ها را سوت بزنند تا یک جا‌هایی هم پیش رفت، اما بعضا دستخوش تغییر هم می‌شد، در این بین من بیشتر با آقای ترکی و آقای قهرمانی سوت زده بودم، اینکه داوران به صورت تیم با هم بازی‌ها را قضاوت کنند دید رئیس کمیته داوران فدراسیون فوتبال در آن زمان بود که اتفاق مثبتی هم بود، بعد‌ها این اتفاق کمتر تکرار شد و من با آقایان فغانی، مظفری‌زاده و دیگر داوران هم بازی قضاوت کردیم.
ناکام بین‌المللی
محسن فریمانی برای ورود به فهرست بین‌المللی داوران فوتبال کشور با یک بداقبالی مواجه شده است که در این‌باره گفت: شرایط ورود به فهرست بین‌الملل به گونه‌ای بود که داور تا سن ۴۰ سالگی می‌توانست وارد فهرست بین‌الملل شود، یک سری افراد که دستی در امور داشتند افرادی را که باب میل خودشان بود حمایت کردند تا در فهرست قرار بگیرند و امثال من که توانایی هم داشتیم پشت خط ماندیم.
من ۳۸ سال داشتم که شرایط ورود به فهرست بین‌الملل ۴۰ سال بود و من کاندیدای ورود به فهرست شدم، در کلاس بین‌الملل هم شرکت کردم، در آن زمان نامه‌ای از کنفدراسیون فوتبال آسیا آمد که سن ورود به فهرست بین‌الملل را از ۴۰ سال به ۳۸ سال کاهش داد و من در آن زمان ۳۸ سال و ۴ ماه داشتم و در نتیجه آقای عنایت که رئیس کمیته داوران کشور بودند من را صدا زدند و گفتند که شما برای ورود به فهرست بین‌الملل مدنظر بودید که این نامه کار را خراب کرده است، در نتیجه من کارم را همان درجه ملی ادامه دادم، ولی همیشه سعی کردم خودم را به گونه‌ای راضی کنم که حداقل بین ۵ کمک داور خوب آن زمان در کشور بودم و انگیزه من این شد.
سوت بازی‌های بزرگسوت زدن بازی‌های بزرگ هم بخشی از کارنامه و البته علایق هر داوری در بازی‌های فوتبال است. محسن فریمانی هم از این فضا بی‌بهره نبوده و در بسیاری از بازی‌های بزرگ فوتبال ما حاضر بوده است که در این‌باره گفت: من در بیشتر بازی‌های بزرگ فوتبال ایران به جز داربی که حالا یا نشده یا نخواسته‌اند قضاوت کرده‌ام، امروزه برای بیشتر داوران، قضاوت بازی‌هایی مهم است که پخش زنده باشد و به این لحاظ اگر بخواهم بگویم، بیشتر بازی‌هایی که قضاوت کرده‌ام پخش زنده بوده است.
همیشه سؤالی که درباره عملکرد داوران ذهنم را به خودش مشغول می‌کند این است که آیا جا‌هایی و لحظاتی هست که برخلاف آنچه باید عمل کنند و عذاب وجدان بگیرند که فریمانی در این‌باره گفت: اگر دنبال اشتباه باشیم و منظور شما اشتباه داوری باشد، باید بگویم همه داوران و کمک‌داوران اشتباه می‌کنند، اما اینکه بگویم پرچمی زده باشم که نباید زده باشم یا اشتباه تاثیرگذار داشته باشم، خوشبختانه به این شکل نبوده است، فقط بازی را به خاطر دارم بین دو تیم پرسپولیس و استقلال اهواز در در هفته ۲۶ لیگ برتر در اهواز برگزار می‌شد و من به همراه آقای قهرمانی و آقای صفیری قضاوت بازی را بر عهده داشتیم که در آن بازی دو پرچم نزدم که نباید هم می‌زدم و گل شد و پرسپولیس با نتیجه ۴ بر ۱ بازی را باخت، من در این هفته بهترین کمک‌داور فوتبال ایران شدم.
فریمانی در ادامه درباره سختی داوری در جو موجود فوتبال ایران گفت: کلا کار قضاوت سخت است، فکر کنید شما بخواهید بین دو فرزند خود در خانه هم قضاوت کنید، سخت است چه برسد به اینکه بخواهیم بازی را در یک ورزشگاه و در آن اتمسفر خاص و بعضا حتی پخش زنده و با حضور تماشاگران قضاوت کنیم، به این موضوع هم باید اشاره کنیم که بازیکنان هم با هر سوت به سمت داور حمله می‌کنند، بنابراین داوری در چنین شرایطی به طور قطع سخت است.
۹۰ مفید برای داوری
این داور بازنشسته فوتبال درباره اینکه در زمان داوری قضاوتش مورد بحث برنامه ۹۰ بوده باشد، گفت: تا جایی که یادم هست آنچنان صحنه‌ای از داوری من نبوده که در برنامه ۹۰ مورد بازبینی قرار بگیرد، درباره برنامه ۹۰ هم بگویم که داوران برنامه ۹۰ را دوست داشتند، چرا که بسیار به داوری و پیشرفت داوری کمک می‌کرد، برنامه ۹۰ عملکرد داوری را پایش می‌کرد و به داوری کمک کرد.
محسن فریمانی درباره آخرین قضاوتی که داشته است، گفت: آخرین قضاوت من اگر اشتباه نکنم یک بازی پلی‌آف در قائمشهر بود که بین تیم قائمشهر و خرم‌آباد برگزار شد و خاطره آن بازی هم کلیپ معروفی بود که تا صفحه فیفا هم رفت. در آن بازی دروازه تیم خرم‌آباد خالی بود که توپ داشت وارد بازی می‌شد و بازیکن ذخیره تیم خرم‌آباد از بیرون زمین آمد و مانع باز شدن دروازه تیمش شد.
هنوز هم داورم
محسن فریمانی این روز‌ها از داوری بازنشست شده است، اما به گفته خودش مثل همه داوران بعد از بازنشستگی هم دوست دارد بازی‌هایی را قضاوت کند. او در این‌باره تاکنون چندبار هم به فدراسیون فوتبال پیشنهاد داده است که لیگی با عنوان لیگ پیش‌کسوتان راه‌اندازی شود و داوری آن هم به داوران بازنشسته سپرده شود که البته تاکنون اتفاق مثبتی در این‌باره نیفتاده است. شاید این روز‌ها فریمانی از داوری بازنشسته شده باشد، اما به نظر می‌رسد از کار و ورزش خود را بازنشسته نکرده است و در کنار امور تربیت‌بدنی که در مدارس پیش می‌برد مدرس فدراسیون فوتبال هم هست، هنوز هم داوری را دوست دارد و با علاقه بسیار برای دانش‌آموزان داوری می‌کند. مشهد در یک دهه اخیر به لحاظ داوری وضعیت بسیار مطلوبی را در کشور داشته است.
محسن فریمانی هم تا همین چند ماه قبل مسئول کمیته داوران هیئت فوتبال استان بود که درباره وضعیت موجود و اینکه آیا امکان دارد در آینده این شرایط برای مشهد تکرار شود، گفت: من قبلا در این‌باره در هیئت فوتبال زیاد کار کردم الان هم باید بگویم به واسطه آن دوره و کار فشرده‌ای که برای داوران جوان این شهر شد داوران خوبی را در شهر داریم، اما مشکلی که الان وجود دارد این است که هیچ حکمی و هیچ بازی برای این داوران گرفته نمی‌شود. کسانی که در کمیته داوران هیئت فوتبال هستند باید مستمر با کمیته داوران فدراسیون در تماس باشند تا بتوانند برای این داوران بازی بگیرند و گرنه هر اندازه هم که استعداد داشته باشند فایده‌ای ندارد.