زهرا شریعتی | شهرآرانیوز درست وسط معرکه جدید مهاجرستیزی، حرف وحدیث‌های گوناگون درباره چندوچون ورود و حضور مهاجران افغانستان در ایران و تیتر‌های عجیب وغریبی مانند «آمار تکان دهنده تعداد مهاجران»، «جیک جیک مستان مهاجران»، «افزایش بازداشت مهاجران افغانستان در ایران»، «مجلس شورای اسلامی هدف مهاجران»، «میدان آزادی در تسخیر مهاجران»، «کارزار اخراج مهاجران افغانستان » و... ناگهان زمین لرزید و ورق برگشت.
گویا هیچ چیز به جز تلنگری این چنین نمی‌توانست بساط تفرقه آفرینی را جمع کند و یادمان بیندازد ما هر دو همسایه ایم، هم آیین و هم زبان و در روزگاری نه چندان دور نیز همه جزو یک سرزمین به نام ایران بزرگ بوده ایم و نباید به هر بهانه‌ای یکدیگر را برنجانیم یا اجنبی تلقی کنیم. بدون شک مدیریت و سامان دهی مهاجران امری لازم و ضروری است، اما نه با ضریب رسانه‌ای این روز‌ها که این مسئله را تا حد اولویت اول کشور بالا برده بود و مطابق اهداف بدخواهان اسلام و مسلمین، موجی علیه افغانستانی‌ها به راه انداخته بود.
برادرانی که روزی هم پای ما در جبهه جنگ تحمیلی عراق علیه ایران جنگیده و حدود ۳ هزار شهید تقدیم کرده بودند. مردم افغانستان هنوز از زیر بار زمین لرزه ۹/۵ ریشتری سال گذشته که با بیش از هزار کشته لقب مرگ بارترین زمین لرزه در ربع قرن گذشته افغانستان را یدک می‌کشید، قامت راست نکرده بودند که با زمین لرزه ۶.۳ ریشتری ۱۶ مهرماه رکورد دیگری در تاریخشان به ثبت رسید.
زلزله‌ای با هشت پس لرزه قوی که دست کم شش روستا را کامل ویران کرد و تاکنون بیش از ۳ هزار کشته برجای گذاشته است. کافی بود این زمین لرزه فقط چند کیلومتر این طرف‌تر رخ می‌داد تا جای ایران و افغانستان عوض می‌شد؛ هرچند حالا هم با هر زمین لرزه یا پس لرزه افغانستان، شهر‌های شرقی ایران مثل مشهد، تربت جام و تایباد هم می‌لرزد و بار دیگر هم سرنوشت بودنمان را یادآوری می‌کند.
درعین حال، مشهدی‌ها به عنوان یکی از نزدیک‌ترین همسایگان هراتی‌ها و بی اعتنا به موج تفرقه افکنی اخیر، این روز‌ها کم نگذاشته اند و اصناف، اقشار و نهاد‌های مختلف از طریق برپایی مراسم ترحیم گرفته است تا تجمع مقابل کنسولگری افغانستان، صدور بیانیه و جمع آوری کمک‌های مردمی، به ابراز هم دردی و همدلی با زلزله زدگان می‌پردازند که در ادامه با چند نمونه آن‌ها آشنا می‌شویم.
گزارش‌ها حاکی از این است که امدادرسانان و داوطلبان محلی پس از یک هفته همچنان با بیل و کلنگ و وسایل اولیه در تلاش برای یافتن مفقودان و نجات قربانیان از زیر آوار هستند و به دلیل مسدودشدن مسیر‌ها و قطع خطوط ارتباطی، کمک‌ها به سختی به مناطق آسیب دیده می‌رسد. از طرفی، بسیج جهانی برای کمک به زلزله زدگان در مقایسه با حجم بزرگ خسارات زلزله، کم رنگ بوده است و کشور‌های زیادی فقط به اعلام تسلیت بسنده کرده و کار مشخصی برای آسیب دیدگان هرات انجام نداده اند.
مطابق گزارش سازمان ملل، بیش از ۹۰درصد کشته شدگان در زمین لرزه غرب افغانستان، زنان و کودکان بوده اند. تعداد زیادی از بازماندگان هنوز بی سرپناه هستند و همان‌ها هم که در چادر اسکان یافته اند، به رادیو محلی «سلام وطن دار» گفته اند که با نزدیک شدن فصل زمستان، گذراندن شب‌های سرد زیر خیمه دشوار است و از مقامات خواسته اند که هرچه زودتر به وضعیتشان رسیدگی شود.
برنامه جهانی غذا، زلزله‌های اخیر در غرب افغانستان را «فاجعه سر فاجعه» خوانده و از جامعه جهانی خواسته اند به نیازمندان در این کشور کمک کند؛ چراکه مردم افغانستان با گرسنگی شدید روبه رو هستند و این نهاد هم به دلیل بحران مالی گسترده، مجبور شده است کمک اضطراری به ۱۰میلیون شهروند نیازمند افغانستان را متوقف کند.
دراین میان، گروه‌های عملیاتی جمهوری اسلامی ایران به ویژه از استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی، جزو نخستین گروه‌های امدادونجات اعزامی به منطقه زنده جان افغانستان بودند. افزون بر این، در بخش مردمی نیز کمک‌های نقدی و غیرنقدی در قالب پویش‌های متعدد درحال جمع آوری و ارسال به مناطق زلزله زده است.
محمدحسین جعفری، مدیرمسئول خانه هنر در افغانستان، نیز از راه اندازی پویش فرهنگی مردمی «بنی آدم اعضای یکدیگرند» و همراهی خوب مردم خبر می‌دهد: این زلزله برای ما مهاجران که خارج از کشورمان هستیم، مصیبت بزرگی بود و از فردای وقوع حادثه، با حمایت و همراهی فرهنگیان و هنرمندان افغانستانی مقیم مشهد در قالب پویش بنی آدم اعضای یکدیگرند، چهار ستاد تشکیل دادیم و فراخوانی بین المللی برای جمع آوری کمک‌ها اعلام کردیم. در مشهد نیز با اینکه ما در حاشیه شهر هستیم، وقتی پویش شروع شد، اولین کمک‌ها را همسایه‌های ایرانی مان انجام دادند، آن هم درحالی که خودشان وضعیت مالی مناسبی ندارند. این حسن همدلی و هم دردی فراتر از حد انتظارمان بود.
او با اشاره به اینکه اکنون موادغذایی و ملزومات بهداشتی بیشترین اقلام موردنیاز زلزله زدگان را تشکیل می‌دهد، اضافه می‌کند: فعالیت این پویش تا ۲۷ مهرماه در چهار پایگاه خانه هنر (شهیدآوینی ۱)، ساختمان خلاقیت (شهیدآوینی ۴۹)، مؤسسه درّ دری (بین ایثار ۱۵ و ۱۷) و رستوران وطن دار (میدان ۱۰ دی، نبش رازی ۲) برای جمع آوری کمک‌های غیرنقدی ادامه دارد و هر دو روز یک بار به هرات فرستاده می‌شود.
محمدکاظم کاظمی، از نویسندگان بنام افغانستانی مقیم مشهد، دراین باره می‌گوید: از دقایق نخست وقوع زلزله واکنش‌های هم دلانه افغانستانی‌های مقیم ایران و سایر کشور‌ها و برادران ایرانی را شاهد بودیم و به محض اعلام جمع آوری کمک برای زلزله زدگان نیز ایرانی‌ها در کنار مهاجران افغانستان پیش گام بودند. گذشته از اقدامات نهاد‌های رسمی، مجموعه‌های مردمی نیز به میدان آمده اند؛ به عنوان مثال محفل شعری که با حضور شعرای ایرانی و افغانستانی به همت انجمن شعر امین برگزار و ده‌ها بیت شعر دراین باره سروده شد یا کافه کتاب آفتاب مشهد که علاوه بر اختصاص درآمد یک روزه خود به زلزله زدگان، کمک‌های غیرنقدی را نیز در قالب پویش «از توس تا هرات» جمع آوری می‌کند.
مجمع اسلامی حبل ا... از دیگر مجموعه‌های مردمی پای کار زلزله زدگان هرات است. حجت الاسلام والمسلمین محمدآبادی، مسئول این مجموعه مردم نهاد، می‌گوید: سال گذشته پس از زلزله پشتون که هم زمان با نیمه شعبان بود، با کمک مؤسسه خیریه عصمت فاطمی افغانستان برای زلزله زدگان کمک جمع آوری کردیم که تجربه خوب و موفقی بود.
ازاین رو، در زلزله اخیر هرات نیز با همراهی همین خیریه فراخوان اعلام کردیم که تاکنون در حدود پنج روز، ۹۰ میلیون تومان کمک نقدی دریافت شده است. این مبلغ از طریق فعالان افغانستانی به مناطق آسیب دیده رسیده است و برحسب نیاز هزینه می‌شود. کمک‌های غیرنقدی نیز از طریق مرکز توانمندسازی نخبگان مهاجر افغانستانی واقع در میدان عسکریه، بین طباطبایی ۱۷ و ۱۹، پلاک ۳۲۷ جمع آوری می‌شود.
محمدهاشم زروندی، دستیار استاندار در امور جهادی، نیز از پویش جهادگران خراسان رضوی با عنوان «بیا تا در آغوش هم بگرییم» می‌گوید: باتوجه به حضور میدانی جهادگران در منطقه زنده جان و رصد نیاز‌های فوری که به کمک‌های نقدی و غیرنقدی وجود دارد، این پویش در دفتر جهادگران واقع در چهارراه بی سیم بین جهاد ۴ و ۶ شروع به کار کرد. تاکنون استقبال مردم خوب بوده است، اما حجم خسارات واردشده، همت بیشتری را برای کمک رسانی می‌طلبد، به ویژه که فصل سرما در پیش است و مسئله اصلی بازماندگان، نداشتن مسکن و سرپناه است. خیران می‌توانند کمک‌های نقدی شان را به شماره کارت ۵۸۹۲۱۰۷۰۴۴۲۴۲۳۲۲ به نام جهادگران خراسان رضوی واریز کنند تا برای مردم افغانستان هزینه شود.
جمعیت امام رضایی‌ها نیز به عنوان یک سازمان بین المللی مردم نهاد، از نخستین لحظات وقوع حادثه با شعار «کنارتم هم وطن» در صحنه حضور داشته و در متن فراخوانش آورده است: مردم منطقه زلزله زده هرات افغانستان به کمک نیاز دارند. جمعیت بین المللی امام رضایی‌ها با مأموریت امدادرسانی در بحران ها، به کمک مردم زلزله زده افغانستان می‌رود. کد دستوری#۸۸۸*۱* آماده دریافت کمک‌های انسان دوستانه شما به مصیبت زدگان افغانستان است.
جمعیت امام رضایی‌ها با وقوع هر بحران، در مرحله اول ضمن برآورد میزان خسارات، شناسایی و ارزیابی مشکلات، برای کمک رسانی هدفمند برنامه ریزی می‌کند.
با وقوع زلزله ویرانگر افغانستان، مأموران امدادگر سازمان هلال‌احمر خراسان‌رضوی جزو اولین نیرو‌هایی بودند که خود را با کمک‌های بشردوستانه به مناطق زلزله‌زده این کشور رساندند. حالا، اما پس از گذشت سه روز عملیات امداد و نجات، این مردان سرخ‌پوش به کشور بازگشتند.
مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خراسان‌رضوی درباره مأموریت همکارانش در خاک افغانستان می‌گوید: به‌دنبال زلزله ۶.۲ریشتری منطقه زنده‌جان، واقع در شمال‌غرب افغانستان و نزدیک به مرز‌های کشورمان، جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران آمادگی‌اش را برای اعزام تیم‌های امدادی و درمانی به مناطق زلزله‌زده اعلام کرد و پس از دریافت پیام کمک همتایان افغانستانی، تیم‌های امدادی استان‌های خراسان‌رضوی، شمالی و جنوبی همراه با امدادگرانی از تهران به این کشور اعزام شدند.
محسن ذاکریان بیان می‌کند: در این مأموریت ۲۲نفر از تیم اعزامی هلال‌احمر کشورمان از خراسان‌رضوی بودند که با ۲۱دستگاه خودرو امدادی سبک و سنگین با پنج دستگاه خودرو حمل کمک‌های بشردوستانه و اقلام خوراکی وارد افغانستان شدند.
ذاکریان می‌افزاید: به محض ورود نیرو‌های امدادگر به افغانستان و به‌دلیل رعایت ۷۲ساعت طلایی جست‌وجو و نجات، بلافاصله کار مأموران در روستا‌های نایب رفیع، کوشکک و سیاه‌آب با استفاده از شش قلاده سگ زنده‌یاب، دستگاه الکترونیکی زنده‌یاب، دستگاه‌های بتن‌بر، آهن‌بر و چوب‌بر آغاز شد.
در این بین از امکانات محلی هلال‌اهمر افغانستان نیز بهره بردیم و خوشبختانه کار جست‌وجو در همان شب نخست در این مناطق به پایان رسید. مرحله بعدی خدمات هلال‌احمر در روز دوم استقرار، سامان‌دهی آوارگانی بود که خانه‌هایشان را ترک کرده بودند یا منازلشان بر اثر زلزله تخریب شده بود؛ بنابراین مأموریت نیرو‌های امدادی عملیات اسکان اضطراری و توزیع غذا بین آوارگان بود که پس از چند ساعت این امکان برای افراد حادثه‌دیده فراهم شد.
مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خراسان‌رضوی درباره برنامه‌های سومین روز استقرار تیم‌های امدادی جمهوری اسلامی ایران در این منطقه می‌گوید: هم‌زمان با زلزله ۶.۳ریشتری بامداد نوزدهم مهر، برنامه‌های روز سوم باز هم به جست‌وجو و نجات اختصاص یافت. البته، چون بیشتر مردم بیرون از منازلشان خوابیده بودند، این زمین‌لرزه تلفات جانی نداشت، اما تخریب دوازده روستا گزارش شد که روستا‌های حوالی روستای کوشکک و روستا‌های حوالی روستای چاهک به شکل صددرصدی تخریب شده بودند.
ذاکریان اشاره کرد: به فاصله دو ساعت از وقوع زمین‌لرزه جدید، تیم‌های امدادی ما خودشان را به منطقه رساندند و با همه تجهیزات و توان به کار جست‌وجو و سامان‌دهی پرداختند و اقلام بشردوستانه را در میان ساکنان این منطقه توزیع کردند. خراسان‌رضوی در این مدت پانصد چادر اسکان اضطراری، ۴هزار تخته پتو، هزار تخته موکت، پانصد بسته ظرف‌های غذاخوری و پانصد بسته جیره غذایی ده‌روزه را بین زلزله‌زدگان افغانستانی توزیع کرد و باقی‌مانده اقلامی که تا پایان حضور ما در منطقه توزیع نشده بود، تحویل مقامات هلال‌احمر دولت افغانستان شد.
این مقام ارشد هلال‌احمر استان ادامه می‌دهد: عملیات جست‌وجو و نجات در افغانستان به پایان رسید، اما تیم‌های ما در صورت وقوع دوباره زلزله آماده عبور از مرز و کمک‌رسانی خواهند بود. برنامه ارسال کمک‌های بشردوستانه و اقلام بهداشتی و خوراکی هنوز ادامه دارد و این‌بار در صورت وقوع چنین حادثه‌ای، هم جمعیت هلال‌احمر افغانستان و هم جمعیت هلال‌احمر کشورمان با هوشیاری و آمادگی بیشتر در صحنه حاضر خواهند بود.
در میان همه کمک‌ها به مردم زلزله‌زده افغانستان، کمک‌های بشردوستان آستان قدس رضوی نیز به چشم می‌خورد؛ اقدامات نیکوکارانه‌ای که مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان آرد قدس رضوی درباره آن می‌گوید: این مجموعه در راستای مسئولیت‌های اجتماعی‌اش و با همکاری اداره‌کل غله و خدمات بازرگانی خراسان‌رضوی، استانداری و همچنین سازمان هلال‌احمر، در اقدامی بشردوستانه آرد خبازی را به کشور افغانستان ارسال کرده است.
محمدرضا رجبی‌مقدم می‌افزاید: با توجه به نیاز مردم آسیب‌دیده به نان به‌عنوان یکی از نیاز‌های اصلی و اولیه، امید می‌رود بتوانیم به سهم خود کمکی به تأمین مایحتاج مردم زلزله‌زده کنیم. این محموله نوزدهم مهر برای ارسال به افغانستان ارسال شده است.
زلزله در هرات افغانستان مصائب زیادی را به ساکنان روستا‌های کانون زلزله متحمل کرده است. به گزارش شهرآرا، هرات حالا زمینش ناآرام است و آرامش را از جان ساکنان آن گرفته است. سرما در راه است، اما نه سرعت آواربرداری مناسب است و نه مردم زلزله زده سرپناهی مناسب دارند. دراین میان، پس لرزه‌ها نیز هر روز تن‌ها را می‌لرزاند.
مردم این مناطق، ترسیده، گرسنه و بی سرپناه هستند و شب‌ها در میان آوار‌ها می‌خوابند. برخی روستا‌ها بر اثر زلزله در هرات کاملا ویران شده اند و مردمی که در هراس و گرسنگی به سر می‌برند، حالا آوار‌ها پناهگاهشان شده است.