به گزارش شهرآرانیوز، می‌گویند جمعیت بچه‌هایی که به دنیا می‌آیند، آن قدری که باید نیست و ما داریم به کشوری پیر تبدیل می‌شویم. خب بشویم. ایرادی دارد مگر؟ به فرض که روند کنونی ادامه پیدا کند؛ یعنی طلاق‌ها زیاد و ازدواج‌ها کم شود، بیشتر خانواده‌ها به یک یا در نهایت دو فرزند اکتفا کنند و تا یکی دو دهه آینده، جمعیت من و شمای نوعی که امروز جوان هستیم و تا چندی دیگر سالمند می‌شویم، زیاد شود. دقیقا چه اتفاقی می‌افتد و چرا باید زحمت و مسئولیت فرزندانی تازه را قبول کرد؟
چند جمله کوتاهی که در ادامه می‌خوانید، صرفا به عنوان نمونه‌هایی از این تبعات و از میان ده‌ها مقاله علمی انتخاب شده است؛ مقالاتی که نتیجه ساعت‌ها کار پژوهشی محققان دانشگاه‌های مختلف کشور است. اگر طالب خواندن جزئیات بیشتری هستید، نشانی‌هایی را که در پی نوشت این مطلب آمده است، دنبال کنید.
تعریف‌ها برای سالمندی مختلف است. یکی از این تعریف‌ها که مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی نیز هست، عبور از مرز شصت یا شصت وپنج سالگی را ملاک قرار می‌دهد. «سالمندی جمعیت» یعنی افزایش نسبت سالمندان در جمعیت یک کشور. اگر بخواهیم به زبان اعداد آن را بیان کنیم، عبارت است از کاهش نسبت افراد تازه متوادشده تا چهارده ساله و افزایش نسبت افراد شصت یا شصت وپنج ساله و بیشتر.
جمعیت رو به سوی سالمندی به جمعیتی گفته می‌شود که بین ۷ تا ۱۴ درصد آن را گروه‌های سنی شصت وپنج ساله و بیشتر تشکیل می‌دهند. این نسبت برای جامعه سالمند بین ۱۴ تا ۲۰ درصد و در جامعه سال خورده، ۲۰ درصد و بیشتر است. (۱)
سالمند‌ها نمی‌توانند به اندازه جوان‌ها کار کنند و زمانی که نیروی کار در یک خانواده کم شود یا توانایی انجام کار مثل سال‌های قبل را نداشته باشد، به طور طبیعی، سطح درآمد آن خانوار کمتر می‌شود و خانواده، وابستگی بیشتری به دولت و بیمه‌های مختلف پیدا می‌کند. (۲)
سالمندشدن جمعیت، کم شدن نیروی کار را به همراه دارد. کاهش تعداد شاغلان نیز روی رشد اقتصادی و تأمین رفاه همگانی در سطح کلان کشور تأثیر منفی می‌گذارد. در کشور سال خورده، فعالیت‌های مختلف بین اقشار جامعه کم می‌شود. مثلا با کاهش فعالیت نخبگان به ویژه در تولید، میزان آن و حتی میزان نوآوری‌ها کاسته می‌شود. دولت نیز به ناچار به واردات محصولات مدنظر یا واردکردن نیروی کار رو می‌آورد. این عوامل باعث افزایش بار مالی برای دولت می‌شود. (۳)
با بروز پدیده سالمندی جمعیت و کاهش نیروی کار، نیاز به نیروی کار غیربومی اجتناب ناپذیر است. ورود گسترده مهاجران خارجی می‌تواند زمینه ساز مخاطرات امنیتی برای کشور باشد؛ موضوعی که امروز در بسیاری از کشور‌های سالمند و مهاجرپذیر جهان نیز دیده می‌شود.
همچنین، تحولات ساختار‌های جمعیتی منجر به تغییراتی خواهد شد که جابه جایی نسبت مذهبی و قومیتی جمعیت را موجب می‌شود. موضوعی که از قضا در کشورمان در استان‌ها و شهر‌های مرزی درحال وقوع است. (۴)
افزایش میانگین سنی جمعیت روی توان نظامی و دفاعی کشور اثر منفی می‌گذارد و ضریب امنیتی را خواه ناخواه کاهش می‌دهد. این همان اتفاقی است که امروزه در کشور‌هایی مثل ژاپن و سوئد مشاهده می‌شود. (۵)
گاهی هزینه سلامت و درمان در دو سال آخر عمر با هزینه بقیه زندگی برابری می‌کند. به طور متوسط برای دولت‌ها هزینه‌های بهداشتی یک فرد ۷۵سال به بالا، شش برابر هزینه‌های بهداشتی یک فرد در سن کار و تولید است. سالمندان به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای و مزمن از پرهزینه‌ترین افراد برای نظام سلامت و سازمان‌های بیمه گر هستند. با ورود به مرحله سالمندی، هزینه‌های درمانی روند تصاعدی دارد. (۶)
وقتی درصد افراد مسن در جامعه‌ای افزایش پیدا کند، به موازات آن علاقه به محافظه کاری بیشتر و نوعی وابستگی به سنت‌های اجتماعی پیدا می‌شود. پیدایش محافظه کاری و مقاومت در برابر تغییرات، موجب درجازدن و عقب ماندگی می‌شود. همچنین، خطرپذیری در چنین سنینی کم می‌شود و ما با جامعه‌ای روبه رو خواهیم شد که در ابداع و پذیرش نوآوری و اصلاحات، از خودش ضعف نشان می‌دهد. (۷)
نظام بازنشستگی در کشورمان به صورت پرداخت جاری اداره می‌شود. یعنی دریافتی از شاغلان هر دوره به عنوان مستمری به بازنشستگان همان دوره پرداخت می‌شود. با سالمندی جمعیت، میزان دریافتی از نیروی کار کمتر می‌شود و در مقابل، پرداختی به بازنشستگان بیشتر می‌شود. در نهایت هم تعادل در نظام بازنشستگی از بین می‌رود. (۸)
منابع پژوهش‌ها
۱. سالمندی، مهم‌ترین پدیده پیش روی جهان در قرن ۲۱، مرکز آمار ایران، اردیبهشت ۱۴۰۰،
۲ و ۳. تبیین اثرات سال خوردگی جمعیت در امنیت ملی ایران، فصلنامه ملی امنیت ملی، بهار ۱۴۰۰،
۴ و ۵. خطراتی که با پیری جمعیت در سی سال آینده برای کشور رقم خواهد خورد، خبرگزاری مهر، اردیبهشت ۱۴۰۰،
۶. پیامد‌های سالمندی جمعیت در ایران با تأکید بر چالش روزافزون نظام سلامت، جمعی از محققان دانشگاه علوم پزشکی تبریز، ۱۳۹۴،
۷. ایران و بحران سالمندی، تهیه و تنظیم در شورای عالی انقلاب فرهنگی
۸. تأثیر سالمندی جمعیت بر آینده نظام بازنشستگی ایران، جمعی از محققان دانشگاه بجنورد